Początki polskiej konspiracji i polskich organizacji wojskowych w czasie II wojny światowej.

I. POLSKIE PODZIEMIE NIEPODLEGŁOŚCIOWE.

Służba Zwycięstwu Polski - pierwsza organizacja polskiego podziemia niepodległościowego.

Inicjatywa utworzenie polskiego podziemia niepodległościowego (wojskowego i politycznego) pojawiła się już w czasie trwania kampanii wrześniowej. Głównym jej zwolennikiem, jak i organizatorem był generał Michała Tokarzewski-Karaszewicz - były minister spraw wojskowych i członek POW, czyli Polskiej Organizacji Wojskowej powiązanej niegdyś bezpośrednio z marszałkiem Józefem Piłsudskim. To właśnie w wyniku jego działań dnia 27 września 1939 roku powołano do życia organizację wojskowo-polityczną o nazwie Służba Zwycięstwu Polski (SZP). Jej głównym celem była walka z okupantem niemieckim i radzieckim. Zastępcą gen. M. Tokarzewskiego-Karaszewicza oraz szefem sztabu nowej konspiracyjnej organizacji został płk Stefan Rowecki :Grot". Kwestie polityczne SZP miała zająć się, powołana na początku X 1939 roku Rada Główna Obrony Narodowej. Na jej czele stanął początkowo Mieczysław Niedziałkowski z Polskiej Partii Socjalistyczne (PPS)j, zastąpiony wkrótce (w wyniku aresztowania) przez Kazimierza Pużaka, także z PPS. W skład RGON wchodzili przedstawiciel prawie wszystkich ówczesnych partii politycznych, takich jak: PPS, Stronnictwo Ludowe - SL (reprezentowane przez Macieja Rataj, a po jego aresztowaniu przez Stefana Korbońskiego), Stronnictwo Narodowe - SN (reprezentowane przez Leona Nowodworskiego) oraz Stronnictwo Demokratyczne - SD (reprezentowane przez Mieczysława Michałowicza).

Związek Walki Zbrojnej - reorganizacja SZP.

SZP jako konspiracyjna organizacja działająca w kraju została utworzona z mandatu marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, wbrew zadowoleniu gen. Władysława Sikorskiego. Sytuacja taka rozgrywała się na fali rozliczeń z ekipą sanacyjną (oskarżana o faszyzację kraju i klęskę w kampanii wrześniowej), którą reprezentował marszałek E. Rydz-Śmigły, a którą zwalczała gen. W. Sikorski. Dlatego też już w styczniu 1940 roku gen. W. Sikorski, przebywający na emigracji, wysłał do kraju swego emisariusza, który rozwiązał SZP i powołał na jej miejsce teoretycznie nową organizację o nazwie Związek Walki Zbrojnej (ZWZ). Organizacja ta różniła się tym od swej poprzedniczki, iż powołana została przez środowisko ludzi nie związanych z reżimem sanacyjnym, jednak jej kadra i struktura został zaczerpnięta niemal całkowicie z SZP. Rozkaz w sprawie jej utworzenia gen. W. Sikorski wydał dnia 13 listopada 1939 roku. ZWZ w przeciwieństwie do SZP był organizacją o charakterze wojskowym (SZP była organizacja wojskowo-polityczną). Komendantem głównym ZWZ został, przebywający w Paryżu gen. Kazimierz Sosnkowski, którego w kraju reprezentowali tak naprawdę pułkownik Stefan Rowecki (komendant okupacji niemieckiej) oraz założyciel SZP gen. M. Tokarzewski-Karaszewicz (komendant okupacji sowieckiej, aresztowany w marcu 1940 roku przez NKWD, czyli Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR). ZWZ w świetle zamierzeń miał być organizacją ogólnonarodową, ponadpartyjną i ściśle wojskową.

Komitet Ministrów do Spraw Kraju i Polityczny Komitet Porozumiewawczy.

