Ramowy plan wypowiedzi.

  1. Problematyka pracy:

Postacie historyczne w malarstwie i literaturze. Na przykładzie powieści H. Sienkiewicza oraz obrazów J. Kossaka, J. Matejki i H. Siemiradzkiego.

  1. powieść historyczna - jej cechy
  2. funkcja postaci historycznych w fabule
  1. Porządek prezentacji.
    1. wizerunek Nerona w " Quo vadis"
    2. zobrazowanie tej postaci w " Pochodniach Nerona" Siemiradzkiego.
    3. bohaterowie historyczni w " Krzyżakach"- pokazanie portretów literackich Władysława Jagiełły i Księcia Witolda.
    4. książe Witold na obrazie Matejki " Bitwa pod Grunwaldem".
    5. skontrastowanie dwóch postaci z "Potopu" : Księcia Janusza Radziwiłła ze Stefanem Czarnieckim ( schemat zdrajca- patriota)
    6. wizerunek Czernieckiego zaprezentowany na obrazie Kossaka
  1. Podsumowanie rozważań:

Historia wciąż żywa dzięki literaturze i malarstwu. Podobne inspiracje literackie i malarskie. Wspólny cel: utrwalenie ważnych dla narodu polskiego wydarzeń historycznych i bohaterów.

  1. Materiały pomocnicze- reprodukcje obrazów.
  1. Bibliografia:

Literatura podmiotu:

  1. H. Sienkiewicz, Potop, Warszawa 1969r.
  2. H. Sienkiewicz, Krzyżacy, Warszawa 1996r.
  3. H. Sienkiewicz, Quo vadis, Wrocław 1993r.

Literatura przedmiotu:

  1. Literatura polska. Przewodnik Encyklopedyczny, tom II, Warszawa 1984r, s. 217-219, 357-359.
  2. I.. Witz, Polscy malarze. Polskie obrazy, Nasza Księgarnia 1974r.

Obrazy:

  1. J. Kossak, Czarniecki pod Kołdyngą - akwarela, 1893 r., Muzeum Pomorza Środkowego, Słupsk.
  2. J. Matejko, Bitwa pod Grunwaldem -olej na płótnie, 1878r., Muzeum Narodowe, Warszawa.
  3. H. Siemiradzki, Pochodnie Nerona (Świeczniki Chrześcijaństwa)-olej na płótnie, 1876r., Muzeum Narodowe, Kraków.

Zarys problematyki:

Tematem mojej wypowiedzi będą postaci historyczne, które występują w literaturze i malarstwie. Postanowiłam zawęzić tę tematykę do prezentacji bohaterów z powieści historycznych Henryka Sienkiewicza. Powodem wybrania tego właśnie pisarza był fakt, że jego utwory są znane i bardzo poczytne. W jego powieściach można znaleźć szereg postaci historycznych barwnie i ciekawie opisanych. Zawężenie tematu ułatwi też jego prezentację. Podobnie postąpiłam z malarstwem.

a) powieść historyczna - jej cechy

Powieść historyczna należy do epiki. Zazwyczaj odnosi się do jakiś zamierzchłych czasów, znanych autorowi jedynie z relacji kronikarskich, pamiętników, czy innych źródeł historycznych lub legendowych. W tym typie powieści obok bohaterów i wydarzeń fikcyjnych występowały też postacie historyczne. Tłem akcji utworu były zaczerpnięte z historii wydarzenia.

Pisarz w powieści historycznej musiał zrekonstruować przeszłość i stworzyć świat przedstawiony, który odpowiadałby temu znanemu ze źródeł historycznych. Powieść historyczna długo ewoluowała. Były też jej różne koncepcje. Zasadniczo najważniejsze dla tego typu powieści jest, by pisarz starał się jak najwierniej oddać minione czasy. Ważne jest odmalowanie kolorytu danej epoki. Trzeba uwzględnić je realia tj. sytuację polityczno- społeczną, obyczajowość, sposób ubierania, zachowania, mówienia. Aby oddać wiernie koloryt epoki konieczne jest tez często stosowanie stylizacji językowych ( archaizacji).

b) funkcja postaci historycznych w fabule

Bardzo ważną rolę w powieściach historycznych odgrywa oczywiście historia. Postacie historyczna są istotnym elementem tych utworów. Pisarz, tworząc portrety postaci historycznych musi zadbać o jak największy ich autentyzm. Bohaterowie historyczni organizują fabułę utworu, mają czasem bardzo duży wpływ na akcję. Często losy fikcyjnych postaci bardzo mocno splatają się z losami bohaterów historycznych.

