BIBLIA W LITERATURZE POLSKIEJ
ŚREDNIOWIECZE
"BOGURODZICA"
- liryka religijna - pieśń religijna
- treść pieśni, to modlitewne prośby
- do Matki Boskiej, aby pozyskała dla ludzi przychylność swego syna
- do Syna Bożego, Bożyca, aby za przyczyną Jana Chrzciciela, wysłuchał próśb o spokojne życie i dobrą śmierć
- postacie biblijne
Matka Boska,
Jezus Chrystus,
Bóg,
Jan Chrzciciel,
"LEGENDA O ŚW. ALEKSYM"
- ideał ascetycznej świętości, porzucenie wszelkich dóbr ziemskich dla Boga
- porzucenie swego domu i rodziny dla ubóstwa,
- postać Matki Boskiej w utworze,
- cuda dokonywane przez świętego, za życia,
- umartwianie się, dla Boga,
- męczeńska śmierć,
- cuda czynione po śmierci,
"ROZMOWA MISTRZA POLIKARPA ZE ŚMIERCIĄ"
- poemat moralizująco - dydaktyczny,
- pytania Mistrz Polikarpa, o tajemnicę śmierci
- rozmowa miedzy nim a Śmiercią,
- tematem głównym, jest sens życia ludzkiego,
"KAZANIA ŚWIĘTOKRZYSKIE",
- zbiór sześciu kazań na uroczystości świętych: św. Katarzyny, zachowało się w całości, św. Michała, św. Mikołaja, Bożego Narodzenia, Trzech Króli, Matki Boskiej Gromnicznej,
- utwór dwujęzyczny, napisany w języku polskim i po łacinie. Zawierają cytaty z Biblii. Autor najpierw je przytaczał, a później tłumaczył.
" ŻALE MATKI BOSKIEJ POD KRZYŻEM"
- arcydzieło średniowiecznej liryki polskiej,
- pieśń ukazująca rozpacz Matki Boskiej pod krzyżem,
- w trzeciej części, występują odwołania do obrazu Zwiastowania i śmierci Jezusa,
- postać Archanioła Gabriela,
- cierpienie Matki Boskiej, ukazujące cierpienie wszystkich matek, po stracie dzieci,
RENESANS
MIKOŁAJ REJ "ŻYWOT CZŁOWIEKA POCZCIWEGO"
- pokazuje postać człowieka doskonałego,
- wzorowy obywatel,
- prowadzi życie zgodnie z przykazaniami boskimi,
- żyje w zgodzie z naturą,
- jest to człowiek pełen rozwagi,
- cieszy się życiem,
- nie boi się śmierci,
"PIEŚŃ O ROLANDZIE"
- przedstawienie Rolanda, jako wzoru chrześcijanina,
- przestrzega boskich praw,
- jest w pełni oddany Bogu,
- umiera, symbolicznie na Golgocie, trzymając ręce rozpostarte, jakby na krzyżu,
- w chwili jego śmierci, otwiera się niebo,
PIOTR SKARGA "KAZANIA SEJMOWE"
- należą do literatury religijnej,
- Piotr Skarga, stara się wstrząsnąć sumieniami rodaków, w imię religii,
- pokazuje, że życie szlachty jest grzeszne,
- nawiązuje w swoich kazaniach, do proroctw Starego Testamentu, które zapowiadały upadek Jerozolimy,
JAN KOCHANOWSKI, "FRASZKI"
- "Na dom w Czarnolesie", ukazuje możliwość szczęśliwego życia, w zgodzie z naturą, przykazaniami boskimi. Należy traktować ludzi z życzliwością, mieć czyste sumienie, przestrzegać obyczajów. Wtedy wiedzie się szczęśliwe życie.
