Pieśni - tworzył je najczęściej znakomity liryk antyczny - Horacy. Na gruncie polskim tworzył je przede wszystkim mistrz renesansu Jan Kochanowski. Jak sama nazwa wskazuje utwory te wykonywane były wcześniej przy akompaniamencie muzyki. Później przeznaczono je głównie do czytania. Charakterystyczna jest niezwykła kunsztowność tego typu utworów.
Treny - w Polsce zapoczątkował je Jan Kochanowski, który jako pierwszy zadedykował je małemu dziecku. Wcześniej dedykowane były one osobą wybitnym, które przyczyniły się do rozkwitu kultury i sztuki. Kochanowski poświęcił je swojej zmarłej córeczce - Urszulce. Głównym tematem trenów są osobiste przeżycia poety - ojca.
Fraszki - oczywiście tworzył je głównie Jan Kochanowski, ale uprawiał taki gatunek również Mikołaj Rej - jego figliki. Nazwa ta wzięła się z włoskiego, a tłumacząc ją znaczy - figiel, drobiazg, żart. Fraszki mają swoje źródło w antycznym epigramacie.
Tragedia - nie jest już chyba żadną nowością, że gatunek ten stał się przedmiotem zainteresowania Jana Kochanowskiego. Spod jego pióra wyszedł pierwsza polska tragedia, zatytułowana "Odprawa posłów greckich". W utworze tym zachowana jest zasada trzech jedności - czasu, miejsca, akcji - była to podstawa tragedii antycznych. Kochanowski zachował również ogromną rolę chóru, podział dzieła na epizody.
Sielanka - w kulturze antycznej głównym przedstawicielem tego gatunku był Teokryt, a później również Wergiliusz. Na gruncie polskim tworzył je przed wszystkim Szymon Szymonowic. Pisał je również Jan Kochanowski, np. "Pieśń świętojańska o sobótce".
Dialogi - głównym twórcom starożytnym piszącym dialogi był Platon. Dzięki dialogom wyrażał on swoje filozoficzne poglądy i założenia. Najczęściej sięgano po ten gatunek literacki w okresie średniowiecza. W czasie renesansu wykorzystywano go przede wszystkim do zbudowania i zawiązania fabuły w dramacie. Przykładem dialogu może być utwór Mikołaja Reja "Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem".
Jaki gatunki literackie wykorzystywane w renesansie, zaczerpnięte były z średniowiecza?
Sonet - swoje korzenie ma w średniowiecznych Włoszech, najczęściej na gruncie polski sięgał po taką formę literacką Mikołaj Sęp Szarzyński. Jego sonety były kunsztowne, przemyślane, a także zaskakujące w treści i precyzyjne.
Kronika - ściśle rzecz ujmując gatunek ten powstał w średniowieczu. Jej głównymi twórcami byli, znakomici kronikarze: Gall Anonim, Jan Długosz, czy też Wincenty Kadłubek. Jeśli chodzi o okres renesansu, to najbardziej znany jest utwór Marcina Bielskiego, noszący tytuł :Kronika wszystkiego świata". Przyjęte jest uznawać to dzieło za pionierską ojczystą historię powszechną, oczywiście wzorowaną na dziełach średniowiecznych.
Kazanie - pochodzi ze średniowiecza (ma związek ze specyficznym pojmowaniem Boga w tym okresie); najczęściej formę tę stosował Piotr Skarga. Jego znakomite sejmowe kazania zaistniały nie tylko jako teksty kościelne, ale przede wszystkim literackie. Zalicza się je do politycznej publicystyki.
Należy pamiętać również o misterium, które podobnie jak pozostałe miało swe korzenie w średniowieczu. Dziś znana jest jedynie renesansowa "Historia o Chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim" - pochodząca z 1570 roku.