Często wykreowane w utworach literackich wizerunki postaci wywołują dużo kontrowersji wśród historyków. Tak było na przykład z postacią Jeremiego Wiśniowieckiego w " Ogniem i mieczem". Źródła historyczne podają, że był to niezwykle okrutny i bardzo dumny magnat, który bardziej niż losami ojczyzny zajęty był budowaniem własnej potęgi. W powieści Sienkiewicza natomiast to Jarema wyrasta na wielkiego bohatera narodowego, który walczy z buntownikami i ratuje Rzeczpospolitą z opresji.

2) Porządek prezentacji.

a)wizerunek Nerona w " Quo vadis"

Sienkiewicz w " Quo vadis" przedstawił czasy panowania cesarza rzymskiego Nerona, a właściwie końcowy okres rządów tego władcy. Neron został wyniesiony na tron w 54 roku na skutek zręcznych intryg swej matki Agrypiny- żony Klaudiusza i prawnuczki Augusta, która dla zdobycia władzy zdolna była do największych podłości. Nero był wielkim zbrodniarzem. Pozbawił życia swego przyrodniego brata Brytanika, matkę oraz pierwszą żonę Oktawię. Potem ożenił się z Poppeą. Od momentu, gdy na dworze Rudobrodego pojawiła się, już jako jego małżonka, Poppea, nasiliły się znacznie egzekucje i prześladowania opozycji. Jednocześnie szaleństwo cezara pogłębiało się coraz bardziej, aż doprowadziło do pożaru Rzymu i prześladowań chrześcijan. Quo vadis rozpoczyna się w momencie, gdy Neron jest już bliski obłędu.

Po raz pierwszy Sienkiewicz wprowadza Nerona na arenę powieści w czasie uczty w jego pałacu. Wejście cesarza wywołuje wielkie poruszenie. Wszyscy oddają mu hołd i zabiegają o jego zaszczyty. Neron jako gospodarz rozpoczyna cała zabawę. Potem uważnie przez swój szmaragd przygląda się zebranym i rozmawia na ich temat z dworzanami.

Wygląd

Wygląd Nerona nie wzbudzał zaufania. Miał wielką głowę osadzoną na grubym karku. Jego twarz wyrażał złość. Włosy miał rude i ufryzowane w loki. Wysokie czoło sugerowało, że jest to człowiek ogromnie spokojny i możnowładny. Ubrany był w drogi strój o barwie ametystowej ( purpurowa czerwień ). Opis Nerona jest bardzo krytyczny. Sienkiewicz nazywa go pijakiem, komediantem, próżniakiem. Jego twarz przyrównuje do twarzy małpy.

Nero jako władca.

Neron nie był dobrym władcą. W okresie, który opisuje Sienkiewicz, cezar już właściwie nie zajmował się państwem, lecz wyłącznie sobą. Spędzał czas poza Rzymem, w nadmorskich miejscowościach. Jego szaleństwo pogłębiało się. Na dworze panował powszechny strach. Nikt nie był pewny tego, czy dożyje następnego dnia. Cesarz bez zastanowienia szafował ludzkim życiem. Dowodem na to może być wydany przez niego rozkaz podpalenia Rzymu. Cesarz nie liczył się z tym, że jego decyzja będzie kosztować życie wielu mieszkańców 'stolicy świata.'

Nero jako człowiek

Nero był dekadentem. Wszystko nudziło go szybko. Szukał wciąż nowych podniet dla swojej chorej wyobraźni. Urządzał pełne przepychu uczty, pijackie libacje, orgie.

Sienkiewicz podkreślił fakt, że Neron uważał siebie za wielkiego artystę. Bardzo lubił dawać koncertu przed dworzanami. Ich pochlebstwa i gładkie słówka zaspokajały jego egoizm i mile łechtały jego próżność. Jednak cezar nie znosił słów krytyki pod swoim adresem. Kto nieopatrznie powiedział coś nieprzychylnego o cesarzu, płacił za tę nierozwagę własnym życiem.

