Ogromne znacznie domen królewskich spowodowało o tak wielkim wzroście potęgi tego państwa. Przynosiły one ok. 50% zysku skarbowi. Wcześniej jeszcze Wielki Elektor Fryderyk Wilhelm złamał instytucje wolności stanowych. Fryderyk III natomiast chciał naśladować Ludwika XIV, był osobą próżną. Popierał naukę, sztukę. Uzyskał koronę królewską za poparcie dla cesarza w wojnie o sukcesję hiszpańską. W Brandenburgii pozostał nadal elektorem, na Pomorzu, Magdeburgu, Kleve i Minden był księciem, a w Mark i Ravensberg był hrabią. Królem był tylko w Prusach. Jego następca Fryderyk Wilhelm I natomiast zredukował finanse na naukę, sztukę, popierał natomiast rozwój armii. Nazywany był "królem sierżantem". Zaprowadził koszarowy regulamin, tworzył gwardię stworzoną z 2 metrowych mężczyzn z całej Europy.

W wyniku wojny północnej opanowane zostało Pomorze Zachodnie przez Prusy spowodowało otwarcie dla nich swobodnego dojścia do Bałtyku. Ustrój Pomorza został ujednolicony z ustrojem Prus.

W armii wprowadził system urlopowania, by nie nadwyrężać gospodarki pruskiej. Każdy regiment otrzymywał okręg terytorialny, gdzie prowadził zapisy rekruta. Od 1721 r. chłopi mieli obowiązek służby wojskowej. Państwo, by ułatwić pracę systemowi, zostało podzielone na kantony w latach 1733-1735. Każdy obejmował 5000 gospodarstw, poza szlachtą i poza właścicielami manufaktur, wszyscy mężczyźni byli wpisywani na listy kanotonowe. Poza tym istniało nadal wojsko zaciężne. Zaciągano jednak rekruta głównie poza granicami Prus.

Regimenty zostały przeniesione do miast, szlachta również została zmilitaryzowana. Synowie szlacheccy mieli obowiązek służby jako junkrzy lub chorążowie.

Prusy miały wspaniałą maszynę biurokratyczną. Najniżej stali zarządcy domen (beamci) oraz poborcy podatkowi. Ponad beamtami stały prowincjonalne urzędy kameralne, podporządkowane Generalnej Dyrekcji Finansów. Ponad poborcami stały komisariaty podległe Generalnemu Komisariatowi Wojny. Król dążył do samowystarczalności kraju: cła na artykuły zbytku, na zboże z RP. Zabiegano o wzrost liczby ludności. Sprowadzani byli koloniści z wielu części Rzeszy. Dość duża tolerancja religijna.

  • Sojusz dwóch dworów cesarskich (1726) i traktat trzech czarnych orłów (1732):

Austria, po początkowym negatywnym stosunku do mocarstwowych ambicji Rosji, ostatecznie zawarła z nią sojusz, mający mieć tak wielkie znaczenie w historii XVIII w. spajała oba państwa postawa Turcji, i przeświadczenie że z tym wrogiem należy walczyć razem. Austria otrzymała wolna rękę na Bałkanach a Rosja na wybrzeżu Morza Czarnego.

W 1726 r. w Wiedniu zostało zawarte porozumienie między Katarzyną I a Karolem VI. Okazać się miało, że było to jedno z najtwardszych porozumień w Europie. Głównie chodziło o antagonizm z Turcją. Poważne znaczenie miały też sprawy RP.

