I rozbiór Polski - 1772 rok.
W 1772 roku na Rzeczypospolitą szlachecką spadła niebywała klęska. Trzy mocarstwa: Austria, Prusy i Rosja, motywując swe działania całkowitym rozkładem i anarchią panująca w państwie polskim, zawarły w Petersburgu trzy traktaty rozbiorowe. Najmniejsze pretensje wysuwała władająca Rosją - Katarzyna II, która powstrzymując swoich partnerów od nadmiernych zdobyczy (traktaty petersburskie przewidywały bowiem różny podział) pragnęła utrzymać swe wpływy w całej Rzeczypospolitej.
I rozbiór Polski z 1772 wyglądał następująco:
Rosja: otrzymała 92 tysiące kilometrów kwadratowych wraz z 1 milionem 300 tysiącami mieszkańców. Były to ziemie północno-wschodnie z Połockiem, Witebskiem, Mohylew oraz Inflanty polskie.
Prusy otrzymały 36 tysięcy kilometrów kwadratowych z pół milionem mieszkańców. Było to Pomorze Gdańskie - jednak bez Gdańska i Torunia, Warmia, północna część Kujaw oraz skrawki Wielkopolski.
Austria otrzymała 86 tysięcy kilometrów kwadratowych z 2,5 milionami mieszkańców. Były to tereny położone na południe od górnej Wisły (Małopolska), znaczna część Podola i część Wołynia z Lwowem, Przemyślem i Tarnopolem.
Dla Rzeczypospolitej rozbiór ten oznaczał w sumie utratę 1/3 terytorium i 1/3 ludności. Odpadły poza tym najludniejsze i najaktywniejsze gospodarczo tereny Prus Królewskich i Małopolski.
Sejm 1773 roku i jego reformy.
Zebrani pod obstawą zaborczych wojsk posłowie na sejm, zawiązali w Warszawie w 1773 roku konfederację, pod wodzą znanego rosyjskiego zausznika Adama Ponińskiego. Prusy i Rosja zażądały od sejmu zatwierdzenia konwencji rozbiorowych. Wbrew oporowi niektórych posłów - poseł Tadeusz Rejtan, zaprotestowała własnym ciałem - we wrześniu 1773 roku zostały podpisane traktaty rozbiorowe. Mimo tego obrady sejmu nie przerwano. Toczyły się one do 1775 roku.
Sejm ten dokonał wielu ważnych zmian. Zdecydowano powołać do życia czołowy organ wykonawczy przy królu - Radę Nieustającą złożoną z 18 posłów i 18 senatorów. Rada dzieliła się na 5 ministerstw (departamentów)o dość ograniczonych kompetencjach z jednoosobowym kierownictwem. Radzie przewodniczył król, zobowiązany jednak stosować się do uchwał większości. Poszczególne departamenty, wchodzące w skład Rady tworzyły: Departament Interesów Cudzoziemskich, Departament Policji, czy Dobrego Porządku, Departament Wojska, Departament Skarbu oraz Departament Sprawiedliwości. Rada Nieustająca była dość sprawna, a jej działalność doprowadziła w rezultacie do usprawnienia funkcjonowania administracji centralnej.
Sejm ten przegłosował także uchwały w dziedzinie ekonomicznej: wprowadzono do życia reformę ograniczająca decyzje króla w rozdawaniu starostw i wprowadzające dzierżawę królewszczyzn na okres 50 lat. Uchwalono także jednolity podatek - podymne, cło generalne. Wojsko podwyższono do 30 tysięcy oraz zezwolono szlachcie na zajmowanie się działalnością przemysłową. Sejm z 1773 roku powołał do życia Komisję Edukacji Narodowej, pod patronatem króla. Przewodniczył jej prymas Michał Poniatowski oraz Hugo Kołłątaj. Komisja ta była tak naprawdę pierwszym w Polsce ministerstwem edukacji. Jej celem stało się stworzenie jednolitego systemu szkolnictwa na ziemiach polskich. Komisja Edukacji Narodowej współpracowała z powołanym do życia w 1775 roku Towarzystwem do Ksiąg Elementarnych, któremu przewodniczył Ignacy Potocki, a jego sekretarzem został Grzegorz Piramowicz. Towarzystwo to wydało 27 podręczników, w tym elementarz dla szkół parafialnych, autorstwa Onufrego Korczyńskiego. Komisja Edukacji Narodowej zreformowała także uniwersytety - w czym ogromna rolę odegrała Hugo Kołłątaj - oraz podporządkowane im szkoły średnie (wydziałowe).
