Dwie przeciwstawne organizmy wojskowe – Armia gen. W. Andersa w ZSRR i 1 Dywizja Piechoty im. T. Kościuszki.

ARMIA POLSKA W ZSRR (ARMIA ANDERSA) - PRZYSZŁY KOALICJANT ALIANTÓW.

WŁADYSŁAW ANDERS.

Żył w latach 1892-1970. Był generałem broni Wojska Polskiego. W trakcie I wojny światowej w armii rosyjskiej. W czasach II Rzeczypospolitej dowódca brygad kawalerii wołyńskiej i nowogródzkiej. W trakcie kampanii wrześniowej dostał się do niewoli radzieckiej. W sierpniu 1941 roku mianowano go na stanowisko dowódcy mającej się formować na terenie ZSRR Armii Polskiej. Po ewakuacji oddziałów polskich z ZSRR do Iraku, został dowódca Armii Polskiej na Bliskim Wschodzie. We Włoszech, jako dowódca II Korpusu Polskiego, dowodził operacjami wojskowymi pod Monte Cassino. W lutym 1945 roku został mianowany pełniącym obowiązki Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Po wojnie, szykanowany przez polskie władze komunistyczne, pozostał na Zachodzie. W latach 1946-1954 pełnił funkcję Naczelnego Wodza Wojska Polskiego (na emigracji).

ARMIA ANDERSA.

Podpisanie dnia 21 lipca 1941 roku układu Sikorski-Majski zapoczątkowało nową współpracę polsko- radziecką.6 sierpnia 1941 roku rząd RP w Londynie mianował, w porozumieniu z Kremlem, generała Władysława Andresa na stanowisko dowódcy tworzącej się w ZSRR armii polskiej. Kilka dni później, tj. 14 sierpnia 1941 roku podpisano, tym razem w Moskwie, polsko-radziecka umowę woskową o organizowaniu na terenie ZSRR armii polskiej. Ustalono, iż będzie ona stanowić część Polskich Sił Zbrojnych. Pod względem operacyjnym miała podlegać Naczelnemu Dowództwu ZSRR, zaś pod względem organizacyjnym i personalnymi miała podlegać Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych. Umundurowanie, uzbrojenie i całkowite niemal wyposażenia armii miało być dostarczone przez ZSRR z jego zasobów rządowych lub przez emigracyjny rząd polski w ramach współpracy i pomocy amerykańskiej. Armia polska, tworzona na terenie ZSRR miała składać się wyłącznie się z jednostek lądowych. Zaciąg miął być dobrowolny. Mieli być do niej przyjmowani obywatele polscy, przebywający na terenie państwa radzieckiego. Mimo dość jasnych wydawałoby się przepisów, okazało się, iż organizacja tej armii nie był wcale taka prosta.. Nie wiadomo było przede wszystkim, gdzie i ilu Polaków znajduje się w ZSRR.. Strona radziecka podawała zaniżoną liczę polskich obywateli przebywających na ich terenie. Dopiero wydana przez nich amnestia spowodowała, iż dziesiątki tysięcy Polaków, którzy opuszczali teraz więzienia, łagry i miejsca zsyłki, podróżowało w celu odnalezienia polskich palcówek. Bardzo często władze więzienne, zwalniające Polaków, nie chciały ich dokładnie poinformować,, gdzie tworzy się polska armia. Pierwsze posiedzenie polsko-radzieckiej komisji z dnia 16 sierpnia 1941 roku, ustaliło iż zostaną stworzone dwie dywizje polskie i pułk zapasowy w liczbie 30 tysięcy żołnierzy. Na siedzibę sztabu nowej armii wytypowania Buzułuk koło Kujbyszea. 5 Dywizja Pancerna miała się tworzyć w Tatiszczewie koło Saratowa, a 6 Dywizja Pancerna i pułk zapasowy z Tockoje koło Buzułuka. Do tych trzech wyżej wymienionych miejsc nadciągały z różnych stron ZSRR całe rodziny, dzieci, starcy i kobiety.

Polskie instytucje w Rosji, niepokoił fakt, iż do tworzonej armii polskiej, nie zgłaszają się polscy oficerowie- więźniowie Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa. Nie wiedzieli oni jeszcze (publiczna wiadomości w tej sprawie ukaże się w kwietniu 1943 roku), że zostali oni zamordowani przez funkcjonariuszy NKWD ZSRR. Sprawę poszukiwań zaginionych oficerów opisał w swej książce Józef Czapski ("Na nieludzkiej ziemi"). To właśnie on z ramienia dowództwa armii polskiej i ambasady RP zajął się ich poszukiwaniem.

