Symbolizuje śmierć, kres życia, trwałość, wieczność, nadzieję na zmartwychwstanie i odrodzenie.
GRÓB MESJASZA - ZAPOWIEDŹ ZMARTWYCHWSTANIA: Po śmierci ciało Chrystusa zostało złożone do grobu wykutego w skale. Kiedy po trzech dniach przybyły tutaj dwie kobiety, Maria Magdalena i druga Maria, zobaczyły odsunięty kamień i pusty grób, w którym pozostały jedynie płótna, w które Jezus był owinięty. Dwaj aniołowie oznajmili przybyłym, że Chrystusa nie ma w grobie, On zmartwychwstał. Grób Chrystusa jest miejscem znaczącym dla chrześcijan. Jest świadectwem, że każdy człowiek, podobnie jak kiedyś Chrystus, po śmierci zmartwychwstanie i stanie przed obliczem Boga.
GRÓB - SYMBOL PRZEJŚCIA CZŁOWIEKA ZE ŚWIATA ŻYWYCH DO ZMARŁYCH: Antygona dokonała pochówku swego brata Polinejkesa, ponieważ jako osoba głęboko wierząca, chciała być wierna boskim prawom. Grecy wierzyli, że dusza zmarłego nie zazna spokoju w Hadesie, dopóki jego ciało nie zostanie pogrzebane zgodnie z rytuałem. Kto się dopuścił zbezczeszczenia zwłok, popełnił ciężkie przewinienie. Złamanie praw boskich - jak uważali Grecy - było jednym z najcięższych wykroczeń, groziło straszliwą karą.
GRÓB - SYMBOL TRWAŁEJ, NIEZNISZCZALNEJ MIŁOŚCI: Miłość bohaterów, która na ziemi skazana była na zagładę triumfuje po śmierci kochanków. Z ich grobów wyrastają gałązki i mimo że raz po raz są obcinane, ciasno splatają się ze sobą, symbolizując więź łącząca Tristana i Izoldę. Ich miłość jest wieczna, trwa poza śmiercią.
GRÓB - SYMBOL SPÓŹNIONEGO PRZYMIERZA ZAWARTEGO MIĘDZY DWOMA RODAMI: Romeo i Julia darzyli się szczerą miłością, mimo to ich los był tragiczny. Powodem była nienawiść między dwoma werońskimi rodami: Montekich i Kapulettich. Pogodzenie się głów rodów nastąpiło dopiero po śmierci kochanków. Stojąc przy grobach Romea i Julii stary Kapuletti wyciągnął dłoń do swego przeciwnika. Ten gest miał znaczenie symboliczne. Był znakiem przymierza zawartego pomiędzy dwoma zwaśnionymi rodami. W ten sposób obaj wybaczyli sobie dawne wzajemne krzywdy i urazy.
GRÓB ROMEA I JULII - SYMBOL WIELKIEGO, TRAGICZNEGO UCZUCIA: Grób Julii na zawsze pozostał symbolem prawdziwej, szczerej, jednak tragicznej, bo zakończonej śmiercią kochanków, miłości. Zdecydował o tym ojciec Romea, mówiąc:
"... każę bowiem
Posag jej ulać ze szczerego złota,
By się nie znalazł szacowniejszy pomnik
Po wszystkie czasy istnienia Werony
Jak ten pamięci Julii poświęcony".
GRÓB - ZIEMIA JAK GRÓB MILCZĄCA: Porównanie ziemi do grobu jest składnikiem rozbudowanego porównania homeryckiego. Grób Ofelii - rzeczywisty symbol marności, kruchości ludzkiego życia. Ten grób i czaszki znajdujące się w cmentarnej ziemi stają się dla Hamleta pretekstem do rozważań nad sensem ludzkiego życia, które jest kruche, marne, a jego finałem jest śmierć. Śmierć jest nieuchronna, równa ze sobą wszystkich ludzi.
