PANOWANIE DYNASTII PIASTÓW:
PANOWANIE MIESZKA I (960 - 992)
965 - polski książę Mieszko I poślubił księżniczkę czeską Dobrawę (Dąbrówkę)
966 - Polska przyjęła chrzest za pośrednictwem Czech
968 - odparcie, przy pomocy Czechów, ataku Wichmana, który najechał na ziemie polskie stojąc na czele Pomorzan. Utworzenie biskupstwa misyjnego w Poznaniu, na czele którego stanął biskup Jordan.
972 - Polacy odnieśli zwycięstwo nad margrabią Hodonem, odpierając jego atak w zwycięskiej dla nas bitwie pod Cedynią. W ten sposób zakończyły się walki o Pomorze Zachodnie.
977 - umiera żona Mieszka I, księżniczka Dobrawa
979 - wyprawę na ziemie polskie podejmuje cesarz niemiecki Otton II. Rozpada się sojusz Polski z Czechami, a równocześnie dochodzi do zawiązania sojuszu Polski z Niemcami (wspólnie podjęli walkę z Wieletami) i Czechów z Wieletami. Mieszko I poślubił Odę, która była córką Dytryka, niemieckiego margrabiego.
990 - prawdopodobny rok nadania ziemi krakowskiej Bolesławowi Chrobremu przez jego ojca Mieszka I
991 - powstanie dokumentu Dagome iudex, w którym spisano wszystkie ziemie należące do Mieszka I
992 - umiera Mieszko I władzę przejmuje jego syn zrodzony z małżeństwa z Dobraną, Bolesław Chrobry, A Oda i jej synowie zostają wygnani z kraju
PANOWANIE BOLESŁAWA CHROBREGO (992 - 1025)
997 - w czasie misji chrystianizacyjnej podjętej w Prusach, zostaje zamordowany biskup Pragi, Wojciech, który wkrótce za swoje zasługi został ogłoszony świętym
1000 - zjazd zwołany do Gniezna przez Bolesława Chrobrego. W pielgrzymce przybył na niego cesarz niemiecki Otton III, który od jakiegoś czasu podjął starania zmierzające ku stworzeniu jednej, scentralizowanej, uniwersalnej Europy, która przybrałaby ustrój monarchii, w skład, której miały wejść Włochy, Galia (Burgundia i Dolna Lotaryngia), Germania i Sclavinia (państwo rządzone przez Polan). W trakcie zjazdu doszło do utworzenia arcybiskupstwa, które znalazło siedzibę w Gnieźnie (pierwszym arcybiskupem mianowano Radzima Gaudentego - brata świętego Wojciecha),a oprócz tego również biskupstw w Kołobrzegu, Krakowie i Wrocławiu. Powstałe wcześniej w Poznaniu biskupstwo przyznano biskupowi Ungerowi. Państwo polskie liczyło w tym czasie około 250 tyś. km2 i miało mniej więcej milion mieszkańców.
1002 - umiera Otton III, a jego miejsce zajmuje Henryk II. W walkach o tron cesarski, jakie wybuchły po śmierci Ottona, Chrobry popierał konkurenta Henryka, Ekharda, który margrabią Miśni. Ostatecznie w walce o władzę Ekhard został zamordowany, a w odwecie za śmierć swojego sojusznika Chrobry najechał na ziemie niemieckie zajmując Milsko i Łużyce.
1003 - Chrobry zaanektował Czechy i Morawy
1004 - Bolesław został usunięty z Czech, tracąc Milsko i Łużyce
1005 - Niemcy najeżdżają na ziemie polskie, udaje się na szczęście podpisać pokój, dzięki któremu Polska pozostaje niezależnym krajem
1007 - Chrobry ponownie zaanektował Milsko i Łużyce
1013 - podpisano pokój w Merseburgu - pozwolono Chrobremu zatrzymać to, co do tej pory zdobył, kazano mu jednak złożyć hołd z podbitych ziem, dodatkowo postanowiono, że jego syn Mieszko II, weźmie za żonę córkę palatyna reńskiego, która miała na imię Rycheza
1015 i 1017 - wojska niemieckie podjęły kolejne próby najazdów, udało się jednak obronić grody w Głogowie i odeprzeć i ataki
1018 - wyprawa kijowska Bolesława Chrobrego, w wyniku, której na kijowskim tronie zasiadł popierany przez niego Świętopełk, a nie drugi kandydat do tronu Jarosław Mądry, a do Polski przyłączono Grody Czerwieńskie. W tym samym roku podpisano również pokój w miejscowości Budziszyn, na mocy, którego Polska mogła zatrzymać Milsko i Łużyce.
