MOTYW IKARA

Mit o Dedalu i Ikarze, postaciach, które stały się archetypami przeciwstawnych wobec siebie postaw był bardzo często wykorzystywany przez twórców. Ikar jest kojarzony z lekkomyślnym, ale bezkompromisowym marzycielem, natomiast Dedal z dalekowzrocznym realistą.

Z powszechnie znanego mitu wiemy, że Dedal był budowniczym, który na życzenie króla Minosa zbudował na Krecie Labirynt, budowlę, w której zamknięto Minotaura. Kiedy skończył swoją pracę chciał się wydostać z wyspy, jednak Minos nie wyraził zgody, aby Dedal opuścił Kretę.

Wtedy pomysłowy Dedal wykonał dla siebie i swojego syna Ikara olbrzymie skrzydła z ptasich piór połączonych ze sobą woskiem . Przed wylotem ostrzegał Ikara, aby nie wzlatywał zbyt wysoko, ponieważ ciepło słoneczne roztopi wosk. Ikar będąc pod wrażeniem niesamowitych przeżyć, jakich dotąd nie znał, zapomniał o przestrogach ojca, wzbijał się coraz wyżej, dlatego wosk się roztopił, a skrzydła rozpadły, a nieszczęsny marzyciel runął w dół.

  • Stanisław Grochowiak "Ikar".

Wiersz ten porusza temat realizmu w poezji, został napisany w odpowiedzi na "Odę do turpistów" Juliana Przybosia, który wypominał w niej Grochowiakowi, Różewiczowi i Białoszewskiemu, zamiłowanie do opisywania brzydoty, tworzenie z niej nadrzędnej wartości.

Grochowiak jest świadomy, że nazbyt poetycka forma oddala od prawdy. Wie, że brak realizmu może być przekleństwem, tak, jak to się stało w przypadku Ikara, który nazbyt zaufał swym marzeniom, a przez to oddalił się od rzeczywistości.

Odwołuje się do obrazu Pietera Bruegela starszego "Upadek Ikara", na którym tytułowy upadek zajmuje niewiele miejsca w prawym dolnym rogu obrazu, a właściwie nie jest to nawet cały Ikar, ale jego nogi wystające z wody. Na pierwszym planie widzimy rybaka łowiącego ryby, człowieka orzącego pole i pasterza wypasającego owce. Ludzie ci, nie zwracają najmniejszej uwagi na tonącego Ikara, nikt nie chce pomóc chłopcu, wszyscy są nazbyt pochłonięci swymi sprawami. Tragedia Ikara niewiele znaczy w ich życiu. Nie wykazują żadnego współczucia.

W wierszu Grochowiaka lot i upadek Ikara został skontrastowany z prozaicznymi czynnościami praczki, która pierze w balii bieliznę. Grochowiak podkreśla, że brzydota jest bliższa życiu, aniżeli piękno, ona dźwiga istotę życia .Marzenia są ważne dla człowieka, ale nie należy przedkładać ich nad rzeczywistość.

- Tadeusz Różewicz "Prawa i obowiązki".

Tadeusz Różewicz, podobnie, jak Stanisław Grochowiak nawiązuje w swym wierszu do mitu o Dedalu i Ikarze poprzez obraz Bruegela . Mówi, że kiedyś oburzał się na obojętność ludzi przedstawionych na obrazie flamandzkiego mistrza, jednak teraz przestał myśleć w ten sposób. Uświadomił sobie, że marzenia lekkomyślnego Ikara nie miały żadnego wpływu na życie tych ludzi .

  • Ernest Bryll "Wciąż o Ikarach głoszą".

W tym wierszu podmiot liryczny zastanawia się dlaczego wszyscy mówią tylko o Ikarze, przecież nie on jest godny chwały, ale jego ojciec Dedal, który doleciał do celu. Ikar także mógł dolecieć, ale był zbyt lekkomyślny. Również nawiązuje do obrazu Bruegela, twierdzi, że ludzie na nim przedstawieni, słusznie zajmowali się swoimi sprawami, wytrwałą pracą, mieli świadomość, że rozpaczanie nad tragedią chłopca, nie wniesie niczego do ich życia, nie zapewni im chleba.Życie jest brutalne, nie pozwala na marzenia, wygrywają realiści, którzy walczą o to, aby "swoje ucapić".

  • Zbigniew Herbert "Dedal i Ikar"

Wiersz ten wypełnia domniemany dialog pomiędzy Dedalem i Ikarem . Ojciec przypomina synowi o realizmie, pokazuje mu, że piękno można znaleźć nie tylko w górnolotnych marzeniach, ale też w otaczającej człowieka rzeczywistości . Chce, aby jego syn zaczął twardo stąpać po ziemi, wie, że nie należy pokładać zbyt dużej nadziei w marzeniach. Ikar nie chce się zgodzić na pospolitość świata, to co jest mu dane, nie zadawala jego potrzeb estetycznych. Nie potrafi, tak jak Dedal, dostrzec piękna w niemal każdym elemencie rzeczywistości. "Opis katastrofy" mówi o tragicznym końcu Ikara, który nie potrafił rozdzielić marzeń i rzeczywistości, dlatego poniósł klęskę.