Zwolennicy i przeciwnicy reform.
Społeczeństwo polskie, a dokładnie jego elity, podzieliły się począwszy od końca lat 70-tych XVIII wieku na dwa obozu. Był to obóz proreformacyjny, który stanowiła grupa ludzi skupiona wokół monarchy. Do jego najważniejszych członków należeli: Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski, Adam Kazimierz Czartoryski. Po przeciwnej stronie znajdował się obóz antyreformacyjny, który tworzyli miedzy innymi: Franciszek Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski i Szczęsny Potocki.
W 1780 roku Stronnictwo Patriotyczne (jak nazywano zwolenników dalszych reform) wzniosło pod obrady sejmu projekt kodyfikacji obowiązujących praw, przygotowany pod przewodnictwem Andrzeja Zamoyskiego. Projekt ten zakładał między innymi: ograniczenie poddaństwa chłopów oraz dopuszczenie mieszczan do posiadania ziemi. Projekt ten został jednak przez sejm odrzucony.
W owym czasie zwolennikom reform towarzyszyła popularna wówczas bardzo ideologia oświeceniowa. Hołdowała jej miedzy innymi Kuźnica Kołłątajowska, która była politycznym klubem, propagującym jednocześnie ideały oświecenie. Jej patron i czołowy przedstawiciel - Hugo Kołłątaj był autorem dzieła "Do Stanisława Małachowskiego anonima listów kilka". Kuźnica stała na stanowisku konieczności zniesieni poddaństwa, wprowadzenia pracy na zasadach wolnego najmu, zrównanie szlachty z mieszczaństwem oraz wzmocnienia autonomii. Do zwolenników tego ugrupowania należał między innymi także Stanisław Staszic, który w swym dziele "Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego" dokonał analizy przyczyn upadku Polski. Uważał on, iż należy uzdrowić gospodarcze zasady protekcjonizmu, zrównać mieszczaństwo ze szlachta, wprowadzić wolność osobista dla chłopów, ale także cenzus majątkowy do sejmu, dziedziczną monarchię oraz wyrzuci z sejmu kategorycznie bardzo zgubne dla kraju liberum veto.
Sejm Wielki 1788-1792.
Sejm Wielki miał możliwość zaistnieć, z uwagi na fakt, iż o owym czasie zaborcy byli ze sobą skłóceni i zajęci walkami. Stanisław August Poniatowski spotkał się z Katarzyną II, która oficjalnie zgodziła się na zwołanie sejmu, który miał się wedle początkowych planów, zająć głównie reformą wojska. W okresie działalności Sejmu w początkowym okresie ukształtowały się trzy stronnictwa polityczne. Na prawicy środowisko to tworzył obóz hetmański, który miał pełne poparcie ambasadora rosyjskiego. Byli to zaciekli przeciwny reform, dążący między innymi do zniesienia Rady Nieustającej. Obóz ten tworzyli: Szczęsny Potocki, Seweryn Rzewuski, Ksawery Branicki oraz marszałek Kazimierz Nestor Sapieha. Centrum tworzył obóz dworski, zgrupowany przy królu. Ludzie skupieni w tym obozie - między innymi prymas Michał Poniatowski, kanclerz Jerzy Małachowski, dążyli do reform, ale w oparciu o Rosję. Byli oni za zmianą systemu politycznego, unowocześnieniem państwa oraz uzależnieniem go, w mniejszym lub większym stopniu od Rosji. Lewica, czyli tzw. obóz patriotyczny (Ignacy Potocki) był podzielona na 2 nurty: "familię", w skład której wchodzili: marszałek sejmu Stanisław Małachowski, Adam Czartoryski - domagali się oni reform ustrojowych i gospodarczych oraz Kuźnica kołłątajowska, która oprócz reform ustrojowych i gospodarczych, dążyła także do przeprowadzenia reform o charakterze społecznym - w pierwszej kolejności rozwiązania sprawy chłopskiej i mieszczańskiej.
I kadencja Sejmu Czteroletniego.