  • Rosja była przeciwna saskiej koronie w RP, Austria była przeciwna kandydaturze francuskiej. Uzgodniono w końcu, że po śmierci Augusta II na tronie nie może zasiąść ani Leszczyński ani syn Augusta II (1730). W tym samym momencie narosło wiele nowych konfliktów RP z Rosją. Chodziło o Kurlandię, o prawosławie w RP, Austria miała pośredniczyć w rozmowach, a również Prusy przyłączyły się do rokowań. Prusy liczyły na Pom Gd, Kurlandię. Car nie zgodził się początkowo na takie propozycje ze strony króla Prus. W 1732 r. zaproponowano jednak Prusom na kandydata na króla syna króla Fryderyka Wilhelma. Rosja wiedziała, że ich nie zrealizuje, jednak by połączyć Prusy przymierzem zaproponowano to. 13 IX 1732 r. przy pośrednictwie koniuszego carowej Anny, K.G. von Loewenwolda, podpisano traktat. Podpisano go 13 XII 1732 r. Państwa zobowiązały się wspólnej akcji militarnej po śmierci Augusta II, by nie dopuścić do elekcji Leszczyńskiego lub elektora saskiego. Kurlandia nie mogła zostać połączona z RP. Kandydatem na tron został infant portugalski, don Emanuel. Na tron kurlandzki planowano osadzić królewicza pruskiego Augusta Wilhelma.
  • Początek panowania Fryderyka II i podbój Śląska przez Prusy (1740-1741):

Wydawał się władcą początkowo spokojnym, liberalnym, humanitarny. Ojciec przygotował mu bardzo sprawną machinę wojskową, pełny skarb. W polityce wewn. był królem humanistą, w polityce zagranicznej był sojusznikiem bardzo nietrwałym, często zmieniającym przymierza. Był tolerancyjny, zniósł tortury w procesie karnym, odnowił Akademię Nauk w Berlinie. Szykował się do ataków na małe księstwa przy graniczne, kiedy okazało się, że zmarł Karol VI.

Fryderyk poparł parę młodą na tronie, ale nie za darmo, i co jak najszybciej zagarnął Śląsk. 16 XII 1740 r. wojska wkroczyły na Śląsk. [J.E.1] W kilka tygodni cały kraj został opanowany. 10 IV 1741 r. pod Małujowicami k/ Wrocławia rozegrała się bitwa, punkt zwrotny historii Europy. Prusy pokonały Austriaków.

  • Pierwsza faza wojny o sukcesję austriacką-wojna niemiecka (1741-1743):

Wiele państw chciało iść za przykładem Prus, ponieważ wielu władców miało powiązania z dworem cesarskim, i wszyscy rościli sobie prawo do tronu: m.in. elektor saski, elektor bawarski.

Jesienią 1741 r. elektor bawarski zagarnął Górną Austrię i Czechy, koronował się na króla Czech i arcyksięcia Austrii, w 1742 r. obrano go cesarzem, jako Karola VII. Maria Teresa zaczęła pertraktować z Prusami za pośrednictwem Anglii. Fryderyk II nie chciał wzmocnienia Bawarii ani Saksonii. Maria zyskała poparcie Węgier. W czasie koronacji na króla Węgier Maria obiecała przywrócenie wolności. Uzyskała pomoc wojskową od Węgrów. Udało się jej opanować Bawarie i odzyskać Górną Austrię.

Fryderyk jednak zaraz poparł Saksonię i w bitwie pod Chotusicami, udało mu się pokonać wojska austriackie. Spowodowało to, że pokój podpisany we Wrocławiu 11 VI 1742 r. przyznawał Prusom cały Śląsk. Saksonia wycofała się z wojny, a Maria mogła się koronować na króla Czech w 1743 r.

Włączyła się do wojny Anglia tworząc armie pragmatyczną, z którą zaatakowała Fr, sojusznika Bawarii, i pokonała ją pod Dettingen w 1743 r.

-Druga faza wojny o sukcesję austriacką-wojna powszechna (1744-1748):

Początkowo Fr nie wiedziała, kogo ma poprzeć w walce. Chciała ostatecznie przyłączyć Austriackie Niderlandy. Fleury był przeciwnikiem wojny. Ostatecznie FR popierała połowicznie Karola VII Bawarskiego. Francja zdecydowała się na zaciśniecie sojuszu z Hiszpanią, co musiało spowodować (w momencie pojawienia się armii pragmatycznej) wybuch wielkiej wojny. Podpisany został traktat z Hiszpanią w Fontainebleu przeciw Anglii. FR chciała przeprowadzić desant na wyspy w 1744 r. W wyniku burz zaniechano planu inwazji. FR wypowiedziała wojnę Austrii, na czele wojsk francuskich stał Maurycy Saski, naturalny syn Augusta II. Na froncie w Belgii FR odnosiła sukcesy, ale przegrywała na terenie Rzeszy, tak, że Austria zagroziła Alzacji. Prusy poparły FR, ponieważ nie chciały wzmocnienia Austrii, poza tym chcieli osiągnąć jeszcze większe zdobycze terytorialne za pomoc dla FR.