MOTYW NIKE

Niketo mitologiczna, skrzydlata bogini zwycięstwa, która towarzyszyła wszystkim bitwom a po zwycięstwie jednej ze stron spełniała ofiary dziękczynne i obwieszczała wszystkim radosna nowinę . Najsłynniejszym posagiem tej bogini jest starożytna rzeźba Nike z Samotraki, która przedstawia Nike pozbawioną rak i głowy.

  • Leopold Staff "Nike z Samotraki"

Staff demitologizuje stateczną boginię zwycięstwa, po to, aby przedstawić ją jako zalotną, pełną powabu kobietę . Podmiot liryczny wiersza żartuje, że nie pragnie aby bogini zapełniła mu laury zwycięstwa, ale zazdrości temu, dla kogo Nike straciła głowę. Staff zestawia ze sobą znaczenie realne i przenośne zwrotu,,stracić głowę".

  • Antoni Słonimski "Nike"

Słonimski twierdzi, że okaleczona przez czas rzeźba Nike z Samotraki jest bliższa Polakom, aniżeli pełna majestatu mitologiczna bogini zwycięstwa. Polacy, którzy wielokrotnie przegrywali bitwy, zawsze zwyciężali moralnie, dlatego Słonimski nie chce, aby utożsamiać się z wyniosłą Nike imperatorów i zdobywców. Takie zwycięstwa wiązały się często z przelewem niewinnej krwi, uciemiężeniem podbitych narodów.

- Zbigniew Herbert "Nike, która się waha"

Herbert przedstawia w swoim wierszu Nike wahająca się nad tym, czy powinna pocałować w czoło chłopca wyruszającego do z góry przegranej walki o ojczyznę.

Nike przyjęła swoja posągowa postawę, mimo to jej skrzydła drżą, nie jest pewna, jak powinna postąpić, pokazuje swoją ludzką twarz wrażliwej kobiety. Wie, że chłopiec zginie w walce, dlatego nie ma prawa złożyć na jego czole pocałunku zwycięstwa. Nike współczuje mu, jednak musi sprostać swojemu zadaniu, jest boginią zwycięstwa, a chłopiec, którego obserwuje nigdy go nie zazna. Wbrew swym uczuciom Nike pozostaje w majestatycznej pozie, w której zwykle ją rzeźbiono.

MOTYW PROTEUSA

Proteus był według mitologii bardzo mądrym morskim dziwakiem, który nie chciał dzielić się z nikim swą wiedzą dobrowolnie. Aby dowiedzieć się czegokolwiek od Proteusa, należało go najpierw złapać, a było to bardzo trudne, gdyż Proteus oprócz nieprzeciętnej mądrości posiadł zdolność zmiany swej postaci. Potrafił być w jednym momencie ogniem, a za chwilę zmienić się w lwa, drzewo lub deszcz.

Postać Proteusa symbolizuje nieustającą zmienność, w tym kontekście została także przywołana przez Jana Kochanowskiego we fraszce,,Do gór i lasów".

Podmiot liryczny tego wiersza może być utożsamiany z samym poetą, gdyż fraszka opowiada koleje losu zgodne z jego biografią. Mówi, że najpierw studiował, później wiele podróżował po Europie, był dworzaninem, myślał nawet o stanie duchownym, aby w końcu stanąć na polu bitwy w obronie swej ojczyzny. Nawiązuje do słów starożytnego poety Terencjusza:" Jestem człowiekiem i nic co, ludzkie nie jest mi obce".

Porównuje swoje życie do losu Proteusa, który nieustannie zmieniał swoją postać.

MOTYW BUNTU PROMETEJSKIEGO

Adam Mickiewicz "Dziady" cz. III

Prometeusz według mitologii greckiej był tytanem, który z gliny i własnych łez stworzył człowieka. Chciał, aby istota, której dał życie była silna i samodzielna, dlatego nauczył ludzi różnych rzemiosł, ofiarował im ogień, który wykradł bogom.

Kiedy bogowie zesłali na ziemię Pandorę z puszka, z której wydostały się nieszczęścia, troski i choroby, Prometeusz postanowił sprzeciwić się takiej niesprawiedliwości i dać bogom nauczkę.

Powiedział Zeusowi, żeby wybrał jedną z części zabitego wołu, a ta będzie już zawsze składana bogom w ofierze.

Zeus spodziewał się, że pod tłuszczem jest mięso, dlatego wybrał tą część, jednak okazało się, że Prometeusz skrył pod tłuszczem kości. Rozwścieczyło to Zeusa, który kazał przykuć buntownika do ścian Kaukazu,aby przylatujący tam drapieżny ptak wyjadał mu wątrobę, która codziennie odrastała, tak więc męki Prometeusza nie miały końca.

Postać ta jest symbolem bezgranicznego poświęcenia się dla dobra innych, buntu przeciw niesprawiedliwości bóstw.

Adam Mickiewicz "Dziady" cz. III

Konrad z III cz. "Dziadów", niczym Prometeusz buntuje się przeciw woli Boga, obwinia go za zło panujące na świecie. Nie chce pogodzić się z cierpieniami swoich rodaków, jest bliski bluźnierstwu . Mówi, że kieruje się miłością chce uszczęśliwić swój cały naród '

,,Wszystkie przeszłe i przyszłe jego pokolenia

........................................................................

Chcę go dźwignąć, uszczęśliwić,

Chcę nim cały świat zadziwić..............." chce go wydostać z niewoli, uczynić niepodległym, silnym i wielkim.