W latach 1788-1790 była to tzw. I kadencja Sejmu Czteroletniego. W tym czasie Kuźnica kołłątajowska awansowała do roli głównej sprężyny, naciskającej na sejm w kierunku reform. Byli to: Franciszek Salezy Jezierski, Józef Majer, Jan Dembowski, Kazimierz Konopka. 2 grudnia 1789 roku miała miejsce w Warszawie tzw. czarna procesja. Przedstawiciele 141 miast królewskich udali się do stolicy na wezwanie jej prezydenta Jana Dekerta. Celem procesji było przedłożenie królowi i sejmowi "Aktu zjednoczenia miast", w który postulowano dopuszczenie mieszczan do urzędów, do posiadania dóbr ziemskich oraz prawo do zasiadania w sejmie. W celu rozpoznania tych wniosków sejm powołał Komisję do Spraw Miast.
Sejm 4-letni przeprowadził w I okresie kadencji kilka bardzo ważnych reform: zniósł Radę Nieustającą; w 1788 uchwalił 100-tysięczną aukcję wojska; w 1789 roku uchwalił nowe podatki - była to tzw. ofiara dziesiątego grosza (podatek w wysokości dziesiątej części dochodów z dóbr szlacheckich) oraz uchwalił usunięcia z kraju wojska zaborczych. W 1790 roku minął 2-letno okres kadencji Sejmu. Wtedy to bowiem do starego składu dokooptowano nową liczbę posłów. Byli to w większości ludzie sympatyzujący z obozem patriotycznym i zwolennicy szerokich reform. 21 kwietnia 1791 roku uchwalono "prawo o miastach", które miało dotyczyć mieszczan, ale jedynie zdób królewskich. Zwiększono ich uprawnienia: wprowadzono nietykalność majątkową i osobistą; wprowadzono prawo nabywania przez nich dóbr ziemskich, dostęp do urzędów, stopni oficerskich, prawo posiadania niezależnych samorządów, ułatwienie nobilitacji, prawo powoływania 24 plenipotentów, którzy mogli zasiadać w sejmie z prawem głosu doradczego w sprawach miejskich. Kontrowersyjne punktu reform miały jednak swych zagorzałych przeciwników. Dlatego też król oraz przywódcy stronnictwa patriotycznego, szczególnie Ignacy Potocki i Hugo Kołłątaj, wykorzystali fakt rozjechania się posłów na ferie wielkanocne i dnia 3 maja 1791 roku, przy obecności zaledwie 1/3 członków obu izb, zgłosili konstytucję, która przy manifestacyjnym poparciu ludności Warszawy. Została ona przyjęta przez aklamację.
Konstytucja 3 maja.
Była zwana "Ustawa rządową", miała przede wszystkim na celu zachowanie całości i suwerenności państwa, zagwarantowania przywilejów szlacheckich, duchownych i mieszczańskich. Wprowadzała jednak nowe formy ustroju państwa. Była ona pierwszą konstytucją w Europie, a drugą na świecie - po Stanach Zjednoczonych.
Najważniejsze postanowienia konstytucyjne w dziedzinie państwowej to:
- zlikwidowanie dualistycznego państwa polsko-litewskiego
- zniesienie odrębności organów w Polsce i na Litwie
- powołanie w Polsce urzędów dla szlachty litewskiej.
Konstytucja zwiększał także uprawnienia sejmu szlacheckiego. Miał on być wybierany na okres 2 lat, ale miał być zawsze gotowy, to jest w każdej chwili mógł on być zwołany na sesję nadzwyczajną. Izba poselska miał składać się z 204 deputowanych.
Konstytucja 3 maja wprowadzała także monteskiuszowski podział władzy.
Władza ustawodawcza.
Znajdowała się w rękach 20-izbwoego Sejmu, czyli parlamentu.
- uchwały były podejmowane większością głosów
- ograniczono rolę- odebrano mu inicjatywę ustawodawczą
- zakazano konfederacji
- wprowadzono veto zawieszające dla izby poselskiej
- prawo wyborcze do izby poselskiej miała szlachta posiadająca
- w sprawach miast mogli stanowić mieszczanie, w innych tylko doradzać
- senat składał się z mianowanych przez króla - biskupów, duchownych, wojewodów i kasztelanów
- posłowie byli wybierani na okres 2 lat
- zniesiono liberum veto
- każde prawo uchwalone przez izbę poselską było oddawano do akceptacji senatu
- król miał prawo do nakładania podatków oraz uchwalania budżetu
Władza wykonawcza.
- przewodniczył jej król oraz tzw. Straż Praw, czyli rząd.
- w skład rządu wchodzili: prymas i mianowani przez monarchę, a zatwierdzani przez sejm ministrowie
- ministrów było5, każdy z nich stał na czele innego departamentu: Policji, Pieczęci, Interesów Zagranicznych, Wojny i Skarbu.
