Demokratyzacja - szereg procesów oraz zmian mających na celu przekształcenie elementów życia publicznego, politycznego oraz społecznego z niedemokratycznych w demokratyczne, czyli w takie, które funkcjonują w oparciu o trójpodział władzy, i o których stanowi wola większości obywateli; gwarantem procesów demokratycznych jest konstytucja; o demokratyzacji możemy mówić także w kontekście zjawisk, które dotykają, i które warunkują funkcjonowanie partii politycznych; w latach 1989-1990 szereg krajów Europy Środkowej oraz Wschodniej doświadczyło w sposób bezpośredni demokratyzacji życia publicznego, polegała ona na przechodzeniu od porządku zwanego "realnym socjalizmem" do gospodarki rynkowo-kapitalistycznej

Decentralizacja - rodzaj procesu polegającego na przekazywaniu przez ośrodki centralne (kierownicze) organom od nich zależnym, szeregu uprawnień bezpośrednio związanych ze sferą decyzyjną; tym samym, ograniczone zostają kompetencje aparatu państwowego, a rozszerzeniu ulegają prerogatywy samorządu terytorialnego; zjawisko decentralizacji usprawnia proces demokratyzacji, czyniąc go bardziej przejrzystym i bardziej pro-społecznym (między innymi poprzez fakt, że zwiększony zostaje udział ośrodków lokalnych w życiu publicznym obywateli)

Denazyfikacja - działania podejmowane tak na forum życia społecznego, politycznego, prawnego, kulturowego, oświatowego czy gospodarczego, mające na celu zlikwidowanie w powojennych Niemczech wszelkich przejawów nazizmu; denazyfikacja podjęta w Niemczech w okresie po roku 1945, miała na celu odbudowanie oraz zrekonstruowanie demokratyzmu; po raz pierwszy o planach denazyfikacyjnych dyskutowano podczas konferencji Wielkiej Trójki w Jałcie, niemniej jednak dyskusję tę kontynuowano tak zapadły ostateczne decyzje wiążące; walkę z nazizmem rozpoczęto od zlikwidowania wszelkich tworów instytucjonalnych oraz organizacyjnych o charakterze faszystowskim

Demilitaryzacja - wszelkie działania podejmowane w celu rozbrojenia jakiegoś podmiotu politycznego; może polegać bądź na zakazie przebywania, bądź na ograniczeniu liczby wojsk w strefie tzw. zdemilitaryzowanej; w strefie tej może funkcjonować tylko taka liczba wojsk, która gwarantuje zachowanie bezpieczeństwa i porządku publicznego; demilitaryzacją może być także objęty przemysł zbrojeniowy, wówczas to zakazuje się produkowania sprzętu militarnego oraz demontaż wszystkich istniejących już urządzeń wojskowych; państwem zdemilitaryzowanym po II wojnie światowej były Niemcy

Dekartelizacja - szereg działań zmierzających do podziału tzw. wielkich karteli na mniejsze, strukturalne organizmy gospodarcze; ustanowiona podczas konferencji poczdamskiej, miała być realizowana w powojennych Niemczech (nie wprowadzona na ziemiach RFN)

Pierwszy kryzys berliński - miał miejsce w latach 1948-1949, wówczas to na skutek konfliktu toczącego się pomiędzy państwami bloku zachodniego a Związkiem Radzieckim, zawieszone zostały rozmowy prowadzone w obrębie Sojuszniczej Rady Kontroli; decyzją ZSRR wprowadzony został odgórny nakaz kontroli ruchu między strefami (także ruchu transportowego, wojskowego); alianci natomiast zdecydowali o zainicjowaniu, pomimo sprzeciwu Związku Radzieckiego, reformy walutowej w zachodnich strefach okupacyjnych Niemiec; odpowiedzią Rosjan było ustanowienie blokady ruchu naziemnego na odcinku Berlin-zachodnie strefy okupacyjne; reakcją aliantów na radziecką blokadę Berlina było utworzenie tzw. "mostu powietrznego" i zaopatrywanie miasta w niezbędne do funkcjonowania obywateli środki, drogą powietrzną; sytuacja ta trwała do roku 1949