Cezar marzył o wielkiej sławie i napisaniu wielkiego działa. Chciał być drugim Homerem. Aby uzyskać inspirację, gotów był nawet podpalić Rzym. Zresztą nie lubił tego miasta. Często powtarzał, że się w nim dusi. Marzył o zagładzie Rzymu i w końcu dopiął swego celu. Nie potrafił jednak wziąć odpowiedzialności za rozkaz podpalenia miasta i jego konsekwencje. Winą za podpalenie miasta obarczył chrześcijan.

Nero był bowiem wielkim tchórzem. Mimo, że nie wierzył w bogów, bał się ich. Dlatego też składał im na wszelki wypadek ofiary. Sam też siebie uważał za boga i rozkazywał oddawać sobie boską cześć. Marzył nieśmiertelności i poklasku tłumu. To dla niego organizował im igrzyska. Lud tylko pozornie sławił cezara. W rzeczywistości rosła coraz większa nienawiść do niego.

Cezar był tez wielkim okrutnikiem. W młodości zabił swoją matkę i żonę. Na jego dworze wciąż panował strach. Nikt nie był pewny, czy dożyje następnego dnia.

Największym okrucieństwem wykazał się Neron podczas prześladowań chrześcijan. Zostali oni oskarżeni o podpalenie Rzymu. Skazano ich na śmierć. Mili umierać na arenie Koloseum na oczach tysięcy Rzymian. Nero każdego dnia uczestniczył w igrzyskach. Z zimną krwią i bez zmrużenia okaz patrzył, jak na arenie giną w walce z drapieżnymi zwierzętami kolejni bezbronni chrześcijanie. Widział tez płonących jak pochodnie chrześcijan na krzyżach, słuchał ich pieśni wznoszonej do Boga. Ich pełna odwagi postawa w czasie śmierci być może go zdumiewała, ale nie dał tego po sobie poznać. Cezar patrzył na okrucieństwo bez zmrużenia okiem i sprawiał, że lud , nad którym władał ,także stawał się okrutny.

Koniec Nerona

W epilogu Sienkiewicz opisał śmierć tego władcy. Został uchwała senatu skazany na śmierć. Na oczach mieszkańców Romy miał zostać ubiczowany, a jego ciało miało być wrzucone do Tybru. Sienkiewicz skonfrontował Nerona z innym człowiekiem Piotrem- przywódcą chrześcijan. Ukazał tych dwóch ludzi jako dwóch władcy Rzymu. Nero przeminął " jak wicher, burza i pożar", dzieło, które reprezentował Piotr przetrwało. Cezarowi nie udało się zniszczyć chrześcijaństwa. Przetrwało ono wieki, czego symbolem jest wciąż stojąca w Rzymie bazylika św. Piotra.

b) zobrazowanie tej postaci w " Pochodniach Nerona" Siemiradzkiego.

Mówi się, że inspiracją dla Sienkiewicza przy tworzeniu "Quo vadis" były obrazy Henryka Siemiradzkiego (1843-1902). Na malował on w 1876 roku obraz zatytułowany " Pochodnie Nerona". Inna jego nazwa brzmi " Świeczniki Chrześcijaństwa". Siemiradzki był akademikiem i klasykiem. Interesował go bardzo kultura starożytnego Rzymu i Grecji. Wiele lat mieszkał w Rzymie i był zafascynowany tym miastem. ' Pochodnie Nerona' były efektem tych fascynacji Rzymem.

Postać Nerona malarz umieścił w centralnej części obrazu, ale na drugim palnie. Siedzi on w lektyce podtrzymywanej przez kilku murzynów. Cezar uczestniczy w okrutnym widowisku. Wpatruje się w znajdujące się przed nim płonące pochodnie. Są drewnianych pali, które dla dodania waloru estetycznego , zostały przyozdobione kwiatami, przywiązani są ludzie, prawdopodobnie chrześcijanie. To na ich męczeństwo patrzy cezar. Wokół niego zgromadzeni są ludzie, prawdopodobnie dworzanie. Poniżej podestu, na którym znajduje się cezar również jest tłum ludzi. Ludzie ci przedstawieni są w różnych pozach. Tylko nieliczni oglądają 'spektakl' .

W tle widać fragmenty jakiejś rzymskiej budowli. Widoczne są elementy architektury i rzeźby. Widać płaskorzeźby, fragmenty kolumn i gzymsów. W obrazie tym uderza przepych dworu Nerona zestawiony ze śmiercią nagich, bezbronnych chrześcijan. Nikt nie protestuje przeciw temu okrucieństwu. Wszyscy obojętnie przyglądają się widowisku.