Sprawami politycznymi na emigracji miał zajmować się, powołany przez gen. W. Sikorskiego w Paryżu dnia 8 listopada 1939 roku Komitet Ministrów do Spraw Kraju, na czele którego stanął także gen. K. Sosnkowski (jak wiadomo późniejszy komendant ZWZ). Po aresztowaniu głównych przedstawicieli RGON, dnia 26 lutego 1940 roku powołano do życia Polityczny Komitet Porozumiewawczy (PKP) z siedzibą w Warszawie, który miał działać przy ZWZ i zajmować się sprawami wyłącznie politycznymi. W jego skład wchodzili przedstawiciele różnych partii politycznych: Kazimierz Pużak z PPS - WRN (w czasie konspiracji PPS przyjęło dodatkowy człon nazwy Wolność, Równość, Niepodległość), Aleksander Dąbski ze Stronnictwa Narodowego (SN), Stefan Korboński ze Stronnictwa Ludowego (SL) oraz Franciszek Kwieciński ze Stronnictwa Pracy (SP)- tzw. "gruba czwórka". Od listopada 1939 roku ukazywał się wydawany początkowo przez SZP, a następnie przez ZWZ "Biuletyn Informacyjny" (tygodnik). W czerwcu 1940 roku Polityczny Komitet Porozumiewawczy (PKP) został przekształcony w Główny Komitet Polityczny (GKP), który poza swą centralą w Warszawie działał także w innych większych miastach, takich jak: Poznaniu, Krakowie, Wilnie, czy Lwowie.

Delegatura Rządu RP na Kraj.

Już na wiosnę 1940 roku doszło do reorganizacji władz podziemnych. 18 czerwca 1940 roku, zgodnie z rozkazem gen. K. Sosnkowksiego, gen. Stefan Grot-Rowecki został mianowany zastępcą komendanta głównego ZWZ z prawem decyzji w wypadku utraty łączność z rządem. Kilka dni później, dokładnie 30 czerwca 1940 roku w depeszy wysłanej z Anglii , ustanowiono Komendę Główna ZWZ w kraju, na czele której stanął właśnie gen. S. Rowecki. W tym samym niemal czasie GKP przejął funkcje Delegatury Rządu RP na Kraj. 3 grudnia tegoż roku gen. W. Sikorski na stanowisko Delegata Rządu RP na Generalne Gubernatorstwo mianował Cyryla Ratajskiego z SP. Nominacja ta oznaczała przystąpienie do budowy struktury administracyjnej państwa podziemnego. Delegatem Rządu RP na Ziemie Zachodnie (wcielone do Rzeszy) został Adolf Bniński. Delegat Rządu RP na Kraj miał być łącznikiem miedzy rządem na emigracji a siłami w kraju. Jego zadanie polegało także na ścisłej współpracy z różnymi środowiskami politycznymi. Cały aparat Delegatury wzorował się na przedwojennej strukturze rządu. Powstały zatem odpowiednie departamenty: oświaty, kultury, spraw wewnętrznych, informacji i prasy oraz opieki społecznej.

Organizacje wojskowe polskich partii politycznych.

Oprócz wyżej wymienionych wspólnych akcji różnych środowisk w kraju, rodziły się także mniejsze przedsięwzięcia. Także każde stronnictwo polityczne organizowało, początkowo w ramach swej wewnętrznej działalności, własne organizacje wojskowe. Stronnictwo Ludowe, które od lutego 1940 roku wznowiło się swą działalność jako Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego "Roch", już w sierpniu utworzyło Straż Chłopską, przemianowaną następnie w Bataliony Chłopskie (BCh). Na ich czele jako komendant stanął Franciszek Kwieciński. Stronnictwo Narodowe powołało do życia Narodową Organizację Wojskową (NOW). Stronnictwo Demokratyczne i Stronnictwo Pracy nie utworzyły własnych organizacji woskowych. Poza tym działaniami sabotażowo-dywersyjnymi kierował powołany w 1940 roku Związek Odwetu, a akcjami ośmieszającymi okupanta hitlerowskiego kierowała Organizacja Małego Sabotażu "Wawer", utworzona w Szarych Szeregach pod dowództwem Aleksandra Kamińskiego. Już w 1939 roku powstał TON, czyli Tajny Ośrodek Nauczania, który organizował nauczanie gimnazjalne i akademickie w podziemiu.