- została wprowadzona na wzór stosunków panujących w państwie angielskim, zasada zwolnienia króla z odpowiedzialności osobistej za sprawowanie rządów
- przed sejmem za swe czyny odpowiadali poszczególnie ministrowie (zasada kontrasygnaty).
- każdy akt wychodzący ze Straży Praw w imieniu króla miał być kontrasygnowany przez odpowiedniego ministra, który mógł być przez sejm usunięty
- Straż Praw urzędowała pod prezydencją króla, pozbawiona jednak była samodzielnych decyzji
- Straż Praw sprawowała władzę poprzez komisje, na czele których stali ministrowie, podobnie jak i ministrowie Straży Praw, byli oni odpowiedzialni przed sejmem, który miała prawo większością 2/3 głosów obu izb zażądać dymisji ministra.
- wszelkie komisje podlegały Straży Praw i obejmowały 4 resorty: Policji, Wojska, Skarbu i Edukacji Narodowej.
Władza sądownicza.
- została przeprowadzona reorganizacja sądów
- władza sądownicza została uznana za niezawisłą i została oddzielona od władzy wykonawczej i ustawodawczej
- sądy miały być dwu lub wieloinstancyjne
- sądy były osobne dla każdego stanu
- przestępstwa przeciwko narodowi i kościołowi miał rozpatrywać sąd sejmowy, który działał w jednej instancji. - potwierdzona została także opieka władzy państwem nad Żydami
Inne postanowienia konstytucyjne.
- została zniesiona wolne elekcja, przy jednoczesnym wprowadzeniu zasady dziedziczności tronu, który po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego, miał być przeznaczony dla dynastii saskiej
- szlachta otrzymała na mocy konstytucji gwarancję swych dotychczasowych przywilejów
- o kwestii chłopskiej mówił artykuł VI konstytucji: chłopi zostali pod opieką prawa i rządu krajowego. Między dziedzicem a poddanym stan prawny miał być chroniony przez organy państwowe. Nowi osadnicy mieli otrzymywać gwarancje wolności osobistej.
- w sprawach mieszczan nie uchwalono niczego nowego - ich pozycję regulowało "prawo o miastach"
- wprowadzono swobodę wyznania, chociaż religię rzymsko-katolicką uznano za panująca
- Kościół prawosławny miał się stać autokefaliczny - czyli taki, który jest podporządkowany władzy duchownej poza granicami kraju
- Polska wedle konstytucji była nowoczesnym państwem, nowoczesną monarchią dziedziczną
- wprowadzona został zasada suwerenności narodu
- ułożenie tekstu konstytucji było głównie dziełem króla oraz Potockiego, pomiędzy którymi zręcznie pośredniczył współpracownik Potockiego -ksiądz Scipione Piattoli. Częściowy wpływ na tekst najważniejszej dla państwa ustawy miała też Hugo Kołłątaj i Stanisław Małachowski
- w marcu i kwietniu 1791 roku Sejm uchwalił jeszcze dwie ważne ustawy, które weszły w skład nowej konstytucji: "prawo o miastach" i prawo o reorganizacji sejmików.
Sejm Wielki obradował do maja 1792 roku. Już dwa dni po uchwaleniu konstytucji partia magnacka złożyła przeciwko niej protest, bo obawiała się masowych wystąpień chłopów oraz utraty swej dotychczasowej pozycji. W 1791 roku pod patronatem Hugo Kołłątaja powstał klub: Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji Rządowej, skupiający przedstawicieli reformy, rekrutujący się w dużym stopniu z mieszczan.
Reakcja mocarstw rozbiorowych.
Austria była w tym czasie zajęta konfliktem z Francją. Prusy zerwały natychmiastowo, zawiązany w czasie Sejmu Czteroletniego, sojusz z Polską. Zdawało się, iż najbardziej gwałtownie wystąpiła Rosja. Katarzyna II zdecydowała się nie dopuścić do utrwalenia się w Polsce nowego ustroju. Przy poparciu stronnictwa magnackiego w kraju, zdecydowała się rozprawić się z reformatorami. Jeszcze w maju 1791 roku rozpoczęły się pertraktacje między Petersburgiem, a przedstawicielami zachowawczej opozycji, której to konstytucja ograniczała dotychczasowe wpływy. Byli to: Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski. To właśnie oni w Jassach - kwaterze armii rosyjskiej w trakcie jej wojny z Turcją, złożyli ofertę zawiązania antysejmowej konfederacji. Katarzyna II przyjęła tą propozycję, jednak nie od razu zdecydowała się na natychmiastową reakcję. Dopiero po podpisaniu przez nią w 1792 roku pokoju z Turcją, zdecydowała się uderzyć na Polskę. W kraju, począwszy od maja 1791 roku do maja 1792 roku nie zrobiono nic by przygotować się do wojny.
