W Renesansie człowiek był w centrum całego zainteresowania. Uważano, że człowiek jest w stanie poznać wszystko. Humaniści odrzucali także, fakt iż człowiek rodzi się naznaczony grzechem pierworodnym. Człowiek jest osobą, która ma wolna wolę. To co robi zależy właśnie od jego woli a w życiu winien kierować się rozumem.
Dzieła literackie pisane w renesansie były prostym i klasycznym językiem. Wyrażano je w sposób jak najbardziej prosty i klarowny. Czerpano z antyku. Stosowane środki i gatunki stylistyczne musiały być dostosowywane zgodnie z obowiązującą zasadą decorum. Oddają w ten sposób ideał i prawdziwość życia człowieka renesansu.
W Baroku świat jawi się już inaczej. Najbardziej oddające i odzwierciedlające cechy baroku są dzieła napisane przez Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Świat kreowany przez tego poetę jest zawikłany, mroczny. Walczą w nim wartości dobre ze złymi. Najczęściej poruszanym motywem jest wieczność i przemijanie.
Człowiek nie żyje już w harmonii ze sobą ani ze światem. Cechą człowieka jest fakt iż skłonny jest popełniać grzechy. Mimo iż rozpoznaje zło jakie panuje na świecie, nie potrafi jednak kroczyć tą drogą. Tylko często z niej zbacza. Toczy walkę między tym co ziemskie- materialne, a tym co wieczne- duchowe.
Dzieła literackie są pełne dynamiki , zdania są zawikłane, szyk jest przestawny.
Stosowano wiele metafor, epitetów i wyszukanych porównań. Tu także język odzwierciedla panujące w rzeczywistości problemy i konflikty z jakim próbuje uporać się człowiek.
Człowiek żyjący w epoce renesansu odrzuca wizję że człowiek rodzi się z grzechem pierworodnym. To jaki jest to zawdzięcza wyłącznie swojej własnej woli. Ma także do dyspozycji rozum, i to nim się powinien kierować w swoim życiu.
Wiersze i poematy napisane przez renesansowych humanistów charakteryzują się następującymi cechami:
- prosty i jasny język
- brak wyszukanych środków ekspresyjnych
- klasyczne i niewyszukane środki stylistyczne
- dobór gatunków z klasyczną zasada decorum
Wszystko to stosowane jest w tym celu by jak najpełniej oddać harmonię, ład i piękno otaczającej i kreowanej przez poetów i artystów rzeczywistości.
Mikołaj Sęp Szarzyński jest najwybitniejszym przedstawicielem epoki barokowej w Polsce. Świat ukazany w jego twórczości bardzo różni się od tego renesansowego. W miejsce ładu i harmonii staję dysharmonia i niepokój. Motywy które przeważają to :
- przemijanie
- wieczność
- przeciwstawienie dobra złu
- miłość
- nienawiść
- grzech a życie w prawdzie i cnocie
- dobra doczesne czy dobra wieczne
Wszystkie te elementy odnaleźć możemy w twórczości Sępa Szarzyńskiego. Język utworów tego poety a także innych przedstawicieli barokowych charakteryzuje się:
- dynamicznością
- zawikłanymi i długimi zdaniami
- szykiem przestawnym
- występowaniem wyszukanych epitetów i metafor
Motywy i język jakich używają barokowi artyści ma odzwierciedlać dysharmonię i skomplikowany świat w jakim żyją.