Fryderyk poparł Karola VII, zawarł sojusz z Bawarią, Palatynatem, oraz Hesją. Austrie poparła Saksonia, RP stała neutralnie z boku. W bitwie pod Dobromierzem 4 VI 1745 r. Fryderyk obronił posiadłości śląskie. W XII 1745 r. pokonana została armia saska pod Kotliskami. 25 XII 1745 r. doszło do zawarcia szybkiego pokoju między Austrią i Saksonią a Prusami w Dreźnie. Postanowienia jak z Wrocławia. Prusy weszły w posiadanie Wschodniej Fryzji.

W 1745 r. zmarł Karol VII. Nowy elektor bawarski nie chciał kontynuować dzieła ojca. Maksymilian Jerzy wyrzekł się pretensji do tronu w czasie elekcji Franciszka Stefana. FR nadal odnosiła sukcesy w Belgii, mimo uspokojenia na wschodzie wojna nie była zakończona. Niemal cała Belgia znalazła się pod okupacją francuska. Holandia zaczęła pracować jeszcze ściślej z Anglią.

W Szkocji wylądował w tym okresie Karol Edward Stuart, syn Klementyny Sobieskiej i Jakuba III. Udało się powstańcom, którzy go poparli zająć Edynburg, rozbić wojska angielskie. Udało się jednak Anglii stłumić to powstanie.

Zaczęła się formalnie wojna FR z Holandią. Maurycy Saski tez odnosił same sukcesy, m.in. pod Raucoux. 3 V 1747 r. Wilhelm IV Orański został obwołany dożywotnim stadhouderem w Holandii.

Również we Włoszech toczyła się wojna. Genua poparła FR. Początkowo przewaga po stronie FR, z czasem po stronie Austrii. Austria zdobyła Genuę, z której zostali wypędzeni w skutek rewolty ludowej.

Wojna stawała się coraz bardziej uciążliwa dla wszystkich państw w niej uczestniczących. Rosja pomogła Austrii, i to spowodowało wyraźny przełom w walkach. Jednak nie została użyta, ponieważ 30 IV 1748 r. zostały podpisane preliminarze pokojowe w Akwizgranie.

  • Pokój w Akwizgranie:

Holandia początkowo podjęła się mediacji między FR a Anglią. Miała być zasada status quo ante, FR zaproponowała jednak neutralność Belgii i oddanie Toskanii Hiszpanii. Anglia nie zgodziła się na nie. W 1748 r. Anglia była już bardzo wyczerpana wojną, ale FR nie żądała zbyt wiele ani dla siebie ani dla sojuszników. Podpisane więc zostały preliminarze pokojowe:

  • W sprawach kolonialnych-status quo ante,
  • Hiszpania uzyskała Parmę i Piacencę,
  • Gwarantowano niepodległość Genui,

Ostatecznie pokój został podpisany 28 X 1758 r. inne państwa miały do niego przystąpić. Ostatecznie jedynie Fryderyk II zyskał na tej wojnie. Austria nie utraciła władcy, i poza Śląskiem nie utraciła większych terenów.

FR i GB stały na równoważnych stanowiskach.

Rozdział 2;WOJNY KOLONIALNE I WOJNA SOEDMIOLETNIA (1739-1763)

  • Konflikty amerykańskie (1739-1755):

Hiszpania miała monopol na handel z jej koloniami, jednak na mocy traktatu z Utrechtu Anglia i jej Kompania Mórz Południowych miała na 30 prawo handlu 4800 niewolnikami w Ameryce oraz miała prawo do wysłania jednego statku z ładunkiem 500 ton. Szeroki był również proceder szmuglowania towarów. Ogromna ilość korsarzy i przemytników pływała po morzach południowych.

