Nie można mówić o genezie mocarstwa hiszpańskiego bez omówienia rozwoju dynastii Habsburgów, gdyż te dwa wydarzenia są ze sobą nierozerwalnie połączone. Habsburgowie podbili europejską scenę polityczną wraz z przejęciem władzy w posiadłości przyległych do Austrii. Było to w XV wieku. Członkowie tej wielkiej dynastii począwszy od roku 1438 byli wybierani na cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. W wyniku sprytnych małżeństw dynastycznych połączonym z jednoczesnym wymieraniem pozostałych linii (niejednokrotnie przy pomocy z zewnątrz) Habsburgowie stali się dominującą dynastią w całej Europie. XVI wiek to okres, w którym wiele terenów we władanie objął najmłodszy z rodu Arcyksiążę Karol.
Przez niespełna osiemdziesiąt lat rządziło dwóch potężnych władców. Ojciec- Karol V był politykiem sprawnym i często przemierzał całą Europę załatwiając interesy dla swojego królestwa. Jego syn- Filip II był człowiekiem introwertycznym i kiedy przybył na tron hiszpański, nie opuścił go aż do śmierci.
Karol urodził się w roku 1500 i w wieku szesnastu lat zasiadł na tronie. W niecałe trzy lata później jego ojciec Maksymilian pozostawił mu w spadku ziemie austriackie i księstwo Burgundii. Zastąpił go również na tronie Cesarstwa Niemieckiego. Dzięki temu pod jego władaniem znalazły się całe południowe Włochy, Sycylia i Sardynia. Posiadał również gigantyczne terytoria zamorskie, które Hiszpania przez laty zdobywała, aby nie dopuścić do przewagi Portugalii. Karol posiadając tytuł władcy Burgundii, miał prawo również do Niderlandów. Dzięki temu Karol V stał się panem największego terytorium do czasów Franka Karola Wielkiego z IX wieku.- autora potęgi państwa francuskiego.
Imperium hiszpańskie szybko stało się finansową potęgą. Niderlandy zostały centrum handlowym, a niderlandzkie porty pełne były statków pod wszelkimi banderami. Złoto i srebro zapewniały południowoamerykańskie kopalnie, które Hiszpanie brutalnie eksploatowali. Nad wszystkimi terenami nadzór sprawowali dalsi lub bliżsi członkowie rodziny Karola i potężna hiszpańska armia. Kluczowy był handel morski, w którym Hiszpania i jej prowincje wiodły prym przez niespełna wiek. To właśnie w jej portach miejsce miały największe transakcje handlowe. Jednak potężne terytorium to również duże kłopoty. Częste wojny w licznymi wrogami Imperium doprowadziły Karola na skraj bankructwa. Szerzyła się inflacja a pożyczkodawcy zaczęli zgłaszać się po swoje należności. Problemem okazało się również administrowanie rozległymi terenami.
Oliwy dolewaną do ognia stały się niepokoje religijne. Karol V podczas wystąpień w 1517r. Marcina Lutra poparł doktrynę konserwatywną i podjął walkę z reformatorami kościoła. W 1521r. oficjalnie potępił on Lutra i nazwał heretykiem. Dochodzi do wojen religijnych, podczas których Karol V walczy z protestanckimi książętami niemieckimi. Tych ostatnich celowo wspierała Francja zmierzająca do uszczuplenia władzy Habsburgów w Europie. Wojnę zakończył pokój w Augsburgu w 1555r. Rok później zmęczony już Karol oddaje władzę w ręce swojego syna Filipa II. Filip po ojcu odziedziczył poważny zatarg z Francją dotyczący posiadłości italijskich. Ponadto nierozstrzygnięta była kwestia granicy Niderlandów. Dzięki zdolnościom dyplomatycznym króla doszło do podpisania traktatu w Cateau- Cambresis z Francją na mocy którego Hiszpanią oddała znaczną ilość miast i mniejszych miejscowości leżących wzdłuż północno-wschodniej granicy Francji. Druga strona z kolei uznała prawa Filipa II do Mediolanu i zwróciła Korsykę- ważny strategicznie punkt jeśli chodzi o handel morski. Powyższe porozumienie podpisane zostało w 1559 r. Aby sprawniej administrować swoim państwem Filip przeniósł stolicę do Madrytu, który był położony w centrum półwyspu Iberyjskiego.