1025 - Bolesław Chrobry jako pierwszy polski władca założył na swoje skronie koronę królewską, miało to miejsce prawdopodobnie w czasie Wielkanocy 18 kwietnia. W tym samym roku, niedługo po koronacji król umiera.
PANOWANIE MIESZKA II LAMBERTA (1025 - 1034):
1025 - królem Polski zostaje syn Bolesława Chrobrego. Mieszko II
1028 i 1030 - najazdy podejmowane przez Mieszka II na Saksonię, które miały na celu wesprzeć oponenta cesarza
1031 - Najazd ruski (Jarosław Mądry) i niemiecki (Konrad II) w wyniku, którego Polska utraciła Milsko, Łużyce i Grody Czerwieńskie. Oprócz kłopotów związanych z agresją z zewnątrz, w kraju trwały również konflikty między panującym władcą, a jego braćmi Ottonem i Bezprymem. Mieszko w obliczu nasilającej się opozycji wewnętrznej musi szukać pomocy, uciekając do Pragi, oprócz tego, że został wygnany, wcześniej pozbawiono go korony.
1032 - władzę przejmuje Bezprym. Odsyła do Niemiec polskie insygnia koronacyjne. Nie panuje jednak długo, ponieważ zostaje wkrótce zamordowany. Wobec jego śmierci Mieszko II decyduje się na powrót do kraju. Ponownie obejmuje władzę, ale musi złożyć hołd Konradowi II. Udaje mu się zjednoczyć ponownie kraj, rozbity wcześniejszymi podziałami.
1034 - 1039 LATA KRYZYSU
1034 - umiera Mieszko II. W kraju następuje kryzys. Wybucha powstanie ludowe, dochodzi również do reakcji pogańskiej, ponieważ religia chrześcijańska była jeszcze słabo zakorzeniona w sercach i umysłach Polaków. Władzę próbuje przejąć jego syn, Kazimierz, ale spotyka się ze zdecydowaną opozycją. Musi uciekać z kraju. Na terenie Mazowsza w samowolny sposób do władzy dochodzi Miecław, pełniący do tej pory rolę cześnika.
1038 - 1039 - na Polskę najeżdża Brzetysław, książę czeski, który zagarnia należący do tej pory do Polski Śląsk. Liczne ziemie polskie zostają zrabowane, śmierć ponosi wielu polskich poddanych, z Gniezna zostają skradzione relikwie św. Wojciecha.
PANOWANIE KAZIMIERZA ODNOWICIELA 1034 - 1058
1039 - Kazimierz decyduje się na powrót do kraju, pomagają mu w tym władcy Niemiec Henryk III i Rusi Jarosław Mądry.
1039 - 1041 - Kazimierzowi udało się opanować Wielkopolskę i Małopolskę z Krakowem.
1047 - dzięki pomocy ofiarowanej mu przez Jarosława Mądrego, Kazimierz zdołał pokonać buntowniczego Miecława i podporządkować sobie Mazowsze, a także po zwycięstwie odniesionym nad Siemomysłem przyłączyć do kontrolowanych przez siebie terenów Pomorze
1050 - na jakiś czas Kazimierz odzyskał część Śląska
1054 - na zjeździe w Kwedlinburgu, dzięki poparciu udzielonemu Polsce przez cesarza, zdecydowano, że Śląsk powinien należeć do Polski, jednak Polacy muszą płacić z tych ziem trybut na rzecz Czech
1058 - Kazimierz, któremu historia dzięki jego zasługom na polu odbudowy państwa nadała przydomek Odnowiciela umiera.