Drugi kryzys berliński - wybuchł w roku 1958, na skutek odrzucenia przez państwa zachodnie radzieckiego planu stworzenia z Berlina Zachodniego, miasta wolnego i zdemilitaryzowanego; w konsekwencji kryzysu obywatele NRD przystąpili do masowej emigracji ze wschodu kraju na zachód; wkrótce zamknięte zostały przejścia graniczne w samym Berlinie, wzniesiono także mur berliński

Doktryna Breżniewa - doktryna radziecka zakładająca, że w polityce zagranicznej Związek Radziecki ma prawo zbrojnego interweniowania przeciwko wszystkim krajom, które odważą się naruszyć "podstawy ustroju socjalistycznego" w jakimkolwiek z państw bloku wschodniego; tym samym doktryna Breżniewa ideologicznie uzasadniała prawo państwa radzieckiego do ekspansjonizmu; koncepcję Breżniewa nazywano także "doktryną ograniczonej suwerenności"; ostatecznie odrzucił ją Gorbaczow

Rewolucja na Węgrzech (1956) - spowodował ją sprzeciw narodu węgierskiego wobec wszechobecnego i obejmującego coraz to nowe sfery życia publicznego, ustroju komunistycznego; na Węgrzech podobnie jak w wielu innych krajach bloku wschodniego, do roku 1956 bardzo wyraźnie dawał o sobie znać stalinizm; po wystąpieniu Chruszczowa demokraci węgierscy (popierani przez zniewolone przez komunistów społeczeństwo) domagali się zdemokratyzowania ustroju politycznego w państwie, łączyli się oni także z działaczami polskimi, popierając ideę przemian, lansowaną w kraju nad Wisłą; powstanie węgierskie szerzyło się; w listopadzie nowe, wolnościowe władze ogłosiły wycofanie wojsk węgierskich oraz węgierskiego państwa ze struktur Układu Warszawskiego; niestety w tym samym miesiącu, w zaledwie kilka dni po ogłoszeniu neutralności, Rosjanie wkroczyli zbrojnie do Budapesztu; w toku 7-dniowych potyczek śmierć poniosło wiele niewinnych osób

Jesień Narodów - całokształt wydarzeń mających miejsce w Europie (a dokładniej w krajach bloku wschodniego), począwszy od roku 1989; przemiany o charakterze rewolucyjnym zainicjowało powstanie polskiej "Solidarności", wsparte niezadowoleniem kolejnych zniewolonych narodów, potęgowaniem się opozycyjnego sprzeciwu, pierwszymi próbami reform oraz wewnętrznych zmian; w ramach wydarzeń tworzących Jesień Narodów, Węgry przeprowadziły nowelizację ustawy konstytucyjnej, w Niemczech zburzony został mur berliński, zlikwidowane zostały RWPG oraz Układ Warszawski

Październik'56 w Polsce - "poznański czerwiec'56" skłonił partyjne władze w kraju do zainicjowania zmian; dotychczasowy porządek stalinowski wielce "uwierał" polskie społeczeństwo, wydawało się, że dalsze tolerowanie bezprawia nie może mieć już racji bytu, wydawało się także, że pogląd społeczeństwa, podzielała również część aparatu partyjnego; rezultatem takiego obrotu wypadków była "polityczna odwilż"; jej nastanie zwiastowały takie wydarzenia społeczno-polityczne jak: podniesienie do rangi sekretarza partyjnego Władysława Gomułki, zwolnienie z niewoli kardynała Stefana Wyszyńskiego, odejście od kolektywizacji wsi, reorganizacja aparatu bezpieczeństwa publicznego, częściowe zwolnienie (oraz rehabilitacja) przetrzymywanych więźniów politycznych, oraz ustanowienie nowych, jak się wydawało korzystniejszych, warunków współpracy gospodarczej pomiędzy Polską a Związkiem Radzieckim