GRÓB NIOBE - POGRZEBANE NADZIEJE dotyczące DZIECI: W trenie tym Kochanowski nawiązał do mitologicznej postaci Niobe, która utraciła swoich czternaścioro dzieci (siedem dziewcząt i siedmiu chłopców). Zrozpaczona matka długo opłakiwała śmierć swoich dzieci, w końcu zamieniła się w kamień, z którego płyną szczere łzy:
"Jej bowiem łzy serdeczne skałę przenikają
I przeźroczystym z góry strumieniem spadają".
Niobe to symbol wszystkich rodziców, którzy utracili ukochane dziecko. Wszystkim tym rodzicom wspólne są ból i cierpienie spowodowane bezpowrotną utratą cennego daru. Wraz ze śmiercią dziecka zostają pogrzebane wszelkie marzenia, nadzieje, jakie rodzice z nimi wiązali:
"Ten grób nie jest na martwym, ten martwy nie w grobie
Ale samże jest martwym, samże grobem w sobie".
GRÓB - SYMBOL PATRIOTYCZNEJ ŚMIERCI: Fraszka nawiązuje do historycznego wydarzenia, bitwy pod Sokalem w 1519 roku, w której Polacy zostali pobici przez Tatarów. Śmierć żołnierzy jest symbolem postawy patriotycznej.
GRÓB - POGRZEBANE NADZIEJE NIESZCZĘŚLIWIE ZAKOCHANEGO: W wierszu podmiot liryczny - nieszczęśliwie zakochany człowiek - zestawia swoją sytuację z sytuacją zmarłego, czyli tytułowego trupa. Obie postacie łączy to, że nie żyją, ponieważ osoba mówiąca czuje się martwa wewnętrznie:
"Leżysz zabity i jam też zabity
Ty - strzałą śmierci, ja - strzałą miłości".
Są trupio bladzi: "Ty krwie, ja w sobie nie mam rumianości", są pozbawieni rozumu:
"Ty na twarz suknem żałobnym nakryty
Jam zawarł zmysły w okropnej ciemności".
Osoba mówiąca odczuwa chaos, zamęt uczuć, czuje się jak więzień miłości. Podmiot liryczny i trupa różni to, że pierwszy może mówić, skarżyć się, odczuwać ból, cierpienie, które są powodem "wiecznych ogniów", trup zaś leży milczący, bez czucia, emocji, jest zimny. Wszystkie te podobieństwa i kontrasty służą pokazaniu, że trup znajduje się w o wiele korzystniejszej sytuacji niż nieszczęśliwie zakochany człowiek, dla którego nie ma nadziei.
GRÓB ZYGMUNTA AUGUSTA - SYMBOL DAWNEJ ŚWIETNOŚCI RZECZYPOSPOLITEJ: Podmiot liryczny to szlachcic - Sarmata, który wyraża ból i rozpacz z powodu aktualnej sytuacji panującej w ojczyźnie. Słowa swe kieruje do zmarłego Zygmunta Augusta, nad którego grobem stoi. Wspomina dawne czasy, kiedy Polska była jeszcze krajem wielkim i potężnym. Teraz ojczyzna "kawałka ziemi nie ma na mogiłę" - nie istnieje. Polacy stracili swoje państwo. W końcowym fragmencie podmiot liryczny płacze, ponieważ czuje swoją przegraną jako człowiek, obywatel i poeta.
GRÓB - SYMBOL STRATY, MIEJSCE ŻALU, PŁACZU: Na rozstaju dróg, nad brzegiem Niemna, znajduje się mogiła dziewczyny, która niedawno zmarła. Zatrzymuje się przy nim przechodzień, grób ten odwiedzają też ludzie, którzy za życia dziewczyny byli z nią związani: Jaś - ukochany Maryli, Matka oraz Przyjaciółka. Każda z postaci przychodzi na grób, aby wyrazić swój żal z powodu utraty ukochanej osoby. Nieobecność Maryli wśród żywych powoduje u tych ludzi smutek, rozpacz, żal, zatracenie wiary w sens życia, zwątpienie, pesymizm. Smutek ogarnia nawet obcego przybysza, który stał ukryty i obserwował zachowanie poszczególnych osób.
