SYTUACJA SPOŁECZNO-POLITYCZNA

W Polsce inaczej niż we Francji, nie dominowało mieszczaństwo, lecz szlachta. Powoli upadały miasta a gospodarka znajdowała się w bardzo złym stanie. Rozpadały się organizacje państwowe. Renoma i znaczenie Rzeczpospolitej na świecie znacznie spadło. Polska zależna stała się od państw, które dokonały rozbioru. Wtedy to dopiero monarcha rozpoczął walkę z sarmatyzmem. Według niego to ona stała za upadkiem kraju i dlatego władca starał się całymi siłami walczyć z konserwatyzmem.

PREKURSORZY

STANISŁAW KONARSKI

Wielki działacz, zwolennik zmian, zajmował się głównie reformą oświaty.

"Traktat o skutecznym rad sposobie"

Znajduje się tu charakterystyka ówczesnej Polski. Autor zawiera tu wszystkie swoje postulaty, które mogą uzdrowić państwo. Krytykuje liberum veto, bo chce, aby ustawy przyjmowano większością głosów. Jest zdecydowanym przeciwnikiem megalomanii szlacheckiej oraz prywaty.

Oświata:

Uważał, ze najważniejszą kwestią jest patriotyczne wychowanie młodzieży i chciał wprowadzić nauczanie rozumowe. Chciał, aby w nauczaniu stosowano racjonalne sposoby poznawania rzeczywistości i empirystyczne metody. Obowiązkowe stało się nauczanie historii literatury, języka polskiego, języków nowożytnych, nauk przyrodniczych, historii, geografii. W 1740 r. Konarski otworzył szkołę dla szlacheckiej młodzieży nazwie "Collegium Nobilium".

Twórczość literacka:

W Collegium Nobilium istniał teatr konwiktowy, grali w nim uczniowie i wystawiano tylko sztuki o charakterze klasycystycznym, które miały morał i cel wychowawczy, np. "Tragedia Epaminondy" Konarskiego. Był autorem traktatów: "O poprawie wad wymowy". Ośmieszał rubaszny, skomplikowany styl barokowy, akceptując tylko czystość i naturalność języka.

STANISŁAW LESZCZYŃSKI

Autor traktatu politycznego, pt.: "Głos wolny, wolność ubezpieczający". Żądał w nim szybkiego dokonania reform kraju. Chciał znieść liberum veto i elekcyjność tronu, aby króla mogli wybierać wszyscy obywatele. Widział konieczność umocnienia państwowej administracji i przede wszystkim poprawić warunki życia chłopów.

KOMISJA EDUKACJI NARODOWEJ

Została utworzona w roku 1773 przez sejm na prośbę króla. KEN była jedyną w tym czasie na świecie organizacją zajmująca się tylko i wyłącznie oświatą o charakterze ministerstwa. Przyświecało jej hasło: "Stworzyć naród przez wychowanie publiczne". To dzięki jej działalności dokonano reformy szkoły w całym państwie. Dopuszczono do nauki publicznej dziewczęta i zaczęto budować ludowe szkoły, do których uczęszczały dzieci chłopskie. Utworzono także Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, które miało zająć się przygotowaniem podręczników do nauki. Szczególny nacisk położono na naukę języka polskiego i za przykład czystości języka podawano dzieła twórców renesansowych.

4.3 PRASA I TEATR JAKO NACZELNE ŚRODKI AGITACJI W SŁUŻBIE REFORM

ROLA WARSZAWY W XVIII WIEKU

Warszawa była politycznym i kulturalnym centrum ówczesnej Polski. Wynikało to z silnego zurbanizowania miasta i z działalności dworu, który stał się artystycznym centrum.

DZIAŁANIE WŁADCY I WPŁYWY KRÓLEWSKIEGO DWORU

Stanisław August Poniatowski był wielkim mecenasem sztuki oraz dobrym architektem. To on rozbudował królewski zamek i stworzył na wodzie pałac. Był także wielbicielem literatury. To pod jego okiem wydawał swoje utwory chociażby Krasicki.

CHARAKTERYSTYKA CZASOPIŚMIENNICTWA"

1. "Merkuriusz Polski"

To pierwsze polskie czasopismo wychodzące w 1661, jedynie przez siedem miesięcy.

2. "Monitor"

Wzorem był angielski "Spectator". Jego redaktorem był na początku Stanisław Bohomolec. To tu umieszczał swoje artykuły Ignacego Krasickiego. "Monitor" zajmował się propagowaniem reform oraz walka z sarmackim zacofaniem i zabobonnością.

3. "Zabawy przyjemne i pożyteczne"

Redaktorem głównym był Adam Naruszewicz. Pismo miało na celu przede wszystkim zapoznać ludzi z pisarstwem pisarzy. Wzorem uznano twórczość Jana Kochanowskiego.

4. "Gazeta Warszawska"

Czasopismo utworzone na potrzeby sejmu wielkiego, aby informować o bieżących wydarzeniach

5. "Gazeta narodowa i obca"

Czasopismo przetrwało aż 160 lat. Wydawane było od czasów utworzenia Sejmu Wielkiego.

6. "Magazyn Warszawski"

Czasopismo informacyjno-rozrywkowe, wydawane również w okresie obradowania Sejmu Wielkiego.

Znaczenie i rozwój czasopiśmiennictwa

Czasopiśmiennictwo w okresie oświeceniowym było upolitycznione o charakterze patriotycznym. Zajmowało się sprawami politycznymi, narodowymi, kulturalnymi społecznymi i gospodarczymi. Było jednym z głównych narzędzi oddziaływania na społeczeństwo.

POWSTANIE SCENY NARODOWEJ W WARSZAWIE

Dzieje teatru

W 1765 roku 17 listopada otworzono pierwszy publiczny polski teatr. Znajdował się w budynku saskiej operalni. Pierwszą sztuką, jaką wystawiono była komedia "Natręty" autorstwa Józef Bielawski. Komedie pisał na potrzeby teatru także Franciszek Bohomolec: "Małżeństwo z kalendarza", dzieło krytykujące zachowanie Polaków. Była to typowa komedia warszawska. W 1767 roku teatr został zamknięty i ponownie otworzony został aż w roku 1774.

Znaczenie teatru

W XVIII wieku teatr publiczny odgrywał istotną rolę. Miał ogromny wpływ na wychowanie obywateli. Nauczył krytycznego myślenia i pokazywał wady ustrojowe w kraju. Dbał o czystość języka polskiego i zachęcał do przeprowadzenia reform. Jego działalność i znaczenie stało się największe w okresie Sejmu Wielkiego. Wtedy to prócz sztuki rozrywkowej wystawiano utwory, które bezpośrednio związane były z politycznym życiem kraju, rozpowszechniały idee oświeceniowe, opowiadały się za przeprowadzeniem reform społecznych i politycznych w Polsce.

warszawska komedia obyczajowa

Kiedy teatr znowu zaczął działać po długiej przerwie nastąpił duży rozwój warszawskiej komedii. Twórcami teatralnymi byli: Franciszek Zabłocki ("Fircyk w zalotach", "Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale",). Jego twórczość charakteryzowała się tym, ze intryga miłosna była tylko pretekstem do przedstawienia wydarzeń politycznych.