"Buntuję się, więc jestem".

Albert Camus

Temat buntu jest częstym motywem w literaturze polskiej, a szczególnie okresu romantyzmu. Spotykamy bunt jako łamanie zakazów i poleceń, walkę z wrogiem, a także bunt jednostki w wymiarze indywidualnym. Bohaterowie licznych utworów buntowali się przeciwko niesprawiedliwości społecznej, łamaniu prawa, panującym zasadom i konwenansom, a także przeciw ustrojowi obowiązującemu w społeczeństwie. Niekiedy występował konflikt pokoleń, dzieci buntowały się przeciwko swoim rodzicom.

W Biblii już nowotestamentowi bohaterowie buntowali się przeciwko otaczającej rzeczywistości. W "Przypowieści o synu marnotrawnym" przeciwko przyjęciu brata buntuje się starszy syn. Młodszy z synów bogatego człowieka otrzymał od ojca część majątku, którą szybko roztrwonił. W końcu skruszony wrócił do domu, a ojciec przyjął go z otwartymi ramionami. Starszy syn był tym faktem zdenerwowany, nie mógł zrozumieć, ze jego brat, który tyle nagrzeszył, jest witany z taką radością. Starszy syn wiernie służył ojcu, a nie otrzymał podobnej nagrody. Ojciec wytłumaczył mu, że cieszy się z powrotu syna i wyjaśnił mu dlaczego on też powinien się z tego cieszyć:

"Synu, ty zawsze jesteś ze mną, a wszystko moje twoim jest. On zaś był umarły, a znowu ożył; zaginął, a odnalazł się".

Przypowieść mówi o trudnej sztuce wybaczania, wobec której często się buntujemy. Z Nowego Testamentu warto przypomnieć też historię o kamienowaniu cudzołożnicy. Chrystus stanął w obronie kobiety, która za chwilę miała być obrzucona kamieniami za swe grzechy. Zachęca, by ten, który jest bez grzechu, rzucił kamień jako pierwszy. Niestety nikt się nie odważył na taki krok. Chrystus chciał przestrzec przed osądzaniem bliźnich. Za pierwszych buntowników w Biblii uznaje się Adama i Ewę, którzy nie byli posłuszni woli Boga i zjedli owoc z drzewa, zdobywając w ten sposób umiejętność odróżnienia dobra od zła, za co zostali wygnani z raju: Ewa za karę miała w bólach rodzić dzieci, Adam - ciężko pracować, aby utrzymać rodzinę.

Jedyną osobą, która odważyła się zbuntować przeciwko autokratycznemu władcy, Kreonowi, była Antygona. Jest kobietą dzielną, wytrwałą i religijną, nie pozwala na brak szacunku wobec brata. Za pogrzebanie zwłok brata zostaje skazana na śmierć. Antygona nie zmienia raz podjętej decyzji. Dla dobra brata działała wbrew prawu, za co została surowo ukarana. Jej przeciwieństwo stanowi Ismena, siostra Antygony, która nie potrafi się zbuntować przeciwko Kreonowi i podporządkowuje się jego nakazom.

W mitologii poznajemy postać zbuntowanego Prometeusza, który sprzeciwia się bogom. Kradnie z Olimpu ogień i podarował go ludziom, mści się na Zeusie za zesłanie na świat nieszczęść. Bohater zostaje za swój bunt surowo ukarany. Ptak wyjada mu wiecznie odrastającą wątrobę. Od jego imienia na określenie postawy buntu wobec Boga i niezgody na taki kształt świata, w którym Stwórca zgadza się na istnienie cierpienia, utworzono termin "prometeizm".

Jan Kochanowski w "Trenach" buntuje się przeciwko Bogu i wierze chrześcijańskiej.

Bunt jest najbardziej widoczny w Trenach IX - XI, będących świadectwem kryzysu światopoglądowego poety. W trenie pada wyznanie: "Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest", które jest wyrazem niewiary w istnienie życia pozagrobowego. Poeta poszukuje dziecka wszędzie, pragnie potwierdzenia, że jego córka gdzieś jest. Rozważa różne możliwości miejsc, w których może być jego ukochana córka: w raju, w czyśćcu, na szczęśliwych wyspach. Prosi o ukazanie się we śnie, by go pocieszyć. W "Trenie XI" kryzys światopoglądowy poety osiąga szczyt. Wyraża Kochanowski zwątpienie w stoicką mądrość, w sens życia. Poeta przytacza słowa umierającego Brutusa : "Fraszka cnota !" Wszystkie ziemskie sprawy nie są warte znaczenia, które przypisuje im człowiek. Ludzkim losem rozporządza szatan lub fatum. Bunt zostaje przezwyciężony w "Trenie XIX", w którym pojawia się we śnie zmarłą matka Kochanowskiego i zapewnia syna, że Urszulka jest bezpieczna. Poeta odzyskuje spokój za radą matki: "Ludzkie przygody / ludzkie noś." Wraca do równowagi emocjonalnej. Matka jest autorytetem, wzywa do spokoju. Podmiot godzi się z przykrą sytuacją, przyjmuje wyrok losu z pokorą.