PANOWANIE BOLESŁAWA ŚMIAŁEGO (1058 - 1079)
1058 - rośnie rola Kościoła i Krakowa jako ośrodka z powodu utworzenia tam arcybiskupstwa
1058 - władzę przejmuje Bolesław Śmiały.
1060 i 1062 - Polacy interweniują na Węgrzech, popierając tamtejszego władcę Belę I i Gejzę
I
1069 - Bolesław podejmuje wyprawę na teren Rusi, by poprzeć księciem walce księciem tron kijowski Izasława
1076 - Bolesław zostaje koronowany na króla Polski, za zgodą papieża Grzegorza VII (wcześniej Bolesław udziela poparcia właśnie papieżowi w jego walce z cesarzem o inwestyturę)
1076 - 1079 - król Bolesław ma problemy finansowe, zaczyna się w polskiej gospodarce proces psucia monety
1079 - z ręki króla zostaje zamordowany biskup krakowski Stanisław, który już wcześniej wszedł z nim w konflikt. Wobec buntu, który wybuchł wśród poddanych Bolesław musiał ratować się ucieczką na Węgry.
PANOWANIE WŁADYSŁAW HERMANA (1079 - 1102)
1079 - na polskim tronie zasiada Władysław Herman, czyli brat poprzedniego króla, władzę sprawuję wszechwładny Sieciech, faktycznie wojewoda, który walczy z opozycją możnowładców.
1081 - umiera Bolesław Śmiały
1090 - 1092 - na pewien czas udało się opanować Pomorze Gdańskie
1093 - za sprawą będących w opozycji możnowładców, klasztor opuszcza Zbigniew, czyli syn Władysława Hermana i jego pierwszej żony. Możni buntują się przeciwko wszechwładnemu Siecechowi. Wysuwają jako kandydata do tronu Zbigniewa.
1097 - Władysław Herman ponosi klęskę w wojnie domowej. Sieciach zostaje wypędzony, a kraj podzielony między dwóch synów Władysława Hermana: Zbigniewowi przypada Wielkopolska, a drugiemu synowi pochodzącemu z małżeństwa z druga żoną, Judytą Czeską, Małopolska i Śląsk. Sam Władysław pozostawia sobie pod kontrolą Mazowsze i najważniejsze grody znajdujące się na ziemiach polskich, również tych podporządkowanych synom.
1102 - umiera Władysław Herman. Ostateczny podział Polski między dwóch braci.
PANOWANIE BOLESŁAWA KRZYWOUSTEGO (1102 - 1138)
1106 - 1107 - wojna domowa pomiędzy braćmi. Zbigniew zostaje najpierw osadzony jako lennik swojego brata na Mazowszu, a potem ucieka, szukając pomocy u cesarza niemieckiego Henryka V. Władza i ziemie polskie zjednoczone pod kontrolą jednego władcy.
1109 - cesarz Henryk V interweniuje w sprawie Zbigniewa. Bolesław odpiera najazd Niemców i Czechów między innymi broniąc Głogów. Bitwa na Pism Polu.
1110 - 1112 - Zbigniew wraca do rodzinnego kraju. Z inicjatywy brata zostaje oślepiony i prawdopodobnie ponosi śmierć.
1114 - podporządkowanie sobie przez Bolesława Nakła nad Notecią otwiera mu drogę do podboju Pomorza.
1119 - ostateczny podbój całego Pomorza Gdańskiego.
1122 - opanowanie Szczecina.