II. POLSKIE ORGANIZACJE WOJSKOWE POWSTAŁE NA EMIGARCJI.

Porozumienie z Wielka Brytania i Francją.

Na początku działań wojennych dnia 7 września 1939 roku został zawarty układ między rządem polskim, a rządami Wielkiej Brytanii i Francji, na mocy którego strona polska miała otrzymać dość pokaźną pożyczkę. W tym samym niemal czasie nastąpiło szkolenie polskich oddziałów w Coetguidan. Wtedy także poza granicami kraju powstawały: 1 Dywizja Grenadierów, 2 Dywizja Strzelców Pieszych, 10 Brygada Kawalerii Pancernej na czele z płk Stanisławem Maczkiem we Francji. W krótkim czasie powstały też: Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich na czele z gen. Stanisławem Kopańskim (sformułowana w Syrii) oraz Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich z dowodzącym gen. Zygmuntem Szyszko-Bohuszem. Z uwagi na ogromny wysiłek organizacyjny, już w 1940 roku armia polska liczyła łącznie 84 tysiące żołnierzy i oficerów. Naczelnym dowódcą wojsk polskich została gen. Władysław Sikorski.

Organizacje wojskowe powstałe we Francji w 1940 roku.

a). Brygada Strzelców Podhalańskich - dowódca gen. Zygmunt Szyszko-Bohusz.

Pomoc udzielona Finlandii, miała odbywać się w ramach udziału wojsk polskich w korpusie interwencyjnym. Jednak rządy Szwecji oraz Norwegii, które jeszcze wówczas znajdowały się w stanie neutralności, nie chciały wyrazić zgody na tranzyt wojsk obcych przez ich terytorium. Postanowiono zatem przygotowany już korpus interwencyjny wysłać do Narviku na terenie państwa norweskiego. Starano się tą droga odciąć tranzyt szwedzkiej rudy żelaza do Niemiec. Jednak plany te pokrzyżował atak hitlerowskich Niemiec na Danię i Norwegię, jaki miał miejsce dnia 9 kwietnia 1940 roku. Przyczółek w Narwiku został zdobyty przez korpus posiłkowy z udziałem Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskiej gen. Zygmunta Szyszko-Bohusza. Walki na tym terenie trwały w dniach od 17 do 28 maja 1940 roku. Kolejne boje Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich miały miejsce we Francji. W ostrych walkach, stoczonych z oddziałami koalicji hitlerowskiej, Brygada Strzelców Podhalańskich została rozbita i poniosła ogromne straty.

b). 1O Dywizja Grenadierów - dowódca został gen. Bronisław Duch.

W dniach 14-21 kwietnia 1940 roku powstrzymywała ona niemiecką ofensywę na linii Maginota w rejonie Zagłębia Saary. 21 kwietnia otrzymała rozkaz rozproszenia się. Gen. Bronisław Duch udał się do Kanady, gdzie począł prowadzić zaciąg do armii polskiej. Akcja ta zakończyła się jednak fiaskiem - zgłosiło się niecałe tysiąc osób jako przyszłych rekrutów.

c). 2 Dywizja Strzelców Pieszych - dowódca gen. Bronisław Prugar-Ketling.

Brała udział w walkach czerwonych 1940 roku, między innymi pod Maiche. Została internowana po przekroczeniu granicy szwajcarskiej (Szwajcaria była krajem neutralnym) dnia 20 czerwca 1940 roku.

d). 10 Brygada Kawalerii Pancernej - dowódca gen. Stanisław Maczek.

