Obszar państwa Polan: Wielkopolska
Stolica: Gniezno
Pierwszy władca: Mieszko I
966 - Chrzest Polski z rąk Czechów, by nie być zależnym od Niemiec, początek organizacji kościelnej w Polsce
972 - Bitwa pod Cedynią, Mieszko I wygrywa z margrabią Hodonem, Polska zdobywa Pomorze Zachodnie
990 - Mieszko zdobywa Śląsk i Małopolskę
Rządy Bolesława Chrobrego : 992-1025
997 - Św. Wojciech wyrusza z misją do Prus, ginie z rąk Prusów
1000 - zjazd w Gnieźnie, Otto przybywa z pielgrzymką do grobu Św. Wojciecha, idea uniwersalnego państwa chrześcijańskiego (Polska częścią tego państwa), uznanie przez Cesarza potęgi Bolesława, utworzenie biskupstw w Krakowie, Kołobrzegu i Wrocławiu, arcybiskupstwa w Gnieźnie
1002 - 1018 - wojny polsko-niemieckie Bolesława Chrobrego z Henrykiem II
1002 - 1005 - pierwszy etap wojny, Bolesław zajmuje Łużyce i Milsko
1003 - Bolesław zajmuje Czechy
1005 - pokój w Poznaniu, Bolesław traci Czechy, Milsko i Łużyce
1007-1013 - kolejny etap wojny, zajęcie przez Polaków Milska, Łużyc, pochód grabieżczy pod Magdeburg
1013 - zjazd w Merseburgu
1015 - 1018 - ostatni etap wojny, obrona Głogowa i Niemczy
1018 - pokój w Budziszynie, Polska odzyskuje Łużyce i Milsko, wpływy w Miśni
1018 - wyprawa na Kijów, Bolesław przyłącza Grody Czerwieńskie
1025 - koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski, dwa miesiące później umiera
1025 - królem syn Bolesława Mieszko II
1031 - najazd na Polskę Konrada II, cesarza niemieckiego i Jarosława ks. kijowskiego, Polska traci Milsko, Łużyce, Grody Czerwieńskie, konflikt Mieszka II z Bezprymem, Mieszko wygnany, później wraca do kraju ale nie odzyskuje korony, po śmierci Mieszka (1034) trudności wewnętrzne - bunt ludowy w Wielkopolsce, na Mazowszu powstaje państewko Miecława, decentralizacja państwa
1039 - najazd księcia czeskiego Brzetysława, zniszczenie Gniezna, uprowadzenie jeńców i wielkich łupów, relikwii św. Wojciecha z katedry gnieźnieńskiej, podporządkowanie Śląska Czechom
Odbudowa państwa za Kazimierza Odnowiciela, cesarz Henryk III i Jarosław Mądry popierają polskiego władcę, udzielają pomocy wojskowej, Kazimierz opanowuje Wielkopolskę i Małopolskę z Krakowem (odtąd główną siedzibą księcia). Jarosław Mądry pomaga Kazimierzowi odbić Mazowsze w 1047 r., w 1050 wyprawa na Śląsk -> Śląsk przy Polsce ale za cenę trybutu na rzecz Czech. Kazimierz uzależniony od cesarza przez co nie może się koronować.
1058 - śmierć Kazimierza Odnowiciela, władzę przejmuje Bolesław Śmiały
W okresie walk o inwestyturę między papieżem a cesarzem, Bolesław po stronie papieża, dzięki czemu uzyskuje zgodę na odnowę arcybiskupstwa w Gnieźnie, rozbudowę sieci kościelnej, koronację.