GROBY ZMARŁYCH - SYMBOL WIĘZI ŚWIATA ŻYWYCH I ZMARŁYCH: W Dziadach Mickiewicz nawiązuje do obchodzonej na Litwie uroczystości ku czci zmarłych, która wywodziła się z pogańskiego obrzędu zwanego ucztą kozła. "Dziady" obchodzono na cmentarzach, w trakcie obrzędu przygotowywano poczęstunek, wywoływano duchy przodków, aby ofiarowanym jadłem i napojem ulżyć ich cierpieniu, a także słuchano wygłaszanych przez zmarłych moralnych rad i przestróg. Dziady Mickiewicza są świadectwem obrzędowej wspólnoty świata żywych i umarłych, opartej na wzajemnej pomocy, udzielanej sobie nawzajem przez obie strony.
GRÓB WIESZCZA - SYMBOL NIEWIADOMEGO LOSU POETY PO ŚMIERCI: Podmiot liryczny przebywa z dala od swojej ojczyzny, jest nieustannym tułaczem, wie, że już nigdy nie powróci do kraju, nie może określić dokładnie miejsca wiecznego spoczynku: "(...) nie wiem, gdzie się w mogiłę położę". Jest mu żal, że Bóg być może będzie widział jego "białe kości", nie pochowane w okazałym grobowcu, jak ciała narodowych bohaterów, jednostek zasłużonych ("W straż nie oddane kolumnowym czołom"). Zdając sobie sprawę ze swej sytuacji, podmiot liryczny "zazdrości mogił popiołom", które nie muszą martwić się o miejsce wiecznego spoczynku.
GRÓB - SYMBOL SAMOTNOŚCI, WYGNANIA: Przebywając z dala od ojczyzny podmiot liryczny zastanawia się nad własną śmiercią, przemijaniem i miejscem, gdzie spocznie jego ciało. Tu, na obczyźnie, ma niewielkie grono przyjaciół, którzy: "(...) mogli pokochać serce moje dumne". Nie będzie miał kto opłakiwać jego śmierci. Poeta ma jednak świadomość, że pozostawił po sobie wiele dzieł literackich, które będą miały wielką siłę oddziaływania na świadomość przyszłych pokoleń. To jest dla niego najważniejsze, pozostanie w pamięci potomnych, dlatego nie martwi się, że jego grób będzie znajdował się na obczyźnie, w osamotnieniu, zapomnieniu i że prawie nikt nie będzie opłakiwał jego śmierci, będzie miał "niepłakaną trumnę".
GRÓB - MOGIŁA TERMOPILSKA - SYMBOL BOHATERSTWA, WALECZNOŚCI I POŚWIĘCENIA DLA OJCZYZNY: W wąskim przesmyku termopilskim między górami a morzem w 480 roku p.n.e. trzystu Spartan pod wodzą Leonidasa walczyło z wojskiem perskim. W trakcie walki zginęli prawie wszyscy Spartanie i ich sprzymierzeńcy. Klęska militarna stała się jednak symbolem zwycięstwa duchowego. Dla upamiętnienia tego wydarzenia w miejscu bitwy położono kamień, na którym umieszczono epigramat:
"Przechodniu powiedz Sparcie, tu leżym jej syny
Prawom jej do ostatniej posłuszni godziny".
Napis ten miał przypominać o męstwie i bohaterstwie Spartan oraz poświęceniu dla własnej ojczyzny. Dla Słowackiego stał się pretekstem do rozważań na temat tego, jak Polacy powinni prowadzić walkę narodowowyzwoleńczą. Poeta przeciwstawia tragiczne losy Polaków bohaterskiej walce Spartan:
"Mnie od mogiły termopilskiej gotów
Odgonić legion poległych Spartanów".
Dla podmiotu lirycznego śmierć żołnierzy spartańskich w wąwozie termopilskim jest przykładem bohaterstwa, poświęcenia, zwycięstwem duchowym. Słowacki nawołuje Polaków, aby brali przykład ze Spartan, nie trwali w bierności, ale podjęli walkę narodowowyzwoleńczą.
GRÓB - CHERONEA - SYMBOL KLĘSKI I UTRATY NIEPODLEGŁOŚCI: W Cheronei w 338 r. p.n.e Grecy stoczyli rozstrzygającą bitwę z Macedończykami i ponieśli klęskę, tracąc tym samym na wiele wieków niepodległość. Cheronea to symbol upadku narodu i utraty przez niego wolności. Cheronea jest dla Polaków negatywnym punktem odniesienia, symbolem bierności, która doprowadziła do klęski.
