Jan Kochanowski był twórcą wybitnym, jego utwory przemawiają do każdego współczesnego człowieka. Poeta był twórcą pięknej polszczyzny, dbał o jasność i wyrazistość wyrażanych myśli i uczuć. Stał się wzorem dla późniejszych pokoleń poetów. Dorobek poetycki Kochanowskiego wnosi wiele do literatury polskiej w zakresie środków stylistycznych, znajomości gatunków literackich. We "Fraszkach" znajdują odbicie różnorodne nastroje i zmieniające się poglądy poety na świat. "Do gór i lasów" jest spojrzeniem Kochanowskiego na własne życie. Przedstawia koleje swojego żywota- studia, podróże, pobyt na dworze. Porównuje siebie do Proteusa, legendarnego bożka greckiego. Poeta zadaje pytanie: "Dalej co będzie ?, zdaje się na bieg wydarzeń. W utworze "O żywocie ludzkim" Kochanowski snuje refleksje na temat ludzkiego życia. Wyraża zaufanie do Boga. Życie porównuje do teatru marionetek, a sława i majątek nie maja znaczenia. "Do snu" jest fraszką filozoficzną, adresatem lirycznym jest sen, rozumiany jako stan nieistnienia. Sen jest przygotowaniem do śmierci. Poeta przedstawił konieczność przemijania. Kochanowski we fraszce "Na dom" formułuje program szczęśliwego życia, na który składają się" zdrowie, życzliwość, czyste sumienie. Utwór jest pochwałą domu, jako jednej z najważniejszych wartości w życiu.

W "Pieśniach" Kochanowski również przedstawił swoje poglądy na świat i życie. Pieśni są refleksyjne, patriotyczne, dydaktyczne, obyczajowe. Zdaniem poety, człowiek powinien cieszyć się życiem i dążyć do szczęścia. W "Pieśni IX" poeta nawołuje do zabawy, ale uważa też, że człowiek musi zachować umiar i wewnętrzny spokój. O życiu ludzkim decydują Bóg, fortuna i czas, a jednostka powinna się poddać tym trzem instancjom. "Pieśń świętojańska o Sobótce" jest pochwałą życia na wsi. Wieś ukazana została jako Arkadia, miejsce bezwzględnie bezpieczne i spokojne. Poeta chwali pracę, życie zgodne z prawami natury. Życie na wsi umożliwia osiągniecie szczęścia w jedności z ludźmi : "Wsi spokojna, wsi wesoła, Który głos twej chwale zdoła ?" W "Pieśni XII" autor podnosi wartość cnoty, za najważniejszą uważa służbę ojczyźnie. Człowiek powinien żyć godnie, a cnota jest nagrodą sama w sobie.

"Hymn do Boga" jest rodzajem modlitwy. Bóg jest pojmowany jako stwórca pięknego i doskonałego świata. Podmiot liryczny zwraca się do Boga, by odwdzięczyć się Panu za Jego dobroć :

"Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary ?

Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary ?"

Poeta w "Pieśniach" podkreśla też wartość radości z tego, co mamy. Nie brakuje opisów dobrej zabawy, np. w "Pieśni IX" :

"Chcemy sobie być radzi ?

Rozkaż, panie, czeladzi,

Niechaj na stół dobrego wina przygaszają,

A przy tym w złote gęśli albo w lutnią grają."

Kochanowski podejmował w swych utworach aktualne sprawy polityczne. "Pieśń o spustoszeniu Podola" jest apelem o aktywną postawę obywatelską wobec zagrożenia tureckim niebezpieczeństwem. Krytykuje szlachtę za dbanie o własne korzyści. Przestrzega przed kolejnym napadem, wyraża oburzenie na szlachtę, która zbytnio przywiązana jest do dóbr doczesnych. Utwór kończy się przestroga:

"Nowa przypowieść Polak sobie kupi,

Że i przed szkodą, i po szkodzie głupi".

Zdaniem poety, każdy może służyć dla wspólnego dobra:

"Komu dowcipu równo z wymową dostaje,

Niech szczepi miedzy ludźmi dobre obyczaje (…)

A ty, coć Bóg dał siłę i serce po temu,

Uderz się z poganinem, jako słusze cnemu."

Kochanowski jest też autorem pieśni miłosnych. Wiele z nich opowiada o flirtach, romansach, uczuciach spełnionych. Podmiot opisuje uczucia w sposób szczery, pisze również o zawodzie miłosnym w Pieśni XV z ksiąg pierwszych". Odrzucony poeta życzy swej kochance szczęścia:

"Acz mię twa droga, miła , barzo boli,

Nie chcę cię trzymać przeciw twojej woli;

Z mej strony bodaj wszystko dobre miała,

Kędy się kolwiek będziesz obracała."

Poeta zawarł w "Pieśniach" zasady , jakimi powinniśmy się kierować w życiu. W utworach widoczny jest wpływ filozofii stoickiej, trzeba zachować dystans do świata i zachować spokój. Zawierają przekonanie o równości wszystkich ludzi wobec przeznaczenia:

"Nie porzucaj nadzieje

Jakoć się kolwiek dzieje (…)"

Nie należy się poddawać, nie ulęgać chwilom ponurym:

"A po złej chwili piękny dzień przychodzi".

Najbardziej osobistym dziełem Kochanowskiego są "Treny", cykl liryków napisanych po śmierci córki Urszulki. Bohaterem utworów, oprócz dziewczynki, jest sam poeta. Opisuje cierpienie i rozpacz po stracie dziecka, objawia refleksje na temat wiary i sensu życia. Poddał weryfikacji swe dotychczasowe poglądy. Rady stoików nie okazały się pomocne, nie potrafił Kochanowski ich zastosować w chwili osobistego nieszczęścia. Od "Trenu XV" emocje słabną, by ostatecznie podmiot mógł zdobyć ukojenie i przekonać się, że Urszulka jest bezpieczna w raju. Kochanowski oprócz szczęścia i radości przedstawił uczucia takie jak cierpienie, ból oraz poszukiwanie spokoju czy kryzys wartości. To oczywiste sprawy dla każdego człowieka. Świat i człowiek zmieniają się przecież z upływem czasu, ludzie zastanawiają się nad sensem życia, obecnością Boga i zawsze będą. Niezależnie od tego jaki jest człowieka stosunek do Boga, religii, o czym myśli i jak się zachowuje, będzie zawsze człowiekiem.