Giaur Adama Mickiewicza to byroniczny typ bohatera romantycznego. Bohater nie akceptuje świata takim, jakim on jest, jest zbuntowany, skłócony ze światem, pełen nienawiści do otaczającej go rzeczywistości. Niepokorny Giaur nie akceptuje też obyczajowości tego kraju, protestuje przeciwko niemu - uprowadza brankę z haremu Hassana. Giaur wypowiada walkę krzywdzie i niesprawiedliwości panującej na świecie, łamie jego prawa. Jego rozpacz popycha go do zemsty na Hassanie, ale jego zabójstwo nie koi żalu Giaura. Po latach, podczas spowiedzi w klasztorze, odrzuci też wiarę i modlitwę, nie wierzy w nic, odtrącił od siebie Boga, odstępuje od wiary chrześcijańskiej: "nie mów pacierzy, w skutek ich nie wierzę". Wcześniej o jego odwróceniu się od Boga narrator informuje: "ani się kłania przed Bogurodzicą (...), przed Pańskim chlebem nie klęka". Giaur nie żałuje zmarnowanego losu, ani popełnionych czynów, mówi: "żyłbym tak, jak żyłem".

Grażyna, tytułowa bohaterka utworu Adama Mickiewicza buntuje się przeciwko przymierzu męża z Krzyżakami. Jej mąż Litawor nie chce słuchać niczyich rad i przestróg. Grażyna odprawia krzyżackich posłów, co doprowadza do wojny z Zakonem. Gdy litewski władca postanowił nie walczyć z Krzyżakami, Grażyna w zbroi swojego męża stanęła na polu bitwy.

Grażyna buntuje się przeciwko polityce księcia, który był zaślepiony nienawiścią do brata Witolda i zjednoczył się z rycerzami zakonu. Grażyna za swoją odwagę płaci najwyższą cenę, śmiertelnie ranna, umierając, przeprasza Litawora, że nie była mu nieposłuszna.

Konrad Wallenrod z utworu Mickiewicza to natura byroniczna: pełen sprzeczności i zbuntowany wobec świata, niepokorny i bezkompromisowy. Bohater jest samotnym wojownikiem o dobro swojego narodu, postanawia drogą podstępu zmierzyć się z wrogiem. Wyznaje makiaweliczną zasadę: "cel uświęca środki". Zemstę przygotowywał latami, musiał kłamać, ukrywać swoje myśli i uczucia, żył wśród wrogów pod cudzym nazwiskiem. Jako wielki mistrz zakonu krzyżackiego doprowadza Zakon do upadku i ratuje swą ojczyznę przed zagładą. Bohater ponosi klęskę, bo jego walka była walką wbrew honorowi, Konrad uważał drogę kłamstwa i zbrodni za niemoralną, ale nie miał wyjścia i droga ta była nakazem. Mickiewicz ukazał jeszcze jedną postać, która buntowała się. W "Panu Tadeuszu" przedstawił Jacka Soplicę.

W młodości Jacek Soplica był samowolnym zawadiaką. Kochał Ewę Horeszkównę i gdy jej ojciec odmówił bohaterowi ręki dziewczyny, ten nie umiał pogodzić się z jego decyzją. Soplica pragnął zemsty, wiedziony rozpaczą strzela do Stolnika, przypadkowo, ale celnie. Zabicie Horeszki było wyrazem niezgody na ingerowanie magnata w sprawę miłości jego córki i Jacka Soplicy. Soplica był zbuntowany przeciwko światu, krzywdzie i niesprawiedliwości. Dokonuje się w nim przemiana wewnętrzna, z hulaki zmienia się w bojownika o niepodległość ojczyzny, służba dla niej chce zmazać swoją winę z lat młodości.

