1600 wybuch seri wojen ze szwecją o panowanie nad wybrzezami bałtyku

1653-szwedzi zatrzymali sdobytą częsc inflant opuscili jednak porty zajete w prusach i na pomorzu

1609 wybuch wojny miedzy moskwa a rzeczpospolitą

         w 16010 zajęły stolice panstwa moskiewskiego

         1612 kapitulacja polski na kremlu

         1619 podpisanie rozejmu (polska dostała ziemie czernihowska smolenska i siewierska)

1648 powstanie kozackie na ukraninie( przez religie i społeczeństwo konflikty przywódca bohdan Chmielnicki

1654 ugoda perejasławska(kozacy z moskwą)

1658 podpisanie ugody w Hadziaczu

1667 rozejm w Andruszowie w którym rosja bierze lewy brzeg dniepru i ziemie smoleńska i czernihowską a reszta polsce

1655 potop szwedzki poczatek(zaatakowali od pomorza szczecinskiego j inflant)

1660 pokój w oliwie (oba państwa powrociły do granic)

1657 traktaty welwasko bydgoskie

1672 turcja zabrała podole i prawobrzezna czesc ukrainy i musielismy placic haracz

1683 coop turcji z polska we wiedniu( 12 marca)

1699 pokój w karłowiucach polska odzyskala podole i prawobrzezna czesc ukrainy

skutkami wojny były głod zniszczenia i choroby ludności i spadek zapotrzebowania na polskie zboże