Rząd radziecki nie śpieszył się z wyposażeniem oddziałów polskich w sprzęt i żywność. Alianci zachodni zaś postanowili, iż pomoc ta zostanie najpierw dostarczona dla rządu ZSRR, który ją wydzieli i przekaże polskim oddziałom. Dwuznaczność stanowisk zachodnich sojuszników, jak i samego J. Stalina doprowadziła do tego, iż sam W. Sikorski apelował do Winstona Churchilla (premiera Wielkiej Brytanii) o jasne sprecyzowanie zakresu pomocy brytyjskiej. W tym samym czasie Wielka Brytania przygotowywała się do umocnienia swojej pozycji na Bliskim Wschodzie. Dlatego też mister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii - Anthony Eden zaproponował Iwanowi Majskiemu ewakuację części armii polskiej na południe. Uważał, iż skoro rząd radziecki nie jest w stanie ich uzbroić, to należy wysłać ich do Persji. W tym czasie zesłańcy polscy głodowali i ginęli.

Władysław Sikorski przybył do Moskwy dnia 30 listopada 1941 roku, a 3 grudnia spotkał się z samym J. Stalinem. Na rozmowach byli obecni także W. Anders i W. Mołotow. J. Stalin obiecał poprawę zaopatrzenia dla polskiej armii. Uzgodniono też, iż armia polska będzie liczyć 96 tysięcy żołnierzy i 30 tysięcy osób z formacji pomocniczych. J. Stalin zgodził się także na ewakuacje do Anglii 25 tysięcy żołnierzy. Przygotowywania do wystąpienia polskiej armii na froncie stale się opóźniały. Nadal brak było broni. Mimo wielkich trudności rozbudowa armii Andersa trwał nadal. W październiku 1941 roku armia ta liczyła około 42 tysiąca osób, a w lutym 1942 roku już 75 tysięcy. Jednak już 10 marca 1942 roku gen. Anders został powiadomiony, iż szef zaopatrzenia Armii Czerwonej zmniejsza ilość racji żywnościowych dla wojska polskiego z 70 tysięcy do 26 tysięcy porcji. Oznaczało to po prostu głód dla żołnierzy. Po dłuższych rozmowach i naciskach W. Andersa, Stalin zgodził się podnieść liczbę racji dla armii polskiej do 44 tysięcy oraz zgodził się na ewakuację reszty, czyli około 30 tysięcy wojska. Pierwsza ewakuacja został przeprowadzano już w marcu 1942 roku, druga w sierpniu tegoż roku.

II KORPUS POLSKI.

We wrześniu 1942 roku gen. W. Andres rozpoczął w rejonie Kirkut-Mosul w Iraku formowanie Armii Polskiej na Wschodzie, która wkrótce została przemianowana na II Korpus Polski. W jej skład wchodziła: 3. Dywizja Strzelców Karpackich i przebywające w tragicznym stanie z Iranu i ZSRR oddziały 5 i 6 Dywizji Piechoty. Przekształcono je w 2 brygady: wileńską i lwowską. Zostały one wkrótce połączone w jedną - 5 Dywizję Piechoty, która dowodził gen. Zygmunt Szyszko-Bohusz. Szefem sztabu II Korpus gen W. Andersa został gen. Bronisław Rakowski.

To właśnie w II Korpusie gen. W. Andersa znalazła się grupa dawnych przywódców sanacyjnych, wśród których (i także u samego W. Andresa) zaczęła narastać krytyka wobec polityki prowadzonej prze W. Sikorskiego (w głównej mierze spowodowana jego zbytnią, jak to określano ugodową strategia wobec ZSRR). Sytuacja ta skłoniła premia W. Sikorskiego do wizyty, jaką złożył on w połowie maja 1943 roku na Bliskim Wschodzie. Za oficjalny powód przyjazdu podano podróż inspekcyjną.