Została wysłana do walki na terenach południowej Francji w czerwcu 1940 roku, jeszcze przed zakończeniem formowania.. Jej resztki, po klęsce ze oddziałami niemieckimi zostały ewakuowane do Wielkiej Brytanii. Brały one następnie udział w obronie wschodnich wybrzeży Szkocji.

Organizacje wojskowe powstałe w Wielkiej Brytanii w 1940-1942 .

a). Polskie Dywizjony Lotnicze.

Dowodzili nimi między innymi: dywizjon 302 pułkownik Muller, dywizjon 303 major Krasnodębski. Dywizjony myśliwskie 302 i 3030 wzięły udział w bitwie o Anglię, począwszy od 31 sierpnia 1940 roku. W sumie Polacy zestrzelili wówczas 203 samoloty niemieckie, tracąc sami 38 pilotów. Pod koniec działań wojennych w 1945 roku polskie dywizjony lotnicze składały się w 15 dywizjonów (w tym także bombowych).

b). 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa - powstała w październiku 1941 roku - dowódca gen. Stanisław Sosabowski.

Brała ona udział w operacji desantowej pod Arnhem w Holandii w dniach od 17 do 26 września 1944 roku. Była to jedna z największych w czasie II wojny światowej operacja powietrzno-desantowa - o kryptonimie "Market-Garden".

c). 1 Dywizja Pancerna - powstała w 1942 roku - dowódca gen. Stanisław Maczek.

Rozwinęła się z Brygady Kawalerii Pancernej. Brygada ta odniosła wiele sukcesów, w drugiej połowie 1944 roku, kiedy to armie alianckie poczęły odnosić wiele sukcesów na froncie zachodnim. Po walkach w lipcu 1944 roku w Normandii oraz po sierpniowym zwycięstwie aliantów pod Falaise, nastąpiło wyzwolenie centralnej Francji. 15 sierpnia wojska anglo-amerykańskie wylądowały w południowej Francji, wyzwalając kolejno Paryż (26 sierpnia), a potem Brukselę (2 września). W połowie września armie sprzymierzone brały także udział w walkach na granicy holenderskiej i francusko-niemieckiej. Pomagały im w tamtejszych bojach także polskie jednostki. To właśnie 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka brała udział w inwazji na Normandię, walczyła następnie pod Caen, w sierpniu w bitwie pod Falaise, w we wrześniu tegoż roku wyzwoliła Gandawę, Bredę i Axel. W desancie alianckim pod Arhem wzięła udział także 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa pod dowództwem gen. Stanisława Sosabowskiego. 6 maja 1945 roku dotarła ona do Wilhelshaven w Niemczech.

Organizacje wojskowe powstałe na Bliskim Wschodzie w 1940-1942.

a). Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich - powstała we francuskiej Syrii w w1940 roku - dowódca gen. Stanisław Kopański.

Po przekazaniu wojsk francuskich na Bliskim Wschodzie pod rozkazy władzy rządu w Vichy, odmówiła złożenia broni i przeszła do Palestyny pod rozkazy brytyjskie. Wydarzenie to miało miejsce dnia 2 lipca 1940 roku. Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich brała udział w walkach w południowej Afryce, od 18 października 1941 roku uczestniczyła w obronie Tobruku. Od lutego 1942 roku ponownie w Palestynie, a następnie w skaldzie 2 Korpusu Polskiego.

b). II Korpus Polski - powstał w Iraku w 1942 roku - dowódca gen. Władysław Anders.

We wrześniu 1942 roku gen. W. Andres rozpoczął w rejonie Kirkut-Mosul w Iraku formowanie Armii Polskiej na Wschodzie, która wkrótce została przemianowana na II Korpus Polski. W jej skład wchodziła: 3. Dywizja Strzelców Karpackich i przebywające w tragicznym stanie z Iranu i ZSRR oddziały 5 i 6 Dywizji Piechoty. Przekształcono je w 2 brygady: wileńską i lwowską. Zostały one wkrótce połączone w jedną - 5 Dywizję Piechoty, która dowodził gen. Zygmunt Szyszko-Bohusz. Szefem sztabu II Korpus gen W. Andersa został gen. Bronisław Rakowski.