- "Do Pana", należy do Boga zwracać się z ufnością,
- "Modlitwa o deszcz", Bóg pomaga ludziom, jest dla nich miłosierny,
JAN KOCHANOWSKI "PIEŚNI",
"CZEGO CHCESZ OD NAS PANIE ZA TWE HOJNE DARY…"
- pieśń ma charakter modlitewny,
- poeta, wylicza w niej potęgę i miłosierdzie Boga,
- ukazuje Stwórcę, jako Wszechobecnego,
- Twórcę wspaniałego świata,
- stworzył porządek i harmonię,
- człowiek, powinien być mu wdzięczny za wszelkie dobro i piękno świata, jakie go otacza,
- powinien być postacią pełna pokory, względem Boga,
- przedstawia element harmonii świata, zmienność pór roku, wegetację roślinności, życie ludzi i zwierząt, jako obraz boskiej miłości, która czuwa nad światem,
BAROK
DANIEL NABOROWSKI
FRASZKA "MARNOŚĆ"
- poeta przedstawia sens życia ludzkiego,
- nad życiem człowieka, trzyma pieczę Bóg,
- pyta, jak żyć w świecie pełnych pokus i próżności,
- drogowskazem w życiu jest Dekalog, którego człowiek powinien przestrzegać,
- ludzie powinni kochać, i dążyć do szczęścia, nie zapominając o Bogu,
OŚWIECENIE
FRANCISZEK KARPIŃSKI "FRASZKI I KOLĘDY".
KOLĘDY
- "Bóg się rodzi…", kolęda, która jest śpiewana do czasów współczesnych, opisuje narodziny Jezusa Chrystusa.
- "Kiedy ranne wstają zorze…", pieśń śpiewana przy wschodzie słońca, w niej człowiek dziękuje Bogu, za przespaną spokojnie noc, i prosi o szczęśliwy dzień.
- modlitwa wieczorna "Wszystkie nasze dzienne sprawy…", człowiek powierza wszystkie swoje sprawy, Bogu w opiekę.
ROMANTYZM
ADAM MICKIEWICZ "DZIADY' II CZ.
- motyw zmarłych, którzy mają grzechy, przez które nie mogą dostać się do nieba i przebywają w czyśćcu.
- grzechy lekkie, mają Józio i Rozalka, które nie zaznały goryczy,
- grzech ciężki ma zły dziedzic, który nie pomógł biednej kobiecie, nie dzielił się swoim bogactwem,
- grzech ciężki, ma piękna kobieta, która nie kochała nikogo, wszystkich adoratorów odrzucała, nikt nie zamieszkał w jej sercu, nie znała miłości.
ADAM MICKIEWICZ "DZIADY" III CZ.
- cierpienie narodu polskiego utożsamiane z cierpieniem Jezusa Chrystusa,
- Polska mesjaszem narodów, nawiązania do Zbawiciela z Biblii,
- Polacy, należą do narodu wybranego,
- Polska odrodzi się i zmartwychwstanie, jak Chrystus.
- motywem biblijnym, jest "Widzenie ks. Piotra", który ma wizje przyszłej Polski.
- Mikołaj I, jest porównany do postaci Heroda,
- Polska do Chrystusa,
- Francja, do Piłata,
- szlachta polska do Barabasza,
- wolność, do Matki Bożej,
- cierpienie Polaków, do ukrzyżowania Jezusa Chrystusa,
- krzyż, to rozdzielenie ojczyzny pomiędzy trzech zaborców,
- odrodzenie się Polski, zostało porównane do zmartwychwstania Jezusa,
- Konrad, buntuje się przeciwko Bogu, uważając, że nie jest miłosierny, jeżeli pozwala na takie cierpienia Polski.
ADAM MICKIEWICZ " KSIĘGI NARODU POLSKIEGO", "KSIĘGI PIELGRZYMSTWA POLSKIEGO",
- księgi zostały napisane za pomocą stylizacji biblijnej,
- poeta posłużył się dziejami Chrystusa, aby pokazać historię Polski, wybrał takie elementy jak: ukrzyżowanie Chrystusa, zapowiedź zmartwychwstania, Polska, Mesjaszem narodów.