Oba kraje prowadziły jałowe rozmowy na ten temat, poza tym powstała w tym okresie 13-ta kolonia, Georgia, nastawiona antyhiszpańsko. W 1738 r. kapitan Jenkins stracił ucho w walce z hiszpańską strażą wybrzeża, co spowodowało uchwałę o obronie wolności żeglugi. W 1739 r. doszło w końcu do wojny "o ucho Jenkins`a". Anglia chciała podboju ziem hiszpańskich na Karaibach. Zaczęła się wielka operacja morska. Generalnie flota GB wspierała kontrabandę w tych terenach. Do wojny w 1744 r. przystąpiła FR, którzy chcieli odzyskać Akadię.

Pokój w Akwizgranie na tym terenie niczego nie załatwił. Francja odzyskała stracony port, wybudowała nową twierdzę u wybrzeży Nowej Szkocji, Hiszpania zaprzestała, wysyłania galeonów do Hiszpanii. Anglicy również się umacniali na tych terenach. W 1749 r. powstała w Wirginii Kompania Ohio, a w 1754 r. doszło między nią a Kanadyjczykami i posiłkującymi ich Indianami. Wirginia przegrała. Konflikty toczyły się również w Indiach.

  • Walki FR i GB w Indiach (1744-1754):

Główną faktorią angielską Kompanii Wschodnioindyjskiej był Surat, a na wybrzeżu Koromandelskim- Madras. W 1661 r. Portugalia przekazała Anglii Bombaj, który stał się początkiem władztwa terytorialnego Anglii na ty terenie. Anglia wyraźnie dominowała w handlu z Indiami. W czasie poprzedzającym okresie nie było walk w Indiach. Jednak zaczął się rozwijać handel francuski, będący groźbą dla monopolu angielskiego. W momencie wybuchu wojny państwa nie chciały przenieść konfliktu na Indie, jednak zaczęło dochodzić do incydentów. Anglia bezskutecznie atakowała Pondychery, Francuzi zajęli Madras. W traktacie w Akwizgranie podjęto decyzję o oddaniu Madrasu Anglikom. Nadal jednak trwała nieoficjalna wojna na południu Indii. Najważniejszym politykiem francuskim w Indiach był markiz Dupleix. Ostatecznie doszło do podziału terytoriów na części.

  • Odwrócenie przymierzy i początek wojny siedmioletniej (1755-1763):

W 1755 r. konflikt kolonialny zaczął przenosić się do Europy i stał się zarzewiem wielkiego konfliktu. Wiązało się to z rozwojem handlu oceanicznego, w 1754 r. w Ameryce Północnej doszło do zatargu. Zaczął się powolny konflikt.

FR i GB rozbudowały swoje floty. Przed wojną istniały już sojusze: Francji z Hiszpanią, oraz GB, Hanoweru, Holandii, Austrii i Rosji. FR miała jeszcze poparcie Turcji.

Austria przez kilka lat pokoju wzmocniła administrację. Cesarzowe chciały unieszkodliwić potęgę Prus, jednak by się to udało, potrzebna była jeszcze siła FR. Fryderyk natomiast myślał o dalszych podbojach, ponieważ Prusy nadal były państwem małym, rozczłonkowanym. Król potrzebował dodatkowych terenów na utrzymanie większej armii. Anglia chciała umocnić swoje posiadanie.

30 IX 1755 r. podpisana została konwencja Anglii z Rosją, mówiąca o pomocy wojskowej dla Anglii, jeżeli Prusy zaatakują Hanower. Fryderyk II przestraszył się i zwrócił się do Anglii. 16 I 1756 r. w Whitehall podpisana została konwencja Prus z Anglią. Mówiła o neutralizacji Niemiec. GB (premier Newcastle) chciała izolować FR. FR po okazaniu się, że sojusznicy ją opuścili zawarła przymierze z Austrią! 1 V 1756 r. zostało ono zawarte. Podpisany został tzw. pierwszy traktat wersalski. Austria będąca oficjalnie neutralna w wojnie GR z FR zawarła z FR przymierze obronne. Holandia w tym momencie zawarła z FR konwencję o neutralności. Rosja zawarła z Austrią antypruskie przymierze.