1076 - Bolesław Śmiały koronował się bez zgody cesarza
Liczne wojny z sąsiadami, na Węgrzech osadza swego kandydata Władysława, sprzymierzeńca przeciw Czechom. Wykorzystuje rozbicie Rusi Kijowskiej i przyłącza Grody Czerwieńskie
1079 - spisek przeciw Bolesławowi, biskup krakowski Stanisław ginie, Bolesław ucieka na Węgry gdzie zginął w tajemniczych okolicznościach w 1081, władzę przejmuje jego brat Władysław Herman, który przechodzi na stronę cesarza Niemiec, w sprawach wewnętrznych zostawia swobodę możnym, opozycja wysuwa przeciw księciu jego synów : Bolesława i Zbigniewa, w wyniku czego podział państwa (utrzymany do 1107) :
Zbigniew - Wielkopolska i Kujawy
Bolesław - Kraków, Sandomierz i Śląsk
Władysław Herman - Mazowsze i władza zwierzchnia
1102 - Śmierć Władysława Hermana, Zbigniew rządzi Wielkopolską, Mazowszem i Kujawami, Bolesław Krzywousty Małopolską, Śląskiem i Ziemią Lubuską
Wybucha wojna między braćmi, 1107 pobity Zbigniew ucieka do Niemiec, gdzie uzyskuje poparcie cesarskie
1109 - Zbigniew wraca z wyprawą Henryka V, obrona Głogowa, Wrocławia, Bytomia, bitwa na Psim Polu pod Wrocławiem, cesarz wycofuje się, Zbigniew wraca do kraju, konflikt między braćmi zakończony uwięzieniem, oślepieniem i śmiercią Zbigniewa
1117 - bunt wojewody Skarbimira
Sprawa Pomorza - po śmierci Mieszka II Pomorze poza granicami Polski, Bolesław Krzywousty w ciągu 20 lat dokonuje systematycznego podboju Pomorza, 1116 - zajmuje pomorze Wschodnie z Gdańskiem, 1121-1122 Szczecin, miejscowy książę Warcisław lennikiem Bolesława
1135 - spotkanie Bolesława Krzywoustego z cesarzem Lotarem III w Merseburgu (potwierdzenie praw metropolii gnieźnieńskiej)
1138 - śmierć Krzywoustego i jego testament rozpoczyna rozbicie dzielnicowe
Przyczynami rozbicia - chęć nie dopuszczenia do walk bratobójczych, uwzględnienie interesów wszystkich spadkobierców, zachowanie jedności państwa, księciem zwierzchnim - senior (najstarszy w rodzie piastowskim)
Podział państwa:
Władysław Wygnaniec (senior) - Śląsk i dzielnica senioralna
Bolesław Kędzierzawy - Mazowsze
Mieszko Stary - Wielkopolska
Henryk Sandomierski - Sandomierszczyzna
Wkrótce dochodzi do wojny domowej i w 1146 roku Władysław zostaje wygnany, nowym seniorem Bolesław Kędzierzawy
1157 - interwencja Fryderyka Barbarossy, Bolesław utrzymuje się jako senior, ale za cenę okupu i hołdu lennego
1173 - Bolesław Kędzierzawy umiera, księciem seniorem zostaje Mieszko Stary
1177 - ponowne walki o tron, Mieszko wygnany, seniorem Kazimierz Sprawiedliwy - najmłodszy syn Bolesława Krzywoustego (urodzony już po śmierci ojca)
1180 - Kazimierz na zjeździe w Łęczycy uzyskuje zgodę na dziedziczenie Krakowa przez swoich synów, co oznacza przejęcie władzy zwierzchniej nad Polską przez jego potomków
Inni książęta nie pogodzili się z tą decyzją i po śmierci Kazimierza znów wybuchły walki o Kraków
Zjednoczenie państwa polskiego
Czynniki sprzyjające zjednoczeniu:
- podział był niekorzystny dla możnowładztwa, uniemożliwiał posiadanie dóbr w różnych częściach Polski
- pragnienie bezpieczeństwa wewnętrznego
- biskupi rzecznikami zjednoczenia, kościół podtrzymuje międzydzielnicowe więzi
- ideologicznym wyrazem zjednoczenia : kult św. Stanisława (legenda o cudownym zrośnięciu się ciała męczennika łączona była z przepowiednią połączenia rozdrobnionej na drobne księstwa Polski)
- interesy handlowe miast, którym na drodze rozwoju stawały granice celne i prowadzone wojny
Główne ośrodki zjednoczenia : Małopolska i Wielkopolska
Próby zjednoczenia Polski:
Henryk IV Probus połączył Dolny Śląsk z Krakowem i rozpoczął starania o koronę królewską, przerwane przez jego śmierć w 1290 r.