1121 - 1123 - wyprawy na Pomorze Zachodnie, panujący tam Warcisław musi złożyć Bolesławowi hołd lenny
1124 - chrystianizacja Pomorza Zachodniego
1131 - dochodzi do zerwania sojuszu z Węgrami, a Śląsk doznaje licznych spustoszeń w wyniku najazdu Czechów
1133 - niezależność polskiego Kościoła jest zagrożona w związku dążeniami magdeburskiego arcybiskupa
ok. 1133 - powstał tzw. Testament Krzywoustego, w którym sformułowano zasadę senioratu, wydzielając synom osobne dzielnice, w których mieli sprawować samodzielną władzę:
najstarszy syn, Władysław II (Wygnaniec) miał objąć dzielnicę senioralną oraz Śląsk
Bolesław Kędzierzawy dostał Mazowsze i część Kujaw
Mieszkowi Staremu przypadły w darze Wielkopolska z Poznaniem włącznie
Henryk Sandomierski ziemia sandomierska
Żona Bolesława Krzywoustego, Salomea dostała grody położone na terenie Ziemi Łęczyckiej
Kazimierz zwany Pogrobowcem, ponieważ przyszedł na świat już po śmierci ojca, więc nie został uwzględniony w testamencie i niczego nie dostał
1135 - Bolesław Krzywousty złożył w Mersburgu hołd cesarzowi Lotarowi III
1136 - wydając bullę gnieźnieńską potwierdzono niezależną pozycję metropolii w Gnieźnie
1138 - śmierć Bolesława Krzywoustego
ROZBICIE DZIELNICOWE:
WŁADYSŁAW WYGNANIEC (1138 - 1146)
1138 - Władysław II otrzymuje tytuł seniora, miedzy jego braćmi ciągle pogłębiają się wzajemne spory i konflikty w walce o wpływy
1141 - między braćmi wybucha wojna
1146 - Władysław zostaje wygnany z kraju przez swoich młodszych braci, a na Polskę napada cesarz Konrad III, u którego pomocy szukał pozbawiony władzy Władysław
BOLESŁAW KĘDZIERZAWY (1146 - 1173)
1150 - seniorem został Bolesław Kędzierzawy
1157 - na Polskę najechał cesarz niemiecki Fryderyk I Rudobrody, Bolesław został lennikiem cesarza, a najmłodszego z braci - Kazimierza przekazano w ręce cesarza jako zakładnika
1163 - Śląsk wraca do synów Władysława Wygnańca, Bolesława wysokiego i Mieszka Plątonogiego
1166 - zakończona klęską i śmiercią Henryka sandomierskiego, wyprawa podjęta przeciwko Prusom
1167 - z części ziem należących do Henryka Sandomierskiego, wydzielono osobną dzielnicę dla Kazimierza Sprawiedliwego
MIESZKO III STARY (1173 - 1177):
1173 - umiera Bolesław Kędzierzawy, a jego bracia Mieszko Stary i Kazimierz Sprawiedliwy walczą między sobą o władzę. Władzę w Krakowie, stolicy dzielnicy senioralnej przejmuje Mieszko Stary. Rośnie niezadowolenie ludności z polityki monetarnej prowadzonej przez księcia, który emituje małowartościowe monety.
1177 - wybucha wojna domowa. W Krakowie dochodzi do buntu. Na Śląsku walczą ze sobą Bolesław Wysoki i Mieszko Plątonogi., a w Wielkopolsce ma miejsce konflikt między Mieszkiem Starym i jego synem, który miał na imię Odo. Ostatecznie doszło do złamania zasady pryncypatu, ponieważ na tronie krakowskim został osadzony Kazimierz Sprawiedliwy, a pozbawiony władzy Mieszko III szuka sojuszników do walki o odzyskanie należnej mu pozycji na Śląsku oraz Pomorzu, a także w Czechach i Niemczech.
KAZIMIERZ II SPRAWIEDLIWY (1177 - 1194)
1180 - odbył się zjazd w Łęczycy, w czasie którego zatwierdzono władzę Kazimierza jako princepsa, a Kościół uzyskał pierwsze w swojej historii przywileje stanowe: od tej pory książę nie miał już prawa przejmować majątku po zmarłym biskupie, a kościoły dostały dodatkowe immunitety.
1180 - 1189 - wyprawy na tereny Rusi, w wyniku których władzę w Brześciu i Haliczu przejęli książęta przychylni Polsce
1181 - pełniący władzę na Pomorzu książę Bogusław złożył hołd lenny cesarzowi niemieckiemu Fryderykowi Barbarossie. Mieszkowi Staremu na nowo udało się podporządkować sobie Wielkopolskę.