Scena ta jest przedstawiona bardzo realistycznie. Widać wielką dbałość o oddanie wszystkich szczegółów. Obraz ten pokazuje z jednej strony wielką potęgę i bogactwo Rzymu, z drugiej okrucieństwo jego mieszkańców i samego cezara.

c)bohaterowie historyczni w " Krzyżakach"- pokazanie portretów literackich Władysława Jagiełły i Księcia Witolda.

Władysław Jagiełło

Kolejną postacią historyczną jest Władysława Jagiełło. Został on przedstawiony w "Krzyżakach" Sienkiewicza. Powieść w warstwie historycznej dotyczy zatargu polsko- krzyżackiego, którego efektem była bitwa pod Grunwaldem w 1410 roku.

Władysław Jagiełło był wodzem zjednoczonych wojsk polsko- litewskich w bitwie pod Grunwaldem. Historycy podkreślają, że był to dobry i bardzo roztropny władca, który we wspomnianej bitwie odegrał kluczową rolę.

Przed bitwą Jagiełło i Witold wspólnie z innymi doświadczonymi rycerzami odbyli naradę wojenną. Obaj wraz z całym wojskiem wzięli też udział we mszy świętej, prosząc o błogosławieństwo w tej historycznej rozprawie. Sienkiewicz uczynił z Jagiełły sprawiedliwego władcę i miłującego pokój. Nie chciał wojny. Jak mówi narrator, władca Polski "wzdrygał się przed wojną". Do końca wierzył w to, że Krzyżacy opamiętają się i wyślą poselstwo z prośbą o pokój. Niestety zamiast pokornych i chcących zgody ludzi, stanęli przed nim pełni buty i pychy rycerze, który chcieli jedynie upokorzyć polskiego króla, nie zaś prosić o pokój. Chcieli ofiarować mu dwa nagie miecze. Jednak Jagiełło odrzucił ten 'dar' odpowiadając, że w jego obozie jest dość mieczy.

W czasie zmagań bitewnych, Jagiełło stał na wzgórzu. Ze wzniesienia obserwował plac boju i wysyłał do ataku kolejne oddziały. Wreszcie sam ruszył do ataku. Osłaniała go straż przyboczna, jednak król nie chciał korzystać z jej pomocy. Sam w pierwszym szeregu ruszył przeciw Krzyżakom. W pewnym momencie Jagiełło znalazł się w niebezpieczeństwie, gdy ruszył na niego potężny Niemiec. Jagielle uratował życie jego sekretarz o imieniu Zbigniew. Bitwa zakończyła się wielkim triumfem polskiego oręża. Potęga krzyżacka została rozgromiona. Po bitwie u stóp króla polskiego złożono wszystkie zdobyte na nieprzyjacielu chorągwie. W ten sposób oddano hołd Królowi za umiejętne pokierowanie bitwą.

Książę Witold w powieści Sienkiewicza

Książe Witold w bitwie pod Grunwaldem dowodził wojskami litewskimi. Jego oddziały należały do najlepiej wyćwiczonych i uzbrojonych. Zgodnie z planem ustalonym przez Witolda i Jagiełłę, to właśnie chorągwie litewskie pierwsze ruszyły do ataku i to one przyjęły na siebie pierwsze uderzenie wojsk krzyżackich. Szybko jazda litewska została rozbita, jednak wkrótce powróciła na plac boju wraz z nieustraszonym Witoldem na czele.

Witold różnił się od Jagiełły. Był szybki, obdarzony refleksem. Działał szybko i stanowczo. Był urodzonym wojownikiem mężnym, pełnym wojennego zapału.

W bitwie wykazał się wielką odwagą i dużymi zdolnościami przywódczymi. On nie zastanawiał się długo. Wraz ze swymi chorągwiami ruszał tam, gdzie toczyły się najzacieklejsze boje. Nie bał się śmierci , wręcz szedł jej ochoczo na spotkanie.

Inspiracją dla " Krzyżaków" Sienkiewicza był z pewnością obraz Jana Matejki zatytułowany " Bitwa pod Grunwaldem". O tym, że powieść z obrazem łączy pewna zależność, świadczyć może fakt, że fragment utworu, opisujący zmagania podczas boju polsko- krzyżackiego, odczytał Sienkiewicz stojąc właśnie przed tym malowidłem. Było to 27 Kwietnia 1900 roku w Sukiennicach w Krakowie. Mamy wiec dwa przedstawienia tej samej bitwy: jedno malarskie, drugie literackie.

d)Witold na obrazie Matejki " Bitwa pod Grunwaldem".