GROBY WYBITNYCH JEDNOSTEK - SYMBOLE NIEZROZUMIENIA WYBITNYCH JEDNOSTEK PRZEZ WSPÓŁCZESNYCH: Wiersz napisany został w 1856 roku z okazji sprowadzenia prochów A. Mickiewicza do Paryża. Perypetie życiowe zmarłego poety i spory, jakie wybuchły po jego śmierci stały się dla Norwida punktem wyjścia do refleksji na temat relacji między wybitną jednostką a społeczeństwem. W pierwszej części utworu podmiot liryczny przypomina tragiczny los wielkich postaci, które niezrozumiane i lekceważone przez współczesnych za życia, po zgonie doczekały się spóźnionego uznania i sławy. W kolejnych zwrotkach Norwid wymienia Sokratesa (otrutego, a później uhonorowanego spiżowym posągiem), Dantego (wygnańca z rodzinnej Florencji, pochowanego w Rawennie), K. Kolumba (którego prochy wielokrotnie przenoszono z miejsca na miejsce), Camoensa (jego grób zniszczyło trzęsienie ziemi) i wreszcie A. Mickiewicza. W drugiej części utworu podmiot liryczny, zwracając się do zmarłego poety, przewiduje, iż dopiero przyszłe pokolenia docenią zasługi wieszcza.
GRÓB BEMA - SYMBOL ZJEDNOCZENIA SIĘ NARODU I ZRYWU DO WALKI: Wiersz powstał w 1851 roku w celu uczczenia rocznicy śmierci gen. J. Bema, uczestnika powstania listopadowego i bojownika walczącego w czasie Wiosny Ludów. Tematem utworu jest pogrzeb J. Bema, stylizowany na pogrzeb hetmana i wodza (obecność w pochodzie sobowtóra, Cienia zmarłego), zawierający przy tym elementy uroczystości pogrzebowych różnych kultur i epok (pogrzeb rycerza: koń, sokół, miecz, wodza słowiańskiego: panny żałobne i zbrojna drużyna). Pogrzebowy kondukt, w drodze na miejsce przeznaczenia, wchodzi w wąwóz. I oto okazuje się, że grób nie zatrzymał pochodu, lecz stał się punktem zwrotnym, otworzył perspektywę przyszłości. Pochód omija grób i podąża dalej. Norwid eksponuje znaczenie pamięci J. Bema w dziejach ludzkości, a więc idei, której zwycięstwo stanie się możliwe, gdy "pleśń z oczu zgarną narody". Fantastyczny kondukt pogrzebowy przekracza granice śmierci i staje się ruchem wiecznie drążącej myśli ludzkie idei.
GRÓB - SYMBOL MIŁOŚCI TRAGICZNEJ: Norwid nawiązał w wierszu do tragedii Szekspira, której tematem była nieszczęśliwa miłość Romea i Julii. Oboje darzyli się wielkim, niezgłębionym, szczerym uczuciem. Świadczą o tym ich groby, które stoją niewzruszenie przez długi czas, dookoła natomiast znajdują się ruiny dworów dwóch nieprzyjaznych rodów, z których pochodzili nieszczęśliwi kochankowie. Nikt na ziemi nie opłakuje śmierci Romea i Julii. Czuła jest jedynie przyroda, która na groby "gwiazdę zrzuca ze szczytu". Ludzie obserwujący zdarzenie przyjmują dwie postawy. Dla jednych gwiazda to meteoryt - to racjonalne spojrzenie na zjawisko. Dla idealistów podobnych do Romea i Julii, spadająca gwiazda jest "łzą anioła", która dociera w głąb grobów: "Spada - i groby przecieka".