Fryderyk myślał, że jest osaczony, co spowodowało, że sam zaczął wojnę atakując na najsłabsze ( w jego mniemaniu) ogniwo koalicji antypruskiej. Wcześniej jeszcze zażądał od Marii Teresy przyrzeczenie, że go nie zaatakuje ani w tym roku a ni w przyszłym. Zaatakował Saksonię, bez wypowiedzenia wojny, szybkimi ruchami wojsk zajął ją. 1 X 1756 r. pod Lovosicami pokonał odsiecz austriacką. Sasi zostali zmuszeni do bezwarunkowej kapitulacji.

FR pomogła Rosji w wojnie, Rzesza sprzeciwiła się atakowi na Saksonię. 1 V 1757 r. Ludwik XV podpisał drugi traktat wersalski, po wygaśnięciu sojuszu z Prusami. Zawarte zostało porozumienie Austrii i FR.

Anglia poparła Prusy, gdy okazało się, jaką siłą dysponują FR i Austria razem. Wojna ta toczyła się w Niemczech i decydowała o kształcie Niemiec.

  • "Cud domu brandenburskiego" (1757-1761):

W 1757 r. Fryderyk II uderzył na Czechy. Zmusiła go jednak armia austriacka po klęsce pod Kolinem do wycofania się do Saksonii. Pod Welawą Prusy zostały pokonane przez oddziały rosyjskie. Austria zajęła Śląsk, Szwedzi weszli na Pomorze. Cios od zachodu był bardzo prawdopodobny.

FR zajęła Hanower, Fryderyk liczył na sojusz z FR, jednak nie udało mu się. Pokonał jednak armię francuską pod Rossbach (5 XI 1757 r.). Spowodował dzięki temu ewakuację Śląska prze Austriaków. FR zostali wyparci za Ren przez oddziały hanowerskie. Rosjanie zajęli całe Prusy Wschodnie. Fryderyk nie chciał dopuścić do połączenia wojsk dwóch państw. 12 VIII 1759 r. pod Kunowicami doszło do walnej bitwy, zakończonej klęską Prus. Jednak już miesiąc później udało mu się wypchnąć Austriaków z Saksonii. Król zaczął odnosić coraz więcej sukcesów. Odbił Berlin, pokonał oddziały Austrii pod Legnicą w 1760 r.

Stracił jednak większość Śląska. Wątpliwym było, czy Prusy wytrzymają jeszcze jedną kampanię wiosenną.

  • William Pitt i zwycięstwa Anglii na morzach i w koloniach (1757-1762):

Początek wojny był niepomyślny dla GB. FR zdobyła Minorkę, miała przewagę nad GB w koloniach. Nastąpił poza tym kryzys rządowy w GB-na miejscu Newcastle`a na czele rządu stanął William Pitt. Rządził jednak krótko, ponieważ został obalony w 1757 r. jednak już w 1759 r. angielska flota zaczęła odnosić sukcesy. Coraz więcej miast o fortów w Ameryce wpadało w ręce angielskie. Plemiona indiańskie wycofywały się z wojny.

W Indiach Anglia chciała podbić Bengal. Ostatecznie całe imperium francuskie w Indiach upadło. 1761 r. prawie całe imperium kolonialne Anglia zajęła też bazy w Afryce Zachodniej. Spowodowało to odcięcie szlaku handlu niewolnikami dla FR.

W rozmowach pośredniczyła Holandia. FR zawarła trzeci pakt familijny z Hiszpanią z postulatem, że do 1762 r. Anglia ma podpisać z FR pokój, a jeżeli tego nie zrobi, to Hiszpania przystąpi do wojny. W GB doszło do zmiany na tronie, młody Jerzy III chciał panowania osobistego, nie lubił Pitta. Kilka miesięcy potem doszło do upadku rządu Pitta, który domagał się natychmiastowej wojny z Hiszpanią. FR miała więc czas na odbudowę floty, ponieważ GB nie była chętna do dalszej wojny.

2 I 1762 r. Hiszpania wypowiedziała wojnę Anglii. Jak się jednak okazało, Hiszpania była bardzo słabym militarnie krajem. GB udało się dokonać jeszcze większych sukcesów, Hiszpania tylko pogrążyła zmęczoną i wyczerpaną FR.