To właśnie w II Korpusie gen. W. Andersa znalazła się grupa dawnych przywódców sanacyjnych, wśród których (i także u samego W. Andresa) zaczęła narastać krytyka wobec polityki prowadzonej prze W. Sikorskiego (w głównej mierze spowodowana jego zbytnią, jak to określano ugodową strategia wobec ZSRR). Sytuacja ta skłoniła premia W. Sikorskiego do wizyty, jaką złożył on w połowie maja 1943 roku na Bliskim Wschodzie. Za oficjalny powód przyjazdu podano podróż inspekcyjną.

W początkach 1944 roku II Korpus gen. W. Andersa został przerzucony z Egiptu do Włoch, gdzie walczył w składzie 8 armii brytyjskiej. W kwietniu tegoż roku wziął on udział w trzeciej fazie bitwy o Monte Cassino (był to grzbiet górski i klasztor, który stanowił kluczowy punkt umocnień niemieckiej "linii Gustawa", jego przełamanie umożliwiłoby aliantom marsz na Rzym). 12 maja 1944 roku rozpoczęło się ostatnie natarcie na klasztor, przeprowadzone przez 5 armię USA oraz 8 armię brytyjską, w składzie której walczył II Korpus. Po sześciu dniach zagorzałej i ciężkiej walki oddziały polskie zdobyły górę, klasztor i sąsiednie wzgórza, dokonując tym samym wyłomu w "linii Gustawa". Ogólnie w bitwie o Monte Cassino poległo 860 żołnierzy i oficerów polskich, a prawie 3 tysiące poniosło rany. Następnie polskie formacje we Włoszech dotarły do Ankony i zajęły ją w lipcu 1944 roku. W sierpniu zdobyły także Fano, a następnie Pesaro. W kwietniu 1945 roku, w ramach ofensywy wznowionej przez aliantów, oddziały polskie zajęły Bolonię.

Organizacje wojskowe powstałe w ZSRR 1941-1943.

a). Armia Polska z ZSRR - powstała pod koniec 1941 roku - dowódca gen. Władysław Anders.

14 sierpnia 1941 roku podpisano w Moskwie, polsko-radziecka umowę woskową o organizowaniu na terenie ZSRR armii polskiej. Ustalono, iż będzie ona stanowić część Polskich Sił Zbrojnych. Pod względem operacyjnym miała podlegać Naczelnemu Dowództwu ZSRR, zaś pod względem organizacyjnym i personalnymi miała podlegać Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych. Umundurowanie, uzbrojenie i całkowite niemal wyposażenia armii miało być dostarczone przez ZSRR z jego zasobów rządowych lub przez emigracyjny rząd polski w ramach współpracy i pomocy amerykańskiej. Armia polska, tworzona na terenie ZSRR miała składać się wyłącznie się z jednostek lądowych. Zaciąg miął być dobrowolny. Mieli być do niej przyjmowani obywatele polscy, przebywający na terenie państwa radzieckiego. Mimo dość jasnych wydawałoby się przepisów, okazało się, iż organizacja tej armii nie był wcale taka prosta.. Nie wiadomo było przede wszystkim, gdzie i ilu Polaków znajduje się w ZSRR.. Strona radziecka podawała zaniżoną liczę polskich obywateli przebywających na ich terenie. Dopiero wydana przez nich amnestia spowodowała, iż dziesiątki tysięcy Polaków, którzy opuszczali teraz więzienia, łagry i miejsca zsyłki, podróżowało w celu odnalezienia polskich palcówek. Bardzo często władze więzienne, zwalniające Polaków, nie chciały ich dokładnie poinformować,, gdzie tworzy się polska armia. Pierwsze posiedzenie polsko-radzieckiej komisji z dnia 16 sierpnia 1941 roku, ustaliło iż zostaną stworzone dwie dywizje polskie i pułk zapasowy w liczbie 30 tysięcy żołnierzy. Na siedzibę sztabu nowej armii wytypowania Buzułuk koło Kujbyszewa. 5 Dywizja Pancerna miała się tworzyć w Tatiszczewie koło Saratowa, a 6 Dywizja Pancerna i pułk zapasowy z Tockoje koło Buzułuka. Do tych trzech wyżej wymienionych miejsc nadciągały z różnych stron ZSRR całe rodziny, dzieci, starcy i kobiety.