GRÓB - PIRAMIDY EGIPSKIE - SYMBOL POTĘGI I WŁADZY FARAONÓW: Grobowce faraonów zostały nazwane piramidami. Faraonowie budowali je nieomal przez całe swe życie, gromadzili tam wszelkie bogactwa i kosztowności, które miały im służyć po śmierci (Egipcjanie wierzyli, że człowiek po śmierci żyje nadal otoczony dobrami, jakie posiadał w życiu ziemskim). Prus tak opisuje grobowiec Ramzesa XII: "Grób ten to cały pałac z komnatami dla pana, rodziny i służby, z jadalnią, sypialnią i łazienką, z kaplicami poświęcanymi różnym bogom, a nareszcie - ze studnią, na dnie której znajduje się mały pokoik, gdzie na wieki spocznie mumia faraona".
GRÓB - MOGIŁA POWSTAŃCÓW - SYMBOL NADZIEI na odzyskanie niepodległości, zmartwychwstania: Orzeszkowa wprowadza symbolikę mogiły powstańczej, odwołującą się do romantycznego hasła: "umrzeć musi, co ma żyć". Wierzy, że śmierć żołnierzy nie poszła na marne: "Śpi w niej wiele serc mężnych, spalonych na ołtarzu...". Na mogile powstańczej dziewczyna zostawia krzyż, który symbolizuje wiarę w świętość zrywu niepodległościowego. Ci, którzy polegli, przez swój patriotyzm zostali uświęceni, autorka składa im hołd: "A wiatr prędki od nieznanej, bezimiennej, wielkiej mogiły leśnej leciał i leciał, niosąc i niosąc w przestrzeń, w czas, w pamięci, w serca, w przyszłość świata triumfem dalekiej przyszłości rozbrzmiewający okrzyk: «Gloria victis»" (chwała zwyciężonym, parafraza słów vae victis - biada zwyciężonym).
GRÓB JANA I CECYLII - SYMBOL CIĄGŁOŚCI RODU I PRZEDŁUŻENIA TRADYCJI: Grób Jana i Cecylii to symbol prapoczątku rodu Bohatyrowiczów. Grób ozdobiony był figurą Chrystusa i symbolami jego męki, na podstawie krzyża widniał napis: "Jan i Cecylia, rok 1549, memento mori" (łac. pamiętaj, że umrzesz). Mogiła od lat otoczona była opieką przez pokolenia Bohatyrowiczów. "Teraz jemu (Anzelmowi, przyp. red.) przypadło w udziale stróżować nad tą pamiątką, drogą zapewne licznym pokoleniom, skoro z nich każde znalazło wśród siebie kogoś, kto jej z powierzchni ziemi zniknąć nie pozwoli. Nowy krzyż okryją stare godła, krótki napis wyraźniej zabieleje na czerwonej podstawie grobowca i wszystko tu znowu będzie tak samo jak było przed trzema przeszło wiekami, jak było w tej porze dalekiej, gdy dwoje jakichś ludzi o nieznanych nazwiskach i dziejach złożono w jednej mogile". Grobowiec Jana i Cecylii jest symbolem ciągłości tradycji i historii, elementem jednoczącym kolejne pokolenia, a jednocześnie znakiem trwałości religii chrześcijańskiej. Grób symbolizuje nie tylko śmierć, ale także szansę na odrodzenie.
GRÓB POWSTAŃCÓW - SYMBOL ŚMIERCI I ODRODZENIA (grób kolebką), walecznych czynów: Mogiła powstańców z 1863 roku - usypany z ziemi kurhan, porosły trawą przypomina czasy zrywu niepodległościowego. W zbiorowej mogile leży 40 powstańców, m.in. brat Benedykta Korczyńskiego - Andrzej i ojciec Jana Bohatyrowicza - Jerzy. Mogiła to symbol pamięci o czynie powstańców, hołd złożony ich patriotycznemu zrywowi, symbol jedności narodowej i rodowej, nadzieja na zjednoczenie i wolność. Motyw grobu powstańców jest nawiązaniem do popularnej w romantyzmie metaforyki mogiły jako symbolu śmierci i odrodzenia ("grób kolebką"), Rozmyślając nad mogiła Justyna mówi: "Byłyżby zaraźliwym żarem spoczywające w samotnych mogiłach prochy zapomnianych? Albo w zamian nieotrzymanych wawrzynów otrzymywałyżby ich kości dar wiecznego pod ziemią gorzenia i wyrzucania na świat niewidzialnych iskier?"
