Przyczyny społeczne i kulturalne
Termin odrodzenie pojawił się najpierw u włoskiego malarza, pisarza i historyka Giorgio Vassariego (1511- 1574). Kolebką tej epoki były Włochy, gdzie trwała ona od XIV wieku do XVI. Na północy Europy pojawiła się w XV wieku i utrzymała się do przełomu XVI i XVII wieku. Polska doby renesansu to przede wszystkim wiek XVI i początek XVII wieku (lata trzydzieste). Epoka ta zupełnie oderwała się od tradycji średniowiecza, jego kultury i obyczajów. Renesans był w dużej mierze uwarunkowany intensywnością przemian gospodarczych i handlowych w miastach włoskich: Florencji, Wenecji, Genui i Mediolanie.
Epoka odrodzenia charakteryzuje się zainteresowaniem materialną stroną życia, co różni ją od średniowiecznej ascezy. Władzę przejmowało bogacące się coraz bardziej mieszczaństwo. Najświetniejszym i najzamożniejszym rodem był ród Medyceuszy. Zapamiętać należy zwłaszcza Wawrzyńca. Byli oni zamożnymi kupcami, którzy sprawowali finansową opiekę nad zdolnymi, młodymi ludźmi. To od nich wywodzi się tradycja mecenat sztuk. Życie umysłowe XIV -wiecznych Włoch to przede wszystkim Florencja. Powstała tam Akademia Platońska dzięki uczonym greckim.
Filozofia renesansowa
W kształtowaniu renesansowego światopoglądu miał udział antropocentryzm. Było to przekonanie o niepowtarzalności i wyjątkowości osoby człowieka, którego uczyniono ośrodkiem wszechświata. Charakterystyczna była chęć poznawania, rozumienia, odkrywania i zdobywania świata. Wierzono w potęgę ludzkiego intelektu, który chciano wykorzystać w celu udoskonalenia życia ludzi i swojego. Mottem epoki była sentencja "Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce" ( Terencjusz) i maksyma "carpe diem", czyli łap dzień.
Wzorzec kultury renesansowej
Był nim przede wszystkim wzór antycznej kultury, zwany też klasycznym. Przeniósł się on do wszystkich dziedzin artystycznej działalności człowieka.
Kierunki rozwoju myśli renesansowej
Humanizm to główny nurt epoki, kształtujący kulturę umysłową. Za swój cel stawiał on dociekanie prawdy o człowieku, jego życiu i zachowaniu w różnych sytuacjach. Stąd też czerpał inspirację naukową i artystyczną. Humaniści byli ludźmi bardzo starannie wykształconymi, znający mi doskonale kulturę antyczną, starożytną grekę, łacinę i hebrajski. Jest człowiekiem rozumnym i wszechstronnym, ceni wolność i swobodę myśli.
Reformacja była wynikiem wielkiej odwagi, która pozwoliła rościć sobie prawo do indywidualnego przemyślenia spraw religijnych. To doprowadziło do powstania ruchu religijnego i społecznego. Zapoczątkowany był przez Marcina Lutra w 1517 roku, który zaprotestował przeciw odpłatnemu udzielaniu odpustów. Wywiesił on swoje tezy w Wittenberdze. Postulował on zmianę organizacji Kościoła, rezygnację z celibatu i odnowienie obyczajowości w zakonach. Ważnym elementem była u niego lektura Pisma Świętego. Drugim ważnym reformatorem był Jan Kalwin, założyciel kalwinizmu. W Anglii w wyniku reformacji powstał Kościół narodowy (anglikanizm), którego zwierzchnikiem został król Henryk VIII.
Irenizm to nurt humanistyczny, według którego najważniejsza jest tolerancja i zgoda pomiędzy ludźmi różnych wyznań.
Wielcy poeci i pisarze odrodzenia europejskiego
Należy zapamiętać nazwiska włoskich artystów: Michała Anioła, Leonarda da Vinci, Rafaela Santi; pisarza Giovanni Boccaccia, który pisał nowele, zawarte w "Dekameronie"; poety Francesco Petrarki, autora "Sonetów do Laury"; Erazma z Rotterdamu, autor "Pochwały głupoty"; malarza niemieckiego Albrechta Durera; Anglików: Williama Szekspira i Tomasza More'a, autora "Utopii"; Hiszpana Miguela de Cervantesa, autora "Don Kichota".