William Szekspir w dramacie "Romeo i Julia" ukazuje postać młodej Julii, która buntuje się przeciwko rodzicom, którzy chcą wydać ją za mąż za Parysa. Julia nie chce poślubić Parysa, bo kocha Romea. Ojciec Laurenty udziela im potajemnego ślubu. Tymczasem Romeo zabija Tybalda, w odwecie za śmierć Merkucja. Romeo zostaje wygnany z Werony. Julia ma poślubić Parysa. Laurenty daje jej flakon z napojem nasennym i radzi udawać, że chce poślubić Parysa. Julia była trwała w swoich postanowieniach, łamie wszelkie konwenanse. Po wypiciu płynu nasennego, zapadnie w sen na 42 godziny. O śmierci Julii dowiaduje się Romeo, nie wie, że śmierć ukochanej jest pozorna.

(…) Ach Julio !

Jakżeś ty jeszcze piękna ! Mamże myśleć,

Że bezcielesna nawet śmierć ulega

Wpływom miłości ? (…)

(…) Oczy

Spojrzyjcie po raz ostatni ! ramiona,

Po raz ostatni zegnijcie się w uścisk !

A wy, podwoje tchu, zapieczętujcie

Pocałowaniem akt sojuszu z śmiercią

Na wieczne czasy mający się zawrzeć !"

Wypija truciznę, aby pozostać na zawsze przy boku żony. Julia budzi się i przebija sztyletem. Za swój bunt płaci najwyższą cenę. Nad martwymi ciałami kochanków dochodzi do zgody pomiędzy zwaśnionymi rodami. Śmierć Romea i Julii była powodem do zgody zwaśnionych rodzin. Szekspir przeciwstawił się zasadzie podporządkowania dzieci woli rodziców.

Stefan Żeromski w "Syzyfowych pracach" ukazał bunt młodych ludzi przeciwko rusyfikacji. Uczniowie gimnazjum w Klerykowie są szykanowani i wychowywani na Rosjan. W szkole panuje dyscyplina i zakaz mówienia po polsku. Zabrania się czytania polskich lektur, chłopcy muszą czytać książki rosyjskie. Za najdrobniejsze przewinienia grożą kary cielesne. Chłopcy buntują się, nie chcą utracić tożsamości narodowej, spotykają się i czytają polskie książki, rozmawiają o historii ojczyzny.

Aleksander Kamiński w "Kamieniach na szaniec" ukazał losy trzech młodych bohaterów. Bohaterów książki poznajemy gdy właśnie zdali maturę i chcą zdobywać świat. Rudy, Alek i Zośka przyjaźnili się od dzieciństwa, spędzili razem wakacje w górach. Byli prawdziwymi przyjaciółmi, choć wojna wystawiła ich przyjaźń na wiele prób. Od początku wojny stanowili zgraną grupę, pomagali sobie w potrzebie i udowodnili, że są prawdziwymi przyjaciółmi. Wojna ich zaskakuje, muszą się w tej nowej sytuacji odnaleźć. Początkowo chłopcy nie potrafią pogodzić się z nową rzeczywistością. Powoli dojrzewają do poważniejszych działań, nawiązują kontakt z konspiracją, udzielają korepetycji, organizują służbę więzienną, tworzą tajne komplety. W 1941 roku trafiają do Małego Sabotażu. Zrywają flagi, wybijają szyby fotografom, którzy umieszczają na wystawach zdjęcia hitlerowców, odkręcają niemieckie tablice informacyjne. Chłopcy okazują się prawdziwymi patriotami. Są do końca wytrwali i odważni. Walka z okupantem i służba ojczyźnie jest wyrazem buntu przeciwko przemocy i niesprawiedliwości. Wielkim dowodem przyjaźni chłopców jest akcja pod Arsenałem, którą zorganizowali Alek i Zośka na wieść o aresztowaniu Rudego. Starcie pod Arsenałem nie jest rozrachunkiem, lecz ratowaniem przyjaciela. Alek stracił w tej akcji życie, ale przed śmiercią pytał jeszcze o stan zdrowia przyjaciela. Bohaterowie nie chcieli bezczynnie przyglądać się niszczeniu Polski przez hitlerowców, stąd ich bunt.

Bunt to sprzeciw, protest, opór, protestacyjne, często spontaniczne wystąpienie przeciwko władzy, niesprawiedliwości i złu na świecie. W literaturze było wielu bohaterów, którzy buntowali się przeciwko różnym sprawom. Kilku z nich zwyciężało, a kilku ponosiło klęskę i za swój bunt ponosiło karę i płaciło najwyższą cenę.