MOGIŁA - GRÓB, KOLEBKA, NADZIEJA NA ZMARTWYCHWSTANIE POLSKI: Tytuł wiersza oznacza po łacinie "wierzę wbrew nadziei" (czyli mimo wszystko, wbrew zdrowemu rozsądkowi, choć wszystkie fakty skłaniają, by nie wierzyć). Tytuł można traktować jako określenie postawy podmiotu lirycznego - osoby patrzącej na narodowy upadek i mimo wszystko wierzącej w odrodzenie, niepodległość ojczyzny.
Podmiot liryczny jest kreowany na wieszcza, porównany do "pieśniarza ślepego" (zwróć uwagę na związki z postaciami: Homera - antyk; Osjana - wczesny romantyzm). Od stereotypowego modelu wieszcza różni go mocne poczucie przynależności do własnego, wyniszczonego walką i przygnębionego niewolą narodu:
"... ja też rodem z wielkiego cmentarza (...)
... ja też lecę jak ptak obłąkany
I wichrem gnany".
Uderza zwłaszcza jedno określenie, którego poetka użyła wobec Polski - "wielki cmentarz". Nawiązując do historii warto podkreślić, że to cmentarz wielu pokoleń Polaków. W odniesieniu do ojczyzny pojawiać się będą jeszcze: "burze", "nawałnice", "mrok", "wicher", piekło ("piekieł naszych ogarniona sferą"), "mogiła", "krwawa rola", "wystygłe duchy", "popioły i kości". Dzięki takiemu nagromadzeniu złowrogich określeń, poetka tworzy przygnębiający obraz całkowitego rozkładu, zagłady, zniszczenia. Mimo takiej sytuacji podmiot liryczny, który można utożsamić z poetką, znajduje dość siły, by oświadczyć: "contra spem - spero".
Wiara podmiotu lirycznego wydaje się szalona, ale i niczym niezachwiana - Polska wykrwawiona została przez powstania, a dzieci romantyków płacą za zryw swoich ojców:
"I syn się karmi kłosami gorzkiemi
Z ojców swych ziemi".
Od Polaków odwrócił się nawet Bóg: "Sam Bóg zagasił nad nami pochodnie". Ojczyznę przedstawia poetka jako "wielki cmentarz", którego mogiły niosą w sobie jednak zalążek nowego życia: "I w mogił głębi czuję życia dreszcze". Posługując się stylistyką biblijną, podmiot liryczny wyraża wiarę w zmartwychwstanie narodu i odzyskanie wolności:
"Przeciw nadziei i przeciw pewności
Wystygłych duchów i śmierci wróżbitów
Wierzę w wskrzeszenie popiołów i kości,
W jutrznię błękitów...".
MOGIŁA - ROMANTYCZNY SYMBOL - GRÓB KOLEBKĄ: W tym utworze pojawia się koncepcja historiozoficzna, według której historia jest żywym organizmem, ciągłością tradycji. Żywa tradycja i przeszłość, mimo że odmienione, powracają w kolejnych epokach jako dziedzictwo wartości duchowych i moralnych:
"Musisz zatracić niejeden rys miły
I wdzięk w dawniejszym uwielbiany czasie...
Lecz nową postać wziąć i nowe siły
I nowych wieków oręż mieć w zapasie".
Poeta wskazuje na konieczność odrzucenia tego, co już jest nieaktualne i nie przystaje do nowych idei: "Musisz porzucić kształt przeszłości zgniły". Asnyk przywołuje metaforykę grobu, który jest równocześnie źródłem życia nowego:
"Grób cię nie odda światu - widmem bladem
(...) Musisz do życia wkroczyć życia bramą,
Musisz być inną, choć będziesz tą samą!"
Sonet ma budowę rozprawy, na początku której znajduje się teza: "Taką, jak byłaś - nie wstaniesz z mogiły". Na poparcie tej tezy autor przytacza szereg argumentów:
- "Musisz porzucić kształt przeszłości zgniły".
Dawna formuła historiozoficzna nie przystaje do nowej rzeczywistości, epoka romantyczna, doświadczenia powstań i ówczesna ideologia to czas martwy.