Konstytucja PRL - ustanawiała zasady funkcjonowania państwa ludowego; do zasad tych zaliczyć należy: funkcjonowanie własności społecznej, potrzebę planowania społeczno-gospodarczego, sprawowanie władzy spoczywającej w rękach ludu, udział mas w zarządzaniu państwem; miejsce dotychczasowego demokratycznego systemu trójpodziału władzy, zajęły upartyjnione Sejm oraz Rada Państwa

Marzec'68 - kolejny kryzys społeczno-polityczny trawiący Polskę w dobie funkcjonowania ustroju komunistycznego; był konsekwencją złej, pogarszającej się z dnia na dzień (począwszy od późnych lat 50-tych) sytuacji polskich obywateli; marzec'68 rozpoczął się rozruchów studenckich między innymi w Warszawie oraz Krakowie; dodatkowo wsparty został zalewającą kraj falą wystąpień antysemickich

Orędzie biskupów - skierowane w dniu 18 listopada 1965 orędzie duchownych polskich do duchownych niemieckich; orędzie to stanowiło jeden z 56 listów wystosowanych przez polski episkopat do duchowieństwa różnych krajów na świecie; w orędziu zapowiadano zbliżającą się rocznicę przyjęcia przez państwo polskie wiary chrześcijańskiej, oraz wzywano do dialogu polsko-niemieckiego, dialogu opartego na wspólnym przebaczeniu sobie krzywd

Stan wojenny - mechanizm polityki wewnętrznej, możliwy do zastosowania na wypadek wojskowej interwencji jednego państwa na terytorium innego państwa; w chwili zaistnienia stanu wojennego ograniczeniu podlegają prawa człowieka (w tym prawa i wolności obywatelskie), natomiast nie może on ograniczać oraz deptać godności człowieka; przewiduje się, że z chwilą wprowadzenia stanu wojennego poszczególne kompetencje przynależne organom państwa mogą ulec zmniejszeniu lub zwiększeniu; prawo do wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce ma głowa państwa, czyli prezydent; w dobie PRL ustanowiony z nastaniem nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku, w celu ograniczenia i poskromienia dążeń społecznych (skupionych wokół "Solidarności"), mających na celu przebudowę ustrojową oraz polityczną państwa; zniesiony w roku 1982

Okrągły Stół - forma dialogu politycznego prowadzonego przez działaczy komunistycznych z PZPR z opozycjonistami, rekrutującymi się głównie ze zdelegalizowanej "Solidarności"; prowadzone w roku 1989 rozmowy, miały na celu doprowadzenie do kompromisu politycznego oraz wprowadzenia nowego ładu gospodarczego

Wojna na górze - utworzone w roku 1980 NSZZ "Solidarność" oraz Krajowa Komisja Porozumiewawcza, na czele z Lechem Wałęsą, domagały się od komunistycznych władz zagwarantowania następujących praw: prawa do pracy, prawa do zdemokratyzowania życia społecznego w kraju, prawa do obsady kierowniczych funkcji osobami wykwalifikowanymi oraz posiadającymi ku temu stosowne kompetencje

Plan Balcerowicza - pomysł na ustabilizowanie polskiej gospodarki oraz na jej przekształcenie, przygotowany przez pełniącego w roku 1989, funkcję ministra finansów oraz wicepremiera, Leszka Balcerowicza; fundamentalnymi zasadami opracowanego przez Balcerowicza planu były: doprowadzenie do zrównoważenia budżetu krajowego, kontrolowanie polityki monetarnej państwa, walka z inflacją oraz stosunkowo szybka prywatyzacja

Destalinizacja - zainicjowana przez Chruszczowa oraz jego tajny referat polityka krytyki Stalina, kultu jednostki oraz wszelkich okrucieństw, związanych z powojennym stalinizmem; od roku 1956 w polityce zagranicznej Związku Radzieckiego obowiązywała zasada równouprawnienia wszystkich państwa bloku wschodniego, zaś w polityce wewnętrznej zasada kolegialności władzy państwowej oraz partyjnej