1191 - Mieszko Stary zdołał zająć Kraków, ale został stamtąd usunięty z pomocą ruską
1194 - nagła śmierć Kazimierza Sprawiedliwego. Na tronie krakowskim zasiada Leszek Biały, czyli syn Kazimierza Sprawiedliwego. Młody władca musiał jednak walczyć o utrzymanie władzy i pozycji z pretendującym do tronu Mieszkiem Starym, który ciągle nie rezygnował ze swoich pretensji.
1195 - klęska Mieszka Starego nad Mozgawą
1198 - Mieszko Stary przejmuje władzę nad Krakowem za zgodą tamtejszych możnych
LESZEK BIAŁY 1202 - 1227
1202 - zmarł Mieszko Stary, o władzę w Krakowie walczyli między sobą jego syn, Władysław Laskonogi i Leszek Biały. Ostatecznie Władysław zostaje wygnany z miasta, a władza przechodzi w ręce Leszka Białego. Wydzielono specjalną dzielnicę dla Konrada Mazowieckiego.
1205 - najazd Rusinów, który został udanie odparty, Rusini ponieśli między innymi klęskę w bitwie pod Zawichostem
1207 - biskupem krakowskim zostaje Władysław Kadłubek
1212 - śmierć Mieszka Plątonogiego
1217 - Leszek Biały zawiera sojusz z Władysławem Laskonogim, który był księciem wielkopolskim i Henrykiem Brodatym będącym księciem wrocławskim, co pozwoliło Leszkowi umocnić jego autorytet jako księcia Polski
PODZIAŁ WŁADZY MIĘDZY POSZCZEGÓLNYCH KSIĄŻĄT:
Leszek Biały panował nad ziemią krakowską i sandomierską
Konrad, syn Kazimierza Sprawiedliwego, władał nad Mazowszem, Czerskiem i Łęczycą
Władysław Laskonogi, syn Mieszka Starego miał południową część Wielkopolski
Władysław Odonic, następca (wnuk) Mieszka Starego miał władzę nad północną Wielkopolską
Następcy Mieszka Plątonogiego sprawowali władzę nad południowym Śląskiem i ziemią raciborsko - opolską
Henryk Brodaty, który był wnukiem Władysława Wygnańca, posiadał północny Śląsk i ziemię wrocławską
1226 - sprowadzenie Krzyżaków do Polski za sprawą Konrada Mazowieckiego, osiedlili się na ziemi dobrzyńskiej
1227 - zjazd panujących książąt w Gąsawie, na który przyjechali Leszek Biały, Władysław Laskonogi oraz Konrad Mazowiecki. W czasie zjazdu na obradujących najechali niespodziewanie Pomorzanie dowodzeni przez Świętopełka Pomorskiego i Władysława Odonica. W wyniku napadu zginął Leszek Biały, a Henryk Brodaty został ciężko ranny. Władza w Krakowie przeszła w ręce Władysława Laskonogiego.
1228 - Władysław Laskonogi wydał przywilej w Cieni
HENRYK I BRODATY, HENRYK II POBOŻNY (1227 - 1241)
Próba zjednoczenia Polski rozbitej między poszczególnych książąt.
1241 - najazd Tatarów, bitwa pod Legnicą, w której śmierć poniósł Henryk Pobożny. Upada monarchia Henryków Śląskich. Konradowi Mazowieckiemu udało się zająć Kraków.
Rośnie liczba miast zakładanych na terenie kraju w większości na prawie niemieckim, rzadziej także na prawie średzkim i chełmińskim.
