Mity tebańskie

Historia rodu Edypa - legendy tebańskie.

Pięknego słonecznego dnia, najpiękniejsza kobieta na świecie, o imieniu Europa, będąca córką Agenora, władcy Sydonu, udała się na plaże, by spotkać się z przyjaciółkami. Dziewczyny rwały kwiaty i układały je w przepiękne bukiety i wiązanki, gdy nagle zauważyły, że łące znajduje się ogromny, biały byk. Dały mu jedzenie, udekorowały w śliczne kwiaty, a następnie na jego grzbiet posadziły najpiękniejszą z nich, Europę. W pewnym momencie byk zerwał się z miejsca i pobiegł do wody, zabierając ze sobą Europę. Okazało się, że pod postacią byka był sam Zeus, który gdy tylko ujrzał dziewczynę w sekundzie się w jej zakochał. Podróż Europy na grzbiecie byka była bezpieczna, bowiem Posejdon specjalnie na czas przeprawy przez morze uspokoił jego wody, wkrótce więc dotarli szczęśliwie do urokliwej groty w skale, gdzie czekało na Europę specjalnie dla niej przygotowane mieszkanie.

W tym samym czasie zaniepokojony tajemniczym zniknięciem córki król Agenor rozkazał swojemu synowi Kadmosowi odnaleźć siostrę i bez Europy zakazał mu się pokazywać w domu. Jednak młodzieńcowi nie udało się znaleźć Europy, chociaż włożył w jej poszukiwania mnóstwo wysiłku i trudu, dlatego też ze strachu przed gniewem ojca, postanowił nie wracać do domu, a jedynie osiedlić się poza murami kraju. Nie wiedział jednak, którędy ma iść. Wyrocznia doradziła mu, że ma iść za napotkaną w polu młodą krówką i w miejscu, w którym się ona zatrzyma będzie jego nowy dom. Tak też uczynił i wkrótce okazało się, że było to bardzo dobre rozwiązanie. Chciał więc podziękować bogom za pomoc i dobra radę, w tym celu posłał on swoich towarzyszy podróży po wodę, która była niezbędna dla złożenia ofiary bóstwu. Jednak kompani długo nie wracali, udał się więc na ich poszukiwania. Napotkał on na swej drodze olbrzymiego smoka, który kończył swój posiłek złożony z towarzyszów jego podróży. Gdy tylko smok zauważył stojącego przed nim młodzieńca rzucił się do ataku. Jednak Kadmos zdołał się obronić, co więcej, rzucił w smoka oszczepem w taki sposób, że ten poległ na miejscu. Młodzieniec wyciągnął z paszczy smoka wszystkie jego zęby i zakopał je w ziemi. W momencie wyszli z niej uzbrojeni mężczyźni, którzy rozegrali ze sobą krwawą walkę. Ci, którzy zwyciężyli, pomogli Kadmosowi, zbudować nowe miasto Teby, które wkrótce stało się silnym i potężnym państwem. Kadmos okazał się dobrym i sprawiedliwym władcą, za co bogowie nagrodzili go żoną Harmonią, pochodzącą ze związku Afrodyty i Aresa.

Jednak wkrótce w rodzinie Kadmosa rozpoczęło się pasmo nieszczęść. Akteon, wnuk Kadmosa, został zagryziony przez własne psy. Natomiast córka Kadmosa - Semele została spalona pośród błyskawic i grzmotów, z kolei jego druga córka, Agaue, zamordowała swoje dziecko - Penteusa, a trzecia - Ino, odebrała sobie życie. Ostatecznie Kadmos wraz z żoną przeprowadzili się do Ilirii, a tam wkrótce bogowie zmienili ich ciała w węże.