  • Przewroty Petersburskie i traktaty pokojowe (1762-1763):

GB dążyła do pokoju, chciała zmusić Prusy do ustępstw terytorialnych dla Austrii. Zanosiło się na zerwanie Berlina z Londynem. Fryderyk stał na "straconej" pozycji. 4 I 1762 r. umarła carowa Elżbieta. Była wielkim wrogiem Prus. W Rosji istniało stronnictwo popierające Prusy i GB, skupione koło następcy tronu, Piotra Holstein-Gottorp i jego żony, Katarzyny. Piotr III podjął decyzję o zaniechaniu wojny! 2 V 1762 r. podpisany został pokój Prus z Rosją ma zasadzie wszystkich podbitych przez Rosję terenów. Piotr chciał wojny z Danią.

10 VII 1762 r. doszło do kolejnego przewrotu w Rosji, który wyniósł na tron Katarzynę. Zaaprobowała ona pokój z Prusami. Maria Teresa w tej sytuacji zaprzestała myśleć o odzyskaniu Śląska. Zaczęły się rokowania pokojowe, jednak mediacja GB została odrzucona. Toczyły się one w pałacyku Hubertsburgu. 15 II 1763 r. podpisano tam pokój. Potwierdzone zostały granice sprzed wojny. August odzyskał Saksonię, ale zrujnowaną. Maria Teresa wyrzekła się Śląska.

10 II 1763 r. w Paryżu podpisany został pokój GB z FR i Hiszpanią. GB zatrzymała pomniejsze wyspy na Karaibach, ale oddała FR największe i najważniejsze. FR musiała się wyrzec marzeń o Belgii, GB odwróciła się od kontynentu, Prusy zyskały ostatecznie Śląsk. RP przez cała wojnę pozostała neutralna.

  • Księstwa niemieckie:

Rzesza to ok. 250 księstw świeckich i duchownych, 50 wolnych miast, 1500 posiadłości rycerskich, stanowiących bezpośrednią własność cesarza. Umacniała się suwerenność tych państw.

Z krajów katolickich najważniejsza byłą Bawaria, która bardzo ucierpiała w czasie wojny o sukcesję austriacką. Za panowania Karola Alberta (1726-1745) kraj pogrążał się w problemach, ponieważ władca lubił przepych i wydawał majątki na budowę dworów i pałaców. Liczył na koronę cesarską. Bawaria przeprowadziła reformę prawa karnego, co spowodowało zaczęcie innych reform oświeceniowych. Na S od Bawarii znajdowało się 5 państewek kościelnych, z niemal teokratyczną władzą nad ludźmi.

S-W Niemcy były najbardziej rozczłonkowane.

Saksonia w czasie unii z RP: nie przyniosła pozycji mocarstwowej. Kraj podupadał w wyniku prowadzonej polityki władców. Pojawiły się problemy na tle religijnym, jako, że elektor arcykatolickiego kraju przeszedł na katolicyzm w momencie wybrania go na króla RP. Absolutyzm osłabł, władzę w kraju dzierżył minister Heinrich Bruhl.

Kolejnym ważnym była Hesja-Kassel. Landgrafowie byli władcami bardzo ambitnymi, Hesja leżała w strategicznym miejscu. Fryderyk I był w sojuszu ze Szwecją.

Hanower był trzecim najważniejszym księstwem. Dzięki unii z GB wzmocniła się jego pozycja. Popierali władcy naukę (m.in. założona została w Getyndze tzw. Gregoriana, założona przez Jerzego II). Po drugiej stronie Łaby znajdowała się Meklemburgia. Rozbudowały się tam wielkie majątki junkierskie.

  • Prusy Fryderyka II (1740-1786):

W tym okresie Prusy stały na równi z Austrią. Król nie był zwolennikiem reform, był człowiekiem czynu i walki. Chciał tylko jeszcze bardziej podporządkować sobie wszystko. Nie ufał ministrom. Kierował bezpośrednio dyrektorami prowincjonalnymi. Król zniósł w swoich ziemiach poddaństwo chłopów, jednak miał świadomość, ze szlachta jest podstawą monarchii. Popierał szkolnictwo, umacniał armię, głosił merkantylizm, skodyfikowane został prawo, przeprowadzono reformę sądów.

[J.E.1]graniczen