Oświecenie to termin pochodzący z kultury niemieckiej (Aufklarung). W historii kultury polskiej to okres panowania króla Stanisława Augusta (1764-1795), a datą początkową jest rok 1740, kończy się w 1830 roku, kiedy oświecenie wchodzi w fazę schyłkową, tzw. klasycyzm postanisławowski.
Oświecenie polskie opierało się na tych samych zasadach co na zachodzie Europy, czyli we Francji, Anglii i Niemczech. Tam znaki nowych czasów widoczne były już w XVII w. Główne założenia światopoglądu oświeceniowego: filozofia wolności narodowej, racjonalizm, naukowe spojrzenie na świat, oświata, powstanie nowych instytucji społecznych i kulturalnych, krytyka pozostałości feudalizmu.
Ogromną rolę w rozpowszechnianiu idei oświeceniowych odegrały czasopisma, do których należały: "Monitor", "Magazyn Warszawski", "Polak Patriota". W fazie wstępnej, rządy Augusta III, Załuscy otworzyli w Polsce, w Warszawie publiczną bibliotekę; rozkwitał ruch wydawniczy, publikowano mnóstwo dzieł naukowych. W 1765 roku z inicjatywy króla Stanisława Augusta powstał Teatr Narodowy i Szkoła Rycerska.
W 1773 roku utworzono w Polsce pierwsze w Europie ministerstwo, które zajmowało się tylko oświatą - Komisję Edukacji Narodowej. Król Stanisław August zajął się także mecenatem nad artystami i uczonymi, którzy spotykali się na organizowanych przez niego obiadach czwartkowych w Zamku Królewskim.
Chyba najważniejszym środkiem przekazu informacji oraz propagowaniu planów reform była literatura. To poprzez nią szerzono ideały postępowania, wzorce myślenia w duchu patriotycznym, oświeceniowym, bez przesądów. Krytycznie traktowano szlachtę oraz duchowieństwo. Literatura miała narzucony cel dydaktyczny, a najbardziej powszechnymi gatunki literackimi były: oda, bajka, satyra, sielanka, epigramat, poemat heroikomiczny, tragedia, esej, felieton literacki, powieść i romans.
Najwięksi przedstawiciele polskiego Oświecenia to:
1. Ignacy Krasicki - poeta, dramatopisarz i publicysta, napisał wiele bajek, satyr, powieści i poematów
2. Adam Naruszewicz - poeta , historyk, autor sielanek, bajek, epigramatów, satyr, tragedii, ód
3. Józef Ignacy Kraszewski - prozaik, poeta, publicysta i krytyk, napisał 223 powieści
4. Stanisław Trembecki - poeta, napisał liczne ody, bajki i listy poetyckie
5. Franciszek Dionizy Kniaźnin - poeta i dramatopisarz
W oświeceniu swoje apogeum rozwoju przeżył teatr. Wystawiano tam sztuki głównie klasyczne oraz nowości dramatopisarstwa europejskiego. Oczywiście propagowano dzieła ówczesnych pisarzy oświeceniowych, takie jak "Fircyk w zalotach" Franciszka Zabłockiego, "Powrót posła" Juliana Ursyna Niemcewicza. Rozkwitła "opera narodowa", w której najpopularniejsze stało się dzieło W. Bogusławskiego "Krakowiacy i Górale".