- używa archaizacji inwersji składniowej, aby upodobnić ja do języka użytego w Biblii,
- paraboliczne pouczenia,
- cytaty biblijne,
- przypowieści,
JULIUSZ SŁOWACKI "SMUTNO MI BOŻE"
- hymn,
- przedstawienie obrazu pięknego świata, który jest przeciwstawiony cierpieniu tułacza, który nie może powrócić do swojej ojczyzny,
- poeta dziękuje Bogu, za piękne krajobrazy, ptaki i cały świat, pokazuje również, że te obrazy nie są w stanie go pocieszyć, w tęsknocie za ojczyzną.
ZYGMUNT KRASIŃSKI "NIE - BOSKA KOMEDIA".
I CZĘŚĆ
- Opisanie walki Dobra ze Złem,
- Kuszenie Hrabiego, przez Szatana, w wizji pięknej dziewczyny, symbol Poezji doskonałej,
- Anioł Stróż, ratuje Henryka, Bóg nie zapomina o człowieku,
- motywy biblijne: chrzest Orcia,
- szydzenie z Chrystusa,
- rewolucja, to Sąd Ostateczny,
- postać Pankracego, jako Antychrysta, przedstawionego w Apokalipsie,
POZYTYWIZM
HENRYK SIENKIEWICZ "POTOP"
- obrona Częstochowy,
- prośby do Matki Boskiej, o pomoc,
- opisanie cudów, klasztor nie ucierpiał na ataku, koń Müllera, nie chce jechać w stronę klasztoru,
- procesja, która obchodzi opactwo z Arką Bożą,
- płonący klasztor, nie spalił się, ocalał dzięki wstawiennictwu bożemu, porównanie do Arki Noego, która ocalała po potopie,
- Bóg, pomaga Polakom, należymy do narodu wybranego,
HENRYK SIENKIEWICZ "QUO VADIS",
- opisanie początków chrześcijaństwa,
- prześladowanie chrześcijan i ich męczeńska śmierć,
MŁODA POLSKA
JAN KASPROWICZ "DIES IRAE"
- "Dies Irae" - Dzień Gniewu,
- utwór odnosi się do Sądu Ostatecznego,
- Apokalipsa - dźwięk trąb,
- Adam i Ewa,
- Jezus Chrystus,
- Bóg, jako ostateczny, sprawiedliwy sędzia,
- nawiązanie do Księgi Psalmów, Rodzaju, Hioba,
JAN KASPROWICZ "PRZEPROSINY BOGA"
- motyw Boga, który musi być obecny w ludzkim życiu,
- bez niego człowiek, nie potrafi żyć,
DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE
LEOPOLD STAFF "WYSOKIE DRZEWA",
- poeta opisuje piękno przyrody,
- chwali życie w zgodzie z przyrodą,
- piękne rzeczy, są również dobre, (św. Franciszek),
BOLESŁAW LEŚMIAN "URSZULA KOCHANOWSKA",
- spotkanie dziewczynki z Bogiem,
- Bóg, przedstawiony jako postać dobroduszna, kochająca, opiekuńcza,
- przedstawia obraz nieba, jako świata doskonałego,
WSPÓŁCZESNOŚĆ
CZESŁAW MIŁOSZ "PIOSENKA O KOŃCU ŚWIATA"
- nawiązanie do Apokalipsy,
- poeta, opisuje dzień, który jest wypełniony pracą, zwykłymi czynnościami,
- nikt nie spodziewa się, że to właśnie w tym dniu, nastąpi koniec świata,
- nawiązanie do przypowieści "O mądrych i głupich pannach", które czekały na swojego Oblubieńca. Mądre panny, były przygotowane i zabrały dużo oliwy do swoich lamp. Głupie, zapomniały zabrać ze sobą dostateczną ilość oliwy. Kiedy poszły po nią, Oblubieniec przyszedł i weszły z nim na wesele, tylko mądre panny. Głupie nie zdążyły wrócić. Podsumowanie: nie znacie dnia, ani godziny końca świata.