Król Hiszpanii był człowiekiem głębokiej wiary, graniczącej z fanatyzmem. Kiedy dowiedział się, że jego najbogatsze prowincje (Niderlandy Północne) dotykać zaczyna długa ręka protestantyzmu emanująca z sąsiednich państewek niemieckich, postanowił wysłać tam oddziały wojska. Przewodził im jeden z najokrutniejszych generałów tamtych czasów- Alba. W 1566r. dochodzi do ostrego konfliktu w wyniku którego życie tracą tysiące ludzi posądzonych o innowierstwo. Po stłumieniu buntów Niderlandom narzucone zostają wyjątkowo ciężkie daniny na rzecz państwa. Podatki ponownie zostały podniesione w 1572r. kiedy to generał Alba postanowił ograniczyć kompetencje Stanów Generalnych. Zakazano rozkładania sum na raty, czym poważnie naruszono obowiązujący na tym terenie porządek prawny. Wybuchł bunt, który w późniejszym okresie przyniósł Hiszpanii głęboki kryzys.
Rok 1578 i lata następne to okres narastania konfliktu pomiędzy katolikami a ludnością miast, będącą w większości wyznania kalwińskiego. Dochodzi do buntu, któremu przewodniczy Wilhelm zwany Milczącym, Książe Orański. Druga połowa XVI wieku to okres walk między obiema religiami. Trwał on nadal (20 lat) mimo deklaracji niepodległości północnych prowincji, czyli dzisiejszej Holandii w 1581r. Hiszpania uznała tą deklarację dopiero w 1648r.
W 1580 r. półwysep Iberyjski staje się jedną całością polityczną w wyniku objęcia tronu portugalskiego przez Filipa II. Stan ten trwał przez sześćdziesiąt lat. Król hiszpański objął w swoje władanie olbrzymią potęgę morską świata. Potęgę która w momencie przejmowania stała na skraju załamania finansowego. Bogactwa zamorskie stawały się coraz bardziej trudne do wydobycia. Straty w niewolnikach i sprzęcie były tak duże, że z czasem wydobycie i transport do Europy stał się nie opłacalny. Nie pomogło nawet przywożenie czarnych niewolników z Afryki. Portugalia w chwili przejmowania przez Filipa II nie była nawet w stanie zaprotestować.
Jest jeszcze jeden element, który charakteryzował imperium, a mianowicie – inkwizycja. Zarówno Karlo jak i jego syn byli oddanymi sługami kościoła, również w złym tego słowa znaczeniu. Obydwoje byli zwolennikami siłowego i brutalnego rozwiązania kwestii protestantyzmu na ziemiach europejskich. Inkwizycją zaraziła się również Portugalia, która posiadała tylko jednego sąsiada-właśnie Hiszpanie. Inkwizycja znana była ze swoich brutalnych metod dochodzenia do prawdy. Stosowała okrutne tortury, wymuszała przyznawanie się do winy. Z rąk inkwizytorów zginęły tysiące niewinnych ludzi. Marzeniem Filipa II było przywrócenie pierwotnej religii katolickiej na całym kontynencie. Nadawał więc inkwizycji coraz to nowe przywileje, aby oczyścić swoje państwo. Należało do nich między innymi cenzurowanie. Filip zasłyną jako tłumiciel powstania Morysków w Granadzie (razem ze swoim przyrodnim bratem don Juanem). Moryskowie to muzułmański lud, zmuszony pod groźbą śmierci do zmiany wiary. Wykorzystując walki w Europie na tle religijnym postanowili upomnieć się o swoje prawa co skończyło się dla nich klęską. Zostali pozbawieni majątków i rozproszeni po imperium. Ich ziemie przejęli chrześcijańscy chłopi. Ponadto Filip angażował swoją potężną flotę do obrony innych państw i terytoriów chrześcijańskich. Jego statki pod dowództwem don Juana pośpieszyły z pomocą obleganemu przez Turków Cyprowi. Flota muzułmańska została dosłownie zmieciona z powierzchni ziemi, a jeńcy powyrzynani. Zwycięstwo to a zarazem masakra obiegło całą Europę.