Polskie instytucje w Rosji, niepokoił fakt, iż do tworzonej armii polskiej, nie zgłaszają się polscy oficerowie- więźniowie Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa. Nie wiedzieli oni jeszcze (publiczna wiadomości w tej sprawie ukaże się w kwietniu 1943 roku), że zostali oni zamordowani przez funkcjonariuszy NKWD ZSRR. Sprawę poszukiwań zaginionych oficerów opisał w swej książce Józef Czapski ("Na nieludzkiej ziemi"). To właśnie on z ramienia dowództwa armii polskiej i ambasady RP zajął się ich poszukiwaniem.

Władysław Sikorski przybył do Moskwy dnia 30 listopada 1941 roku, a 3 grudnia spotkał się z samym J. Stalinem. Na rozmowach byli obecni także W. Anders i W. Mołotow. J. Stalin obiecał poprawę zaopatrzenia dla polskiej armii. Uzgodniono też, iż armia polska będzie liczyć 96 tysięcy żołnierzy i 30 tysięcy osób z formacji pomocniczych. J. Stalin zgodził się także na ewakuacje do Anglii 25 tysięcy żołnierzy. Przygotowywania do wystąpienia polskiej armii na froncie stale się opóźniały. Nadal brak było broni. Mimo wielkich trudności rozbudowa armii Andersa trwał nadal. W październiku 1941 roku armia ta liczyła około 42 tysiąca osób, a w lutym 1942 roku już 75 tysięcy. Jednak już 10 marca 1942 roku gen. Anders został powiadomiony, iż szef zaopatrzenia Armii Czerwonej zmniejsza ilość racji żywnościowych dla wojska polskiego z 70 tysięcy do 26 tysięcy porcji. Oznaczało to po prostu głód dla żołnierzy. Po dłuższych rozmowach i naciskach W. Andersa, Stalin zgodził się podnieść liczbę racji dla armii polskiej do 44 tysięcy oraz zgodził się na ewakuację reszty, czyli około 30 tysięcy wojska. Pierwsza ewakuacja został przeprowadzano już w marcu 1942 roku, druga w sierpniu tegoż roku.

się bez nich".

b). 1 Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.

W chwili ataku Niemiec na ZSRR dnia 22 czerwca 1941 roku grupa oficerów, ocalałych spośród grona około 15 tysięcy, którzy na rozkaz J. Stalina zostali rozstrzelani, na czele z ppłk Zygmuntem Berlingiem, zwróciła się do rządu ZSRR z prośba o umożliwienie jej współdziałania z Armia Czerwona. Grupa ta uważała, że jedynie drogą współpracy ze Związkiem Radzieckim istnieje możliwość wyzwolenia narodu polskiego spod niemieckiej okupacji. Grupa ta w pełni świadoma zbrodni radzieckich popełnionych na polskich żołnierzach zdecydowała się ofiarować swe usługi na rzecz Moskwy. Już w lipcu 1941 roku uruchomiono w Moskwie rozgłośnię radiową im. Tadeusza Kościuszki. Audycje radiowe tejże rozgłośni wzywały do podjęcia natychmiastowej walki z Niemcami. Oczywiście nie było w nich żadnej informacji o odbudowie państwa polskiego. Kiedy armia Andersa szykowała się do wyjazdu do Iranu, odmówiła tego grupa oficerów, właśnie na czele z ppłk Zygmuntem Berlingiem. J. Stalin przygotowywał tą grupę na wypadek wznowienia rekrutacji wojskowej Polaków, która teraz miała być ściśle kontrolowana przez Kreml. Zygmunt Berling i stworzona przez niego niebawem armia, była powiązana z Związkiem Patriotów Polskich. Komitet Organizacyjny tej grupy powstał w Moskwie w lutym 1943 roku. Dnia 1 marca tegoż roku wydała on I numer swego pisma, pod tytułem :Wolna Polska". Zapowiedziano w nim powstanie wolnej Polskie, która byłaby połączona braterskimi stosunkami i ZSRR. Zapowiedziano w nim także walkę z, jak to określono "emigracyjnymi szańcami". Trzy dni później wydawane we Lwowie przez Wandę Wasilewską, "Nowe Widnokręgi" rzuciły hasło tworzenia przez Polaków w ZSRR własnych jednostek wojskowych. Do czołowych organizatorów Związku Patriotów Polskich należeli: Wanda Wasilewska, Alfred Lampe, Roman Zambrowski, Aleksander Zawadzki oraz płk Zygmunt Berling.