Targowica.
W kwietniu 1792 roku w imię obrony "kardynalnych praw szlacheckich" został związana konfederacja w Petersburgu, ogłoszona następnie w maju tegoż roku w Targowicy. Cesarzowa Katarzyna II sama podyktowała zasady ustrojowe dla państwa polskiego, które w istocie cofały ustrój państwa do stanu sprzed I rozbioru. W treści konfederacyjnej, oprócz absurdalnych zarzutów o despotyzmie, panującym w Polsce, pojawiło się także oskarżenie o naśladownictwo "fatalnych wzorów z Paryża". 18 maja 1792 roku poseł rosyjski w Warszawie złożył deklarację, w której została zapowiedziana sytuacja wejścia do Polski sojuszniczych wojsk. Rosja formalnie nie występowała więc jako agresor, lecz jako sojusznik konfederatów. 29 maja sejm zawiesił swe obrady. Odtąd decyzje polityczne zapadać miały w Straży Praw w coraz to węższym gronie: Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, Stanisław Małachowski. Król na ministra wojny powołał- znanego przeciwnika konstytucji - Ksawerego Branickiego. Stanisław August Poniatowski była bardzo niezdecydowany.
W maju 1792 roku licząca ponad 100 tysięcy armia rosyjska, dowodzona na Ukrainie przez gen. Michała Kochowskiego, a na Litwie przez gen. Piotra Kreczetnikowa przekroczyła granice Rzeczypospolitej. Wojska polskie liczyły 65 tysięcy. Naczelnym dowódcą wojsk polskich, zdobnie z konstytucją, został król. Armia ukraińska w liczbie powyżej 20 tysięcy - była dowodzona przez bratanka królewskiego Józefa Poniatowskiego. Armią litewską (około 15 tysięcy) dowodził zaś książę Ludwik Wirtembesrki, a po jego zdradzie J. Judycki. Na skutek owej zdrady w bitwie pod Mirem, armia litewska został rozbita, a sam Ludwik opuściła granice kraju. Armia koronna odniosła zwycięstwo w bitwie pod Zieleńcami, między innymi dzięki korpusowi Tadeusza Kościuszki, który został za ten wyczyn odznaczony orderem, ustanowionym przez Stanisława Augusta Poniatowskiego - Orderem Virtuti Militari. Jednak już w lipcu 1792 roku król przystąpił do Targowicy, co załamało morale wojska. Przeciwko tej decyzji wystąpił Stanisław Małachowski oraz Ignacy Potocki. Król sam tłumaczył swą decyzję tym, iż Katarzyna II (notabene była kochanka króla) wyraziła zgodę na zachowanie konstytucji. Ostateczna kapitulacja strony polskiej nastąpiła w 1793 roku. Kraj pogrążył się w chaosie, politycznym i ekonomicznym, Rozpoczęły się masowe prześladowania zwolenników reform i konstytucji.
II rozbiór Polski - 1793 rok.
Konwencja rozbiorowa została zatwierdzona przez sejm w Grodnie. W rozbiorze tym nie brała udziału Austria. Prusy i Rosja podpisały porozumienie o rozbiorze w Petersburgu w 1793 roku, motywując swe działania obawą przed jakobinami.
Prusy otrzymały 58 tysięcy kilometrów kwadratowych wraz z 1,1 milionem osób. Były to: Toruń, Gdańsk, Wielkopolska z Poznaniem, Gnieznem, Kaliszem, Kujawy z Inowrocławiem i Brześciem Kujawskim, cześć Mazowsza z Płockiem, ziemią sieradzką i łęczycką.
Rosja otrzymała 250 tysięcy kilometrów kwadratowych wraz z 3 milionem mieszkańców. Były to: ziemie na wschód od Zbrucza i Drui, większa część Ukrainy i Białorusi z Kamieńcem Podolskim, Bracławiem, Żytomierzem, Miśkiem i Pińskiem.
Sejm w Grodnie z 1793 roku, którego marszałkiem został Stanisław Bieliński, postanowił: znieść konstytucję, ograniczyć liczebność polskiej armii do 40 tysięcy.