W tym okresie wojska zarówno lądowe jaki i flota hiszpańskie ustępowały jedynie sile Cesarstwa Chin. Utrzymanie tak potężnej armii wymagało ogromnych nakładów pieniężnych. Król Hiszpanii nie szczędził jednak środków, gdyż miał swoje plany zjednoczenia całego chrześcijaństwa europejskiego i dalszą jego ekspansje. Problem polegał na tym, że mało które państwo podzielało jego wizję. Nie po myśli Filipa przeprowadzono również nominację na papieża. Został nim w 1585r. Sykstus V. Nowy papież zaraz po objęciu tronu papieskiego rozpoczął starania o pozyskiwanie nowych ziem dla Watykanu, kosztem Hiszpanii. Sykstus obawiał się zbyt dużego wzrostu potęgi Filipa, zwłaszcza po przejęciu przez tego ostatniego królestwa północnego. W roku 1587 król Hiszpanii rozpoczął kompletowanie floty. Ostatecznie osiągnęła ona takie rozmiary, że nazwano ją „Wielką Armadą”. W jej skład wchodziło 117 okrętów i statków transportowych, w tym 22 galeony. Łącznie posiadały one uzbrojenie składające się z ponad 2400 dział. Zasadniczym powodem powstania Wielkiej Armady było pokonanie Wielkiej Brytanii, która swoją potęgę zawdzięczała pozycji morskiej i niezwyciężonej dotąd flocie. Wojna morska w swoim założeniu miała być krótka, ale ostatecznie działania zakończyły się w lipcu 1588 bitwa pod Gravelines. Wielka Brytania udowodniła swoją potęgę morską rozgramiając definitywnie Wielką Armadę. Był to koniec aspiracji Filipa do hegemonii na morzach. Flota hiszpańska nigdy już nie została odbudowana na taką skale jak miało to miejsce za czasów Wielkiej Armady.
W 1588r. dochodzi do buntów antyfeudalnych w Aragonii. Zostają krwawo stłumione, ale jednocześnie obrazują pewien narastający problem w społeczeństwie imperium. Tzw. fueros, czyli przywileje magnackie (odwieczne wolności, przywileje) coraz bardziej doskwierały ludności chłopskiej, która nie była w stanie finansowo podołać wymaganiom panów.
Niepokoje narastały również w Królestwie Kastylii. Niesubordynacja tego regionu zniecierpliwiła króla Hiszpanii. Postanowił narzucić królestwu władcę obcego. Niestety Sąd Najwyższy uznał tą nominację ze nielegalną i nie zgodził się na panowanie nowego władcy. Powstała opozycja anty królewska, która w rezultacie przeistoczyła się w kolejną rebelię. Na pomoc królowi przyszła tym razem inkwizycja, za pomocą której rebelia została stłumiona. Walki skończyły się w 1590r. Osiem lat później umiera Filip. W tym samym roku dochodzi do podpisania traktatu pokojowego z Francją, co kończy trwającą wiele lat wojnie(Vervins). Nadarzyła się niepowtarzalna okazja, aby w końcu uporządkować sprawy w państwie. niestety następca króla Filipa I- Filip III okazał się człowiekiem nieudolnym. Okres jego panowania (1598-1621r.) to lata niepokoi społecznych, kolejnych buntów i rozruchów. Również gospodarka państwa nie jest w stanie zapewnić odpowiednich dochodów. W 1607r. dochodzi do królewskiego bankructwa. Kryzys ekonomiczny pogłębia dodatkowo ostateczne wypędzenie Morysków w 1609r. Filip IV przejmował państwo finansowo podupadłe i społecznie niestabilne. Faktycznie władzę sprawował minister Olivares.
Zaczął się okres trwałego rozpadu imperium. Dochodzi do oddzielenia się Portugalii (1640r.) i formalnej niepodległości Niderlandów (1648r.). Armia francuska opanowała większość miast hiszpańskich, znajdujących się przy Renie. Sen o wielkości Hiszpanii Filipa II Hiszpańskiego nie został zrealizowany. Rozrzutna gospodarka jego następców doprowadziła ostatecznie do marginalizacji tego kraju. Były to ostatnie lata wielkości Imperium.