W tym samym czasie władzę w Tebach objął Likos razem ze swą okrutną żoną o imieniu Dirke. Pozbyli się oni ze swojego otoczenia potomstwa swojej krewnej Antiope, pary chłopaków Amfiona i Dzetosa. Jednak gdy tylko chłopcy dorośli, postanowili się zemścić, zdobyli Teby, otoczyli zamek władcy i zabili parę królewską, Likosa i Dirke, a sami zasiedli na tronie. W obawie przed najazdem nieprzyjaciół otoczyli miasto długim i potężnym murem wykonanym w mgnieniu oka za pomocą czarodziejskiej harfy. Wkrótce Amfion pojął za żonę Niobe, córkę Antalosa, z którą miał czternaście dzieci. Pewnego dnia Niobe, chwaląc się swoim licznym potomstwem, uraziła boginię o imieniu Latona, w zamian za co została ukarana przez Apollona oraz Artemidę poprzez utratę wszystkich swoich dzieci. Załamana bogini postanowiła opuścić Teby i powrócić do miasta Sipylos, w którym się urodziła. Nie zmniejszyło to jednak jej okropnego bólu po stracie ukochanego potomstwa, Niobe przez całe dnie siedziała na górze, opłakując swoje dzieci, aż pewnego dnia bogowie postanowili zamienić ją w kamień.

Kolejnym królem Teb był Lajos. Wyrocznia powiedziała mu przepowiednie, według której miał on zostać zamordowany przez swojego syna, a Jokasta, żona Lajosa, miała zostać jego małżonką. Para królewska, aby uniknąć wypełnienia się przepowiedni, postanowiła że gdy tylko urodzi się im potomek, przebije się mu stopy żelaznymi kolcami i porzuci się go wysoko w górach. Tak też się stało. Na szczęście niemowlę zostało cudownie znalezione przez pasterza i oddane parze królewskiej w Korynie, która nie mogąc mieć własnych dzieci, chętnie zgodziła się przyjąć chłopca na wychowanie. Nazywano go Edypem ze względu na posiadanie przez niego bardzo spuchniętych nóg.

Edyp, gdy tylko podrósł, udał się do wyroczni delfickiej, która powiedziała mu, że zamorduje on własnego ojca i wstąpi w związek małżeński ze swoją matką. Edyp sądząc, że wyrocznia ma na myśli ówczesnych jego rodziców w Koryncie, postanowił opuścić dwór królewski, aby uniknąć wypełnienia się przepowiedni. Podczas wędrówki Edyp napotkał na swojej drodze dworzan w otoczeniu swojego pana, którzy nie chcieli go przepuścić. Nawiązała się między nimi kłótnia, w której doszło do rękoczynów, a w konsekwencji do pokonania przez Edypa wszystkich przeciwników. Szkoda tylko, że biedny Edyp nie zdawał sobie sprawy, że zabijając pana dworzan, morduje własnego ojca.

Po zamordowaniu Lajosa przez Edypa władzę w Tebach przejmuje Kreon, szwagier Lajosa. W tym samym czasie w pobliskich górach grasuje potwór o nazwie Sfinks, który łapie ludzi i wrzuca ich w ogromną przepaść. Niepotrafiący sobie poradzić z tym problemem Kreon przyrzeka oddać swój tron oraz rękę Jokasty, wdowy po zamordowanym królu, temu, który odpowie prawidłowo na pytanie zadawane każdemu przez Sfinksa i w ten sposób spowoduje, że potwór będzie musiał opuścić Teby. W dniu, kiedy Kreon wydał powyższe rozporządzenie, Edyp dotarł do Teb, a nocą śnił mu się wróżebny sen, który pomógł mu następnie rozwiązać zadaną przez Sfinksa zagadkę. Potwór zniknął, a Edyp przejął państwo po Kreonie i wstąpił w związek małżeński ze swoją matką Jokastą. Wkrótce urodziły się im córki o imieniu Antygona i Ismena oraz synowie: Polinejkes i Eteokles. Przepowiednia się wypełniła, zbrodnie się dokonały, w związku z tym nad Tebami zawisła klątwa. Od tej pory państwo zaczęły nawiedzać ogromne nieszczęścia. Pewnego dnia Edyp dowiedział się od wróżbity Terezjasza o popełnionych przez siebie zbrodniach. Na ich wieść Jokasta popełniła samobójstwo, a Edyp postanowił wydłubać sobie oczy i udać się do miasta Kolonom, gdzie przebywał aż do swej śmierci. Podczas życia Edypa spotykały same nieszczęścia, jednak po śmierci, każdej wiosny, do miejsca, gdzie znajdował się jego grób przylatywało mnóstwo słowików.