Kilka lat później Przemysł II, książę Wielkopolski zajmuje Pomorze Gdańskie i w 1295 koronuje się w Gnieźnie na króla Polski, koronacja nie miała jednak trwałych skutków, bo Przemysł został zamordowany w kilka miesięcy po koronacji
Aktywnością wyróżnia się w tym czasie Władysław Łokietek - władca części Kujaw, odziedziczył po braciach ziemię sieradzką i łęczycką, w 1288 rywalizował z Probusem o Kraków, jednak bez rezultatu, po śmierci Przemysła II wybrany na księcia Wielkopolski, na krótko opanował Pomorze Gdańskie
1291 - władzę w Krakowie obejmuje Wacław II z rodu Przemyślidów, opanował Wielkopolskę po buncie przeciw Łokietkowi, w 1300 koronował się w Gnieźnie na króla Polski, zmarł w 1305 roku
Władysław Łokietek przejmuje władzę w Polsce, zajmuje Kraków, Sandomierz, ziemię sieradzką, łęczycką i Pomorze Gdańskie, w Wielkopolsce rządzi książę głogowski Henryk.
Panowanie Łokietka zeszło mu na jednoczeniu Polski i utrzymaniu ziem. W 1308 utracił Pomorze Gdańskie na rzecz Krzyżaków. W 1314 podbija Wielkopolskę, w 1320 roku koronuje się w Krakowie na króla Polski (koniec rozbicia dzielnicowego).
1329 - 1333 - wojna z Krzyżakami sprzymierzonymi z Janem Luksemburczykiem, królem Czech
1331 - zwycięstwo Polaków pod Płowcami
Wojna przyniosła jednak straty - spustoszenie Wielkopolski i zagarnięcie ziemi dobrzyńskiej oraz Kujaw
1333 - śmierć Władysława Łokietka, rządy obejmuje jego syn Kazimierz Wielki
1335 i 1339 - zjazdy w Wyszehradzie : kompromis - Jan Luksemburczyk za dużą sumę pieniędzy zrzeka się praw do korony polskiej, Kazimierz uznaje zwierzchność lenną Luksemburczyka nad księstwami śląskimi, które złożyły hołd królowi Czech (prawie cały Śląsk, prócz księstwa świdnicko-jaworskiego)
1343 - pokój wieczysty z Krzyżakami w Kaliszu: Krzyżacy zwracają ziemię dobrzyńską i Kujawy, zatrzymują Pomorze Gdańskie i ziemię chełmińską w "wieczystą jałmużnę", król polski formalnie ma tytuł "pana i dziedzica" Pomorza
1340 - 1349 - wyprawy na Ruś Halicką i jej podbicie
1364 - założenie Akademii Krakowskiej
1370 - śmierć Kazimierza Wielkiego
Administracja państwa Kazimierza Wielkiego
Jednostki podziału administracyjnego - ziemie
Władza lokalna w rękach starostów, mianowanych i odwoływanych przez króla
Urzędy ziemskie - wojewoda, kasztelan
Urzędy centralne - kanclerz, marszałek, podskarbi
Z panowania Kazimierza miała miejsce kodyfikacja praw - powstały dwa statuty jeden dla Małopolski jeden dla Wielkopolski
Wojsko i skarb
Podstawą siły zbrojnej - pospolite ruszenie wszystkich właścicieli ziemi. Obowiązek rozszerzony na wójtów i starostów, mieszczanie mają się zająć obroną miast.
Szerokie prace fortyfikacyjne - zamki na granicach, mury obronne dookoła miast
Podstawą skarbu - podatki bezpośrednie (główny podatek - poradlne w wysokości 12-24 groszy od łana), opłaty od miast, cła, myta, dochody z majątków królewskich
Przydatne nazwy i pojęcia:
Jordan - pierwszy biskup Polski, urzędował w Poznaniu
Radzim-Gaudenty : pierwszy arcybiskup gnieźnieński, brat św. Wojciecha
Bezprym : brat Mieszka II, na krótko przejął rządy w Polsce i odesłał cesarzowi Niemiec insygnia władzy królewskiej
Senior - najstarszy z rodu Piastów, książę zwierzchni, rządził dzielnicą senioralną. Miał decydujący głos w sprawach polityki zagranicznej i wojskowości
Jan Świnka - arcybiskup gnieźnieński, popierał pomysł zjednoczenia Polski. Dzięki działaniom Jana Świnki papież zezwolił na koronację Przemysła II na króla Polski
Immunitet:
a) sądowy - feudał miał przywilej sprawowania sądów w jego dobrach
b) ekonomiczny - dobra feudała były zwolnione ze świadczeń na rzecz panującego
Łan mały : 16 hektarów
Łan wielki : 25 hektarów
Lokacja - organizowanie wsi i miast przeważnie już istniejących na podstawie przywileju opartego na prawie niemieckim