W początkach 1944 roku II Korpus gen. W. Andersa został przerzucony z Egiptu do Włoch, gdzie walczył w składzie 8 armii brytyjskiej. W kwietniu tegoż roku wziął on udział w trzeciej fazie bitwy o Monte Cassino (był to grzbiet górski i klasztor, który stanowił kluczowy punkt umocnień niemieckiej "linii Gustawa", jego przełamanie umożliwiłoby aliantom marsz na Rzym). 12 maja 1944 roku rozpoczęło się ostatnie natarcie na klasztor, przeprowadzone przez 5 armię USA oraz 8 armię brytyjską, w składzie której walczył II Korpus. Po sześciu dniach zagorzałej i ciężkiej walki oddziały polskie zdobyły górę, klasztor i sąsiednie wzgórza, dokonując tym samym wyłomu w "linii Gustawa". Ogólnie w bitwie o Monte Cassino poległo 860 żołnierzy i oficerów polskich, a prawie 3 tysiące poniosło rany. Następnie polskie formacje we Włoszech dotarły do Ankony i zajęły ją w lipcu 1944 roku. W sierpniu zdobyły także Fano, a następnie Pesaro. W kwietniu 1945 roku, w ramach ofensywy wznowionej przez aliantów, oddziały polskie zajęły Bolonię.

W dniu 26 lutego 1945 roku gen. W. Andres na mocy postawienia gen. Bora - Komorowskiego miał pełnić obowiązki Naczelnego Wodza. Nominacja ta bardzo niezadowoliła Anglików. Kilka dni wcześniej, W. Andres na znak protestu przeciw postanowieniem konferencji w Jałcie, wystąpił z wnioskiem o wycofanie II Korpus z frontu włoskiego. Wtedy to właśnie premier Wielkiej Brytanii - Winston Churchill miał powiedzieć: "Mamy dzisiaj dosyć wojska i waszej pomocy nie potrzebujemy. Może pan swoje dywizje zabrać. Obejdziemy się bez nich".

1 DYWIZJA PIECHOTY IM. TADUSZA KOŚCIUSZKI - KOLICJANT J. STALINA.

ZYGMUNT BERLING.

Żył w latach 1986-1980. Był generałem broni Wojska Polskiego. Swa karierę wojskową rozpoczął w 1915 roku, wstępując do Legionów Polskich. Internowany przez władze radzieckie w 1939 roku, dostał się do niewoli. Wstąpił do armii Andersa, jednak sprzeciwił się jej ewakuacji na Bliski Wschód. Od 1943 roku został członkiem Związku Patriotów Polskich. Powierzono mu stanowisko głównego organizatora i dowódcy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Począwszy od lipca 1944 roku był członkiem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, a także dowódcą 1 Armii Wojska Polskiego. Po 1945 roku członek Ludowego Wojska Polskiego.

ARMIA BERLINGA.

W chwili ataku Niemiec na ZSRR dnia 22 czerwca 1941 roku grupa oficerów, ocalałych spośród grona około 15 tysięcy, którzy na rozkaz J. Stalina zostali rozstrzelani, na czele z ppłk Zygmuntem Berlingiem, zwróciła się do rządu ZSRR z prośba o umożliwienie jej współdziałania z Armia Czerwona. Grupa ta uważała, że jedynie drogą współpracy ze Związkiem Radzieckim istnieje możliwość wyzwolenia narodu polskiego spod niemieckiej okupacji. Grupa ta w pełni świadoma zbrodni radzieckich popełnionych na polskich żołnierzach zdecydowała się ofiarować swe usługi na rzecz Moskwy. Już w lipcu 1941 roku uruchomiono w Moskwie rozgłośnię radiową im. Tadeusza Kościuszki. Audycje radiowe tejże rozgłośni wzywały do podjęcia natychmiastowej walki z Niemcami. Oczywiście nie było w nich żadnej informacji o odbudowie państwa polskiego. Kiedy armia Andersa szykowała się do wyjazdu do Iranu, odmówiła tego grupa oficerów, właśnie na czele z ppłk Zygmuntem Berlingiem. J. Stalin przygotowywał tą grupę na wypadek wznowienia rekrutacji wojskowej Polaków, która teraz miała być ściśle kontrolowana przez Kreml. Zygmunt Berling i stworzona przez niego niebawem armia, była powiązana z Związkiem Patriotów Polskich. Komitet Organizacyjny tej grupy powstał w Moskwie w lutym 1943 roku. Dnia 1 marca tegoż roku wydała on I numer swego pisma, pod tytułem :Wolna Polska". Zapowiedziano w nim powstanie wolnej Polskie, która byłaby połączona braterskimi stosunkami i ZSRR. Zapowiedziano w nim także walkę z, jak to określono "emigracyjnymi szańcami". Trzy dni później wydawane we Lwowie przez Wandę Wasilewską, "Nowe Widnokręgi" rzuciły hasło tworzenia przez Polaków w ZSRR własnych jednostek wojskowych. Do czołowych organizatorów Związku Patriotów Polskich należeli: Wanda Wasilewska, Alfred Lampe, Roman Zambrowski, Aleksander Zawadzki oraz płk Zygmunt Berling.