Po śmierci Edypa rządy w Tebach mieli objąć jego synowie. Każdy z nich miał sprawować władzę przez pół roku. Jednak Eteokles nie zamierzał w ogóle oddać korony bratu i wypędził go z miasta. Polinejkes znalazł schronienie w Argos, gdzie ożenił się z córką króla, zyskując sprzymierzeńców. Wraz z wojskiem Adrastosa, ojca małżonki, najechał na Teby, które zdołały się przed ich atakiem obronić. Doszło jednak do ogromnej tragedii, zarówno Eteokles, jak i Polinejkes zginęli w bratobójczej walce.

Po tym zdarzeniu władzę ponownie objął Kreon. Władca ten wydał rozkaz zakazujący pochówku zdrajcy Polinejkesa. Jednak siostra zmarłego, Antygona, nie posłuchała rozporządzenia i pochowała Polinejkesa. Spotkała ja za to okrutna kara, została zamurowana żywcem w piwnicy.

Za dziesięć lat po tych wydarzeniach synowie Eteoklesa i Polinejkesa podjęli walkę o tron ponownie. Ich wojska zaatakowały Teby, zrównując je z ziemią, a złupione dobra tego miasta zostały wysłane jako ofiara do świątyni w Delfach. Na szczęście za radą wieszcza Terezjasza, mieszkańcy Teb zdołali się wcześniej ewakuować.

"Antygona" - Plan wydarzeń

1. Edyp, adoptowany potomek króla i królowej Koryntu, podczas wizyty u wyroczni delfickiej dowiaduje się, że w niedalekiej przyszłości zabije on swojego ojca oraz ożeni się ze swoją mamą.

2. Edyp nie zdając sobie sprawy ze swojego pochodzenia, myśli, że król i królowa Koryntu to jego prawdziwi rodzice, dlatego postanawia opuścić Korynt, by nie dopuścić do spełnienia się przepowiedni. Jednak podczas swojej wędrówki, wdaje się w bójkę, mordując człowieka, który okaże się jego ojcem.

3. Edyp dociera do Teb, gdzie udaje się mu odgadnąć zagadkę okrutnego potwora sfinksa, dzięki czemu obejmuje władzę jako król Teb oraz bierze za żonę Jokastę, która jak się później okazuje jest jego własną matką. Z ich związku rodzi się dwójka synów - Eteokles i Polinejkes oraz dwie córki - Antygona i Ismena.

4. Edyp, kiedy dowiaduje się jak wielkich zbrodni się dopuścił, pozbawia się wzroku i opuszcza Teby. Eteokles i Polinejkes rozpoczynają walkę o władzę, która kończy się tym, że Polinejkes zostaje zmuszony do opuszczenia Teb. Robi to jednak ze świadomością chęci odwetu. Tak też się dzieje. Polinejkes sprzymierza się z wojskami króla Argos i wraz z nimi atakuje Teby.

5. Nawiązuje się krwawa walka, podczas której giną zarówno Polinejkes i Eteokles. Władzę obejmuje Kreon, który wydaje zakaz pochowania zwłok zdrajcy Polinejkesa. Z kolei ciało Eteoklesa, jako obrońcy kraju, rozkazuje pochować z honorami. Temu, kto złamie rozkaz Kreona grozi śmierć. Decyzję króla chce złamać siostra Polinejkesa, Antygona, którą poznajemy w "Antygonie" Sofoklesa podczas jej rozmowy z siostrą Ismeną.

6. Antygona decyduje się pogrzebać ciało brata w imię praw boskich i miłości siostrzanej. Nie udaje jej się do tego czynu przekonać Ismeny, która boi się przeciwstawić władcy. Nie jest tak silna jak tytułowa bohaterka dramatu Sofoklesa. Antygona świadomie łamie prawo ustanowione przez Kreona, za co ponosi najwyższą karę, jaką jest pozbawienie życia.