Dwa ugrupowania polityczne, powstałe po II rozbiorze Polski.
Moderaci (grupa umiarkowana), przewodniczył jej gen. Działyński, oraz bankier Kapostas, którzy stali na gruncie konstytucji 3 maja.
Grupa radykalna (zwana polskimi jakobinami) - Hugo Kołłątaj, Stanisław Potocki, którzy chcieli, za wzorem francuskim, wprowadzić w Polsce republikę.
III rozbiór Polski - 1975 rok.
Rząd austriacki podjął inicjatywę ostatecznego rozbioru państwa polskiego. 24 września 1795 roku podpisano w tej sprawie porozumienie, a 25 listopada 1795 roku Stanisław August Poniatowski został zmuszony do abdykacji.
Rosja otrzymała 120 tysięcy kilometrów kwadratowych wraz z 1,2 milionem osób. Były to ziemie po Bug i Niemem, Żmudź, punktami orientacyjnymi były :Wilno, Grodno, Brześć.
Prusy otrzymały 48 tysięcy kilometrów kwadratowych wraz z 1,0 milionem osób. Były to ziemie między dolną Pilicą i dolnym Bugiem z Warszawa. Prusy Wschodnie po Niemen, Białystok i Suwałki.
Austria otrzymała 47 tysięcy kilometrów kwadratowych wraz z 1,5 milionem mieszkańców. Były to ziemie między Bugiem, Wisłą i Pilicą. Kraków, Sandomierz, Radom i Lublin.
Rozbiory - posumowanie.
Zabór rosyjski.
Obejmował: 463 tysięcy kilometrów kwadratowych. i 5,5 miliona mieszkańców.
Ziemie zajęte przez Rosjan zostały włączone do Cesarstwa Rosyjskiego. Rosja nazywała te tereny zachodnimi guberniami Cesarstwa, a Polacy ziemiami zabranymi. W 1807 roku do zaboru rosyjskiego został włączony z zaboru pruskiego obwód białostocki. W 1809 roku włączony został obwód tarnopolski z zaboru austriackiego, który do 1815 roku pozostawał przy Rosji, a w 1815 roku powrócił do Królestwa Polskiego. W 1815 roku z ziem byłego Księstwa Warszawskiego utworzono Królestwo Polskie, lecz bez rejencji bydgoskiej i departamentu Poznańskiego. W latach 1815-1830 polityka autonomiczna, po powstaniu listopadowym została zamieniona na politykę unifikacyjną Królestwa Polskiego z Rosją, a po powstaniu styczniowym w 1863 roku Królestwo Polskie zostało włączone bezpośrednio do Rosji. Od tego momentu rozpoczęła się właściwa rusyfikacja.
Zabór pruski.
Obejmował 141 tysięcy kilometrów kwadratowych i 2 miliony 600 tysięcy osób.
W 1907 roku na mocy pokoju w Tylży został odłączony od niego obwód białostocki, który przyłączono do Rosji. W latach 1907-1815 Gdańsk stał się wolnym miastem pod nadzorem Prus i Saksonii. Po kongresie wiedeńskim Gdańsk został z powrotem włączony do Prus.
Zabór austriacki .
Obejmował łącznie 130 tysięcy kilometrów kwadratowych wraz z 4 milionami osób.
Upadek państwa polskiego - przyczyny wewnętrzne.
1. Nadanie zbyt wielu przywilejów szlachcie.
2. Unie z Litwą - Polska musi prowadzić wojny na wschodzie.
3. Kryzys rolnictwa w I połowie XVIII wieku.
4. Wprowadzenie złotej wolności szlacheckiej.
5. Utworzenie klienteli magnackiej.
6. Rokosze.
7. Prywata szlachty i magnaterii.
8. Upadek miast.
9. Władcom nie zależy na dobru Polski - pochodzą z obcych dynastii.
10. Powstanie Chmielnickiego - poważnie osłabienie kraju.
11. Podział magnaterii na dwa zwalczające się obozy.
12. Brak praw dla chłopów i mieszczan.
13. Konfederacje.
Upadek państwa polskiego - przyczyny zewnętrzne.
1. Najazdy Szwedów.
2. Wzrost pozycji sąsiadów.,
3. Wojny z Turcją.
4. Utrata części Ukrainy.
5. Wojny północne.
6. Sejm niemy z 1717 roku - ingerencja państw obcych w sprawy polskie.