ZPP bardzo długo zabiegała o stworzenie polskiej jednostki wojskowej. Dnia 8 maja 1943 roku rząd radziecki wydała oficjalna zgodę na formowanie 1. Dywizji im. Tadeusza Kościuszki. Na jej czele stanął płk Zygmunt Berling. Włodzimierz Sokorski objął stanowisko zastępcy do spraw politycznych (na wzór w Armii Czerwonej). Dywizja poczęła się tworzyć w Sielcach nad Oka. Tu właśnie napływały masowe fale ochotników z całego niemal ZSRR. Już po miesiącu od daty tworzenia, Dywizja liczyła 6 tysięcy osób, a w lipcu 1943 roku aż 16 tysięcy. Byli to zazwyczaj ludzie, którzy służbę w tej jednostce utożsamiali z poprawą swego dotychczasowego położenia. Byli to w swej olbrzymiej większości polscy chłopi z Kresów. Oczywiście tworzący jednostkę oficerowie, stosowali zręczną, i jak się okazało skuteczną propagandę. Nie używali pojęć bolszewizm, kolektywizacja, które miały dla większości ochotników dość negatywne skojarzenia, lecz posługiwali się takimi hasłami, jak: demokracja, patriotyzm i religia - które jednak interpretowali zupełnie inaczej. Wśród członków 1 Dywizji im. T. Kościuszki znalazła się także spora liczba Żydów, Ukraińców i Białorusinów. Ich w przeciwieństwie do Armii Andersa - dopuszczono do poboru. Ochotnicy ci byli podawani operacji "prania mózgu" przez specjalnych radzieckich "politruków", czyli oficerów politycznych. Sprzęt i broń i umundurowanie miała dostarczyć strona radziecka. Pojawił się natomiast problem z kadra dowódczą - oficerską. Większość polskich oficerów został wymordowana, ci zaś co przeżyli ewakuowali się wraz z armią Andersa. Dlatego też większość stanowisk dowódczych objęli radzieccy oficerowie. Musztra, salutowanie było także radzieckie. Już w sierpniu 1943 roku Związek patriotów Polskich uzyskał zgodę na formowanie dalszych jednostek. Były to: 2. Dywizja im. Henryka Dąbrowskiego, 1. Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte, pułk lotniczy "Warszawa" oraz batalion kobiecy. Oczywiście nazwy tych jednostek były specjalnie tak dobrane, aby z jednej strony ukryć prawdziwe zamierzenia ich twórców, z drugiej zaś, aby pozyskać szerokie grono osób - odwołując się do ich uczuć patriotycznych. Dowódca Korpusu został mianowany przez samego J. Stalina generałem - Zygmunt Berling, a jego zastępcami zostali: gen. Aleksander Zawadzki i gen. Karol Świerczewski.

1 ARMIA POLSKA W ZSRR (1 ARMIA WOJSKA POLSKIEGO).

Powstała latem 1944 roku na Ukrainie. Jej dowódcą została gen. Zygmunt Berling Wzięła ona udział w walkach na ziemiach polskich - miedzy innymi w wyzwalaniu Warszawy, a także w bojach na Pomorzu oraz w operacji berlińskiej i zdobyciu Berlina.

2 ARMIA WOJSKA POLSKIEGO.

Powstała na terenie Polski w II połowie 1944 roku. Jej dowódcą został gen. Karol Świerczewski. W 1945 roku wzięła udział w walkach na ziemiach niemieckich (tzw. operacja łużycka) i w walkach na ziemiach czeskich (tzw. operacja praska).

LUDOWE WOJSKO POLSKIE.

Po wejściu do Polski oddziałów Armii Czerwonej i 1 Armii Polskiej, doszło do utworzenia Ludowego Wojska Polskiego. Utworzyły je działająca w Kraju Armia Ludowa i 1 Armia Polska. Na czele LWP stanął generał Michał Rola- Żymierski.