ZPP bardzo długo zabiegała o stworzenie polskiej jednostki wojskowej. Dnia 8 maja 1943 roku rząd radziecki wydała oficjalna zgodę na formowanie 1. Dywizji im. Tadeusza Kościuszki. Na jej czele stanął płk Zygmunt Berling. Włodzimierz Sokorski objął stanowisko zastępcy do spraw politycznych (na wzór w Armii Czerwonej). Dywizja poczęła się tworzyć w Sielcach nad Oka. Tu właśnie napływały masowe fale ochotników z całego niemal ZSRR. Już po miesiącu od daty tworzenia, Dywizja liczyła 6 tysięcy osób, a w lipcu 1943 roku aż 16 tysięcy. Byli to zazwyczaj ludzie, którzy służbę w tej jednostce utożsamiali z poprawą swego dotychczasowego położenia. Byli to w swej olbrzymiej większości polscy chłopi z Kresów. Oczywiście tworzący jednostkę oficerowie, stosowali zręczną, i jak się okazało skuteczną propagandę. Nie używali pojęć bolszewizm, kolektywizacja, które miały dla większości ochotników dość negatywne skojarzenia, lecz posługiwali się takimi hasłami, jak: demokracja, patriotyzm i religia - które jednak interpretowali zupełnie inaczej. Wśród członków 1 Dywizji im. T. Kościuszki znalazła się także spora liczba Żydów, Ukraińców i Białorusinów. Ich w przeciwieństwie do Armii Andersa - dopuszczono do poboru. Ochotnicy ci byli podawani operacji "prania mózgu" przez specjalnych radzieckich "politruków", czyli oficerów politycznych. Sprzęt i broń i umundurowanie miała dostarczyć strona radziecka. Pojawił się natomiast problem z kadra dowódczą - oficerską. Większość polskich oficerów został wymordowana, ci zaś co przeżyli ewakuowali się wraz z armią Andersa. Dlatego też większość stanowisk dowódczych objęli radzieccy oficerowie. Musztra, salutowanie było także radzieckie. Już w sierpniu 1943 roku Związek patriotów Polskich uzyskał zgodę na formowanie dalszych jednostek. Były to: 2. Dywizja im. Henryka Dąbrowskiego, 1. Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte, pułk lotniczy "Warszawa" oraz batalion kobiecy. Oczywiście nazwy tych jednostek były specjalnie tak dobrane, aby z jednej strony ukryć prawdziwe zamierzenia ich twórców, z drugiej zaś, aby pozyskać szerokie grono osób - odwołując się do ich uczuć patriotycznych. Dowódca Korpusu został mianowany przez samego J. Stalina generałem - Zygmunt Berling, a jego zastępcami zostali: gen. Aleksander Zawadzki i gen. Karol Świerczewski.