Data lokacji poszczególnych miast:
1211 - lokowano Złotoryję
1237 - lokowano Płock
1242 - lokowano Wrocław
1253 - lokowano Poznań
1257 - lokowano Kraków
1263 - lokowano Gdańsk (dwa ostatnie miasta założono opierając się na prawie magdeburskim)
BOLESŁAW WSTYDLIWY (1243 - 1279)
1259 - najazd Tatarów niosący ze sobą olbrzymie spustoszenia
LESZEK CZARNY (1279 - 1288)
Najazd Tatarów, udało się obronić Sandomierz i Kraków
HENRYK IV PROBUS (1288 - 1290)
Starał się o zyskanie dla siebie polskiej korony, zanim zmarł, zapisał ziemie krakowską i sandomierską Przemysłowi II
PANOWANIE DYNASTII PRZEMYŚLIDÓW:
1295 - Przemysł II koronował się w Gnieźnie na króla Polski
1296 - Przemysł II został zamordowany w Rogoźnie przez Brandenburczyków
1300 - na króla Polski koronował się Wacław II, który był równocześnie królem Czech, dlatego doszło do unii personalnej z Czechami
1305 - Wacław II umiera, po jego śmierci na tronie na krótko zasiada jego syn Wacław III, który niedługo po objęciu polskiego tronu zostaje zamordowany
OSTATNI PIASTOWIE NA TRONIE:
PANOWANIE WŁADYSŁAWA ŁOKIETKA (1305 - 1333):
1308 - Brandenburczycy zajęli Gdańsk, wezwani na pomoc Krzyżacy podstępnie opanowali miasto dokonując okrutnej rzezi mieszkańców, po pewnym czasie udało im się podporządkować całe Pomorze Gdańskie (1309)
1310 - ustanowiono Malbork stolicą państwa krzyżackiego
1311 - bunt wójta Alberta, który stanął na czele zbuntowanych niemieckich mieszczan krakowskich. Zbuntowani mieszczanie opowiedzieli się za Janem Luksemburskim, który był królem Czech, a jako potomek Wacława II i Wacława III z dynastii Przemyślidów miał prawo do sukcesji na tronie polskim. Bunt został w niedługim czasie zdławiony.
1314 - Łokietek podjął udaną wyprawę na Poznań, po której jego władzę nad sobą uznała cała Wielkopolska
1315 - 1317 - wojna z Brandenburgią w sojuszu z Danią, Pomorzem Szczecińskim i Węgrami
1318 - odbył się zjazd w Sulejowie, na którym podniesiono pomysł o przywróceniu władzy królewskiej w Polsce oraz tezę mówiącą o tym, że Polska powinna stanowić przedmurze chrześcijaństwa
1320 - Władysław Łokietek założył na skronie koronę królewską. W momencie przyjęcia tytułu królewskiego Łokietek panował nad Małopolską, Wielkopolską oraz ziemiami: sieradzką, łęczycką, brzeską, dobrzyńską a oprócz tego również Kujawami. W sumie całość terytorium miało powierzchnię 130 tys. km2, zamieszkiwało je 750 tys. ludzi, przy zaludnieniu: 8 osób na km2. Poza granicami kraju rządzonego przez Łokietka z ziem, które niegdyś tworzyły państwo polskie pozostawały: Śląsk, Mazowsze, które miało status lenna, Pomorze oraz ziemia lubuska.
1320 - 1321 - sąd papieski uznał, że Krzyżacy bezprawnie zagarnęli Pomorze, które powinni zwrócić Polsce zgodnie z wyrokiem, a dodatkowo zapłacić jeszcze odszkodowanie finansowe.
1325 - syn Władysława Łokietka pojął za żonę córkę litewskiego księcia Giedymina, dzięki czemu doszło do zawiązania przymierza między Polską a Litwą. W tym samym czasie Krzyżacy wchodzą w układy z Brandenburgią, do którego po pewnym czasie przyłącza się także Jan Luksemburski.
1327 - zakończona klęską wyprawa na Mazowsze, która miała na celu zhołdowanie tamtejszych książąt
1329 - 1331 - najazd Krzyżaków złączonych sojuszem z Janem Luksemburskim
1331 - bitwa pod Płowcami Polacy odnieśli zwycięstwo nad siłami wroga
1332 - Krzyżacy zajmują Kujawy, dochodzi do podpisania rozejmu
1333 - śmierć Władysława Łokietka
PANOWANIE KAZIMIERZA WIELKIEGO (1333 - 1370)
1333 - na tron polski wstępuje syn Władysława Łokietka, Kazimierz Wielki
1335 - układy w Wyszehradzie - Jan Luksemburski za cenę 1