- "Musisz zatracić niejeden rys miły".
Zmiana ideologii i nowe wyzwania stawiane przez epokę skłaniają do konieczności odrzucenia starych przyzwyczajeń.
- "Musisz do życia wkroczyć życia bramą".
Należy odrzucić idee martwe, lubowanie się w cierpiętnictwie i marazmie.
- "Musisz być inną, choć będziesz tą samą!"
Zachowując tożsamość, nowa epoka musi odrzucić to, co wstrzymuje jej rozwój i dostosować się do nowych czasów i wymagań.
Utwór można odczytywać jako apel do Polski, która po klęsce powstania styczniowego musi na nowo odrodzić się w nowym kształcie, porzucając nieprzystające do nowych czasów idee. Sonet można także odczytywać jako analizę praw rządzących historią i następstwem epok.
MOGIŁA - ROMANTYCZNY SYMBOL - GRÓB KOLEBKĄ: Można powiedzieć, że ten sonet ma formę klasycznej rozprawy. Artysta stawia tezę, gromadzi argumenty, aby na koniec dokonać podsumowania swoich przemyśleń na temat filozofii dziejów. Warto się bliżej przyjrzeć poszczególnym częściom utworu:
"Przeszłość nie wraca jak żywe zjawisko
W dawnej postaci - jednak nie umiera"
"Zmarłych pokoleń idealna sfera
W żywej ludzkości wieczne ma siedlisko".
"... grób proroka, mędrca, bohatera
Jasnych żywotów staje się kołyską".
"Zawsze z tej samej życiodajnej strugi
Czerpiemy napój, co pragnienie gasi".
"Żywi nas zasób pracy plemion długiej, (...)
A z naszych czynów i naszej zasługi
Korzystać będą znów następcy nasi".
GRÓB - SYMBOL KRESU LUDZKOŚCI: Motywem przewijającym się w całym utworze jest wielki samotny grób:
"na trumnę sypią się grudki
ziemi oblanej potem,
ziemi oblanej krwią".
Podmiot liryczny opisuje miejsce, w którym powstać ma ten grób. Mogiła przeznaczona jest dla pokoleń związanych z tą ziemią. Symbolem ludzkości skazanej na zagładę jest poeta. Poeta solidaryzuje się i utożsamia z ludźmi cierpiącymi, skazanymi na klęskę. Poeta przedstawia symboliczny obraz pochodu ludzkości zmierzającej ku śmierci. W imieniu ludzkości podmiot liryczny zwraca się do Boga z prośbą o zmiłowanie:
"Przerwij tę ciszę!
Niech Twoje słowo gromowe
zagrzmi nad wielkim cmentarzem!".
Życie ludzkości według poety od samej chwili narodzin naznaczone jest cierpieniem. To grzech pierworodny ciąży nad ludźmi, skazując ich na potępienie. Ludzi określa poeta słowami: "Ewy nieszczęsne dzieci". Życie naznaczone udręką i wiecznym cierpieniem traci swój sens. Człowiek i cały świat zmierzają ku katastrofie. Immanentnym składnikiem świata jest zło, a Bóg nie odpowiada na wezwanie człowieka. Zło, które zagnieździło się w człowieku ogarnia cały świat:
"a mór nam bydło bije,
a dom się nasz pali,
a siostra utonęła w rozpienionej fali,
a ojciec gdzieś daleko w strasznej zginął bitwie,
a Złe urąga modlitwie...".
Katastrofizm utworu wyraża się w przekonaniu, że życie ludzkie nie ma sensu, wypełnione jest cierpieniem i oczekiwaniem na śmierć. Poeta wyraża przekonanie, że Bóg jest nieczuły i obojętny na los ludzi, a świat znajduje się we władaniu szatana. W takim świecie nie obowiązują już tradycyjne systemy wartości. Katastrofizm Kasprowicza wynika ze źródła grozy tkwiącym w samym człowieku i jego życiu. Niepokój moralny wynika z przekonania, że rozwój cywilizacyjny i kulturowy nie zapewnił człowiekowi szczęścia.