Obraz Jana Matejki został namalowany w 1878 roku. W 1900 roku powstała powieść Sienkiewicza. Dzieło Matejki stanowiło więc inspirację dla pisarza.

W centralnej części obrazu przedstawiony jest książe Witold. Jagiełło nie jest przedstawiony w bitewnym zgiełku. Znajduje się on na pagórku z dala od placu boju. Witold ma na sobie czerwony, mocno rzucający się w oczy, płaszcz. Na głowie ma książęcą mitrę.

Siedzi na koniu, ale nie trzyma wodzy. W jednej ręce trzyma tarczę, w drugiej wzniesiony wysoko miecz.

Rycerz ten przedstawiony jest w momencie, gdy rzuca się do walki. Z całej postaci emanuje ogromna siła, odwaga i wielka chęć walki. Witold w ujęciu Matejki jest jakby symbolicznym przedstawieniem boga wojny. Jest on uosobieniem zwycięstwa.

Po lewej stronie od tego wojownika Matejko przedstawił scenę decydującego starcia oddziałów polskich z wojskiem Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego. Po prawej stronie przedstawiony został jednooki rycerz ubrany w łuskowaty pancerz ( Jan Żiżka).

e ) skontrastowanie dwóch postaci z "Potopu" : Księcia Janusza Radziwiłła ze Stefanem Czarnieckim ( schemat zdrajca- patriota)

Bardzo ważna w twórczości Henryka Sienkiewicza była "Trylogia" .Obejmuje ona trzy powieści: "Ogniem i Mieczem", "Potop" i "Pana Wołodyjowskiego". Dla naszych rozważań najważniejszy jest " Potop".

Janusz Radziwiłł

Przedstawiona w nim została sylwetka zdrajcy ojczyzny Księcia Janusza Radziwiłła. Książe na Kiejdanach był bardzo dumnym i przekonanym o swojej potędze magnatem. Miał wiele tytułów. Władał na Litwie i Żmudzi. Był to jednak człowiek chciwy a przede wszystkim żądny władzy. Nie wystarczyło mu, że był wpływowym magnatem polskim, on chciał być niezależnym władcą. Działał podstępnie. W swoim zamku w Kiejdanach zgromadził wszystkich magnatów i wpływowych szlachciców z Litwy i Żmudzi. Wszyscy wierzyli, że ten możny pan ruszy przeciw Szwedom, którzy w lipcu 1665 roku najechali ziemie Rzeczpospolitej.

Radziwiłł jednak miał własne plany. Oświadczył, że jest sprzymierzeńcem króla szwedzkiego i oddał Litwę pod jego panowanie. W ten sposób zawiódł pokładane w nim zaufanie setek żołnierzy. Sienkiewicz z wielkim rozmachem i dokładnością opisał tę postać. Przedstawił go jako bardzo przebiegłego dyplomatę. Umiał on rozmawiać z ludźmi i uzyskiwać od nich to, czego pragnął ( dowodem na to może być jego podstępna rozmowa z Kmicicem, w czasie której Radziwiłł skłonił rycerza do złożenia mu przysięgi na wierność). Potrafił też, kiedy było trzeba, udawać uległość wobec wrogów.

Radziwiłł doskonale zdawał sobie sprawę, z tego, że dopuszcza się wielkiego grzechu zdrady własnej ojczyzny. Jeszcze przed uczta wahał się i odczuwał lęk. Nie potrafił jednak okiełznać swojej ambicji, która popchnęła go do tego haniebnego czynu. Radziwiłł miał nadzieję na zdobycie korony polski i Litwy. Miało się to stać przy pomocy Szwedów. Jego plan jednak nie powiódł się.

Sienkiewicz zadbał o przedstawienie psychologicznego portretu tego bohatera. Pokazał jego losy po zdradzie. Opowiadając się po stronie Szwedów, Radziwiłł stracił poważanie wśród wojska. Odwrócił się od niego wszyscy przyjaciele. Wkrótce został sam. Piętno zdrajcy bardzo mu ciążyło. Podobnie jak uczucie hańby i splamionego honoru.