GRÓB - SYMBOL PRZEMIJANIA, ROZPACZY: W pierwszej części wiersza poeta ukazuje senne mary, snujące się po bezkresnych pustkowiach, odwiedzające groby, opłakujące swoje nędzne życie. Senne widziadła na próżno czekały na radość. Odeszły w smutku, a ich marzenia się nie spełniły. Pozostała po nich jedynie rozpacz:
"W dal idą na smutek i życie tułacze,
A z oczu im lecą łzy... Rozpacz tak płacze...".
GRÓB MŁODEJ DZIEWCZYNY - SYMBOL PRZEMIJALNOŚCI I KRÓTKOTRWAŁOŚCI ŻYCIA: Pierwszy fragment wiersza przedstawia Zadumę - "osmętnicę", która samotnie snuje się po polach. W zmierzchu wieczoru, poprzez moczary, bagna i łąki zmierza ku cmentarzowi, gdzie staje na grobie młodej dziewczyny. Nastrój smutku i melancholii potęguje sceneria: wieczory mrok, dobór słownictwa: "smutek sieje", "Cień, zasępienie od niej wieje".
GRÓB - SYMBOL, PRZEMIJALNOŚCI ŻYCIA LUDZKIEGO: W Dzień Zaduszny chłopi udali się na cmentarz. Patrząc na groby swoich bliskich, wielu z nich zastanawiało się nad sensem własnego życia, jego ulotnością, przemijalnością. "Każdy umiera! - wzdychał ciężko z kamienną rezygnacją i wlekli się dalej, przysiadali na grobach ojców, mówili pacierze, to siedzieli cisi, zadumani, głusi na życie, głusi na śmierć, głusi na ból - jak te drzewa, i jak te drzewa kolebały im się dusze w sennym poczuciu trwogi".
GRÓB - PRZEZNACZENIE: Dla podmiotu lirycznego wiersza jest oczywiste, że jego pokolenie, pokolenie Kolumbów, jest przeznaczone na śmierć, musi szybko "dorosnąć do trumny".
W końcowych wersach utworu podmiot liryczny zastanawia się, co zostanie z tych, którzy walczyli i ginęli. Czy przyszłość uczyni z nich bohaterów literackich czy zostaną zapomniani?
"nie wiedząc, czy my karty iliady,
rzeźbione ogniem w błyszczącym złocie,
czy nam postawią, z litości chociaż,
nad grobem krzyż".
Wobec okrutnej historii człowiek jest słaby i bezbronny. Odczuwa wewnętrzny nakaz walki przeciwko złu. Bezkompromisowy heroizm zaprawiony jest jednak zwątpieniem w sens działania i możliwość zwycięstwa. Baczyński zastanawia się nad moralną oceną czynów pokolenia Kolumbów, którzy walczyli w słusznej sprawie, poświęcając swoje życie, ale musieli odrzucić wszelkie uczucia i zabijać innych.
GRÓB - SYMBOL PODSUMOWANIA WŁASNEJ TWÓRCZOŚCI: Wiersz ma formę żartobliwego napisu nagrobnego, który autorka napisała dla samej siebie: Szymborska w swoim wierszu charakteryzuje samą siebie i swoją poezję. Skromnie nazywa się autorką "paru wierszy", staroświecką, a więc przywiązaną do tradycji i dystansującą się do awangardowych pomysłów w sztuce. Jednocześnie poetka odcina się od przynależności do jakichkolwiek grup literackich. Wartości bliskie Szymborskiej reprezentują w wierszu sowa i łopian, a więc mądrość i natura. Swoje utwory nazywa poetka "rymowankami", co sugeruje ich prostotę. Pojawia się także w wierszu ironiczna aluzja do czasów współczesnych poetce, opanowanych przez elektronikę. Szymborska parafrazuje słynny epigramat poświęcony poległym pod Termopilami Spartanom i pisze:
"Przechodniu, wyjmij z teczki mózg elektronowy
i nad losem Szymborskiej podumaj przez chwilę".
Nie znalazłeś tego, czego szukasz na Bryku?
Jest tutaj pełno osób, które moga Ci pomóc!
Zadaj pytanie i otrzymaj szybką odpowiedź.