Janusz Radziwiłł zmarł w noc oblężenia przez wojsko polskie zamku w Tykocinie ( była to twierdza zajęta przez Szwedów). W momencie swej śmierci był całkowicie świadomy swej winy. Zdawał sobie sprawę ze swego upadku, nie tylko materialnego, ale przede wszystkim moralnego.

STEFAN CZARNIECKI w "Potopie" H. Sienkiewicza

Zupełnym przeciwieństwem Radziwiłła jest Stefan Czarniecki. Jest to wielki patriota. O wrogu mówi pogardliwie, że "to szwedzki, nie szwedy". Gdy wielu szlachciców przechodziło na stronę wroga, on trwał niezmiennie swoim królu i obmyślał, a jaki sposób można pokonać wroga. Jako świetny, doświadczony wódz uważał, że jedynie wojna podjazdowa ze Szwedami może uratować kraj. Chodziło o nękanie szwedzkich oddziałów podjazdami i zasadzkami, a także o uniemożliwianie im zaopatrzenia w żywność. Czarniecki podjął się prowadzenia tej wojny wraz z Lubomirskim i Sapiehą. Stopniowo polscy przywódcy zaczęli odnosić sukcesy. Kolejne oddziały Szwedów były rozbijane przez wojska polskie. Podczas jednej z decydujących bitew pod Warszawą, wojska Piechy i Czarnieckiego walczyły dzielnie i nie dopuściły, by Szwedzi całkowicie zajęli stolicę.

Stefan Czarnecki przedstawiony w powieści to wspaniały wojownik i dowódca. Jest niezłomny i łatwo się nie poddaje. Najlepiej widać to było podczas oblężenia Krakowa przez Szwedów. Stefan Czarniecki, który był obrany komendantem miasta, mimo znacznej przewagi wroga bardzo długo bronił się i odmawiał poddania miasta. Dopiero, gdy sytuacja była naprawdę zła i miastu groziło całkowite zniszczenie, podpisał akt kapitulacji.

f) wizerunek Czarnieckiego zaprezentowany na obrazie Kossaka

Stefan Czarniecki wielokrotnie jeszcze dowodził wojskami polskimi. Brał udział nie tylko w wojnie ze Szwedami, ale także prowadził walki w Danii.

Właśnie w dziele Kossaka została przedstawiona jedna z wypraw przeprowadzonych przez Czarnieckiego w Danii. Obraz nosi tytuł "Czarniecki pod Kołdyngą".

Juliusz Kossak był jednym z największych XIX -wiecznych malarzy. Zajmował się malarstwem portretowym i historycznym. W sztukach plastyczny był zwolennikiem realizmu. Kossak doskonale znał historię Polski i często malował ważne historyczne wydarzenia czy wielkich bohaterów narodowych. Szczególnym upodobaniem darzył wiek XVII, w którym Rzeczpospolita prowadziła najwięcej wojen i choć nękana była rozmaitymi konfliktami, wciąż jeszcze była wielką potęgą.

Malowidło przedstawiające Czarnieckiego zostało wykonane technika akwarelową. Dominującymi kolorami na obrazie jest zieleń i złoto ( był to ulubiony kolor malarza). Centralną postacią obrazu jest Stefan Czarniecki. Siedzi on na koniu, który kierowany jest w stronę odbiorcy. Podąża więc o przodu. Sam Czarniecki odwrócony jest w tył w kierunku swojego oddziału. W dłoni trzyma wzniesioną wysoko szablę oraz czapkę. Nie można dokładnie opisać, jak ubrany jest wódz. Kossak uchwycił najważniejsze rysy wyglądu tej postaci ( charakterystyczna fryzura, długa broda).

Czarniecki na obrazie Kossaka pokazany jest jako wódz prowadzący swe wojska prawdopodobnie do bitwy lub jakiejś przeprawy.

  1. Podsumowanie rozważań:

W przytoczonych przeze mnie przykładach widać, że zarówno malarze jak i pisarz ( tu konkretnie Henryk Sienkiewicz) czerpali inspirację z podobnych wydarzeń historycznych. Dla wielu dzieł Sienkiewicza bezpośrednim natchnieniem były dzieła sławnych mistrzów pędzla. Wspólnym celem i malarzy i pisarzy było utrwalenie ważnych dla narodu polskiego wydarzeń i bohaterów.

Myślę, że to się udało i dzięki obrazom malarskim i utworom literackim historia jest wciąż żywa w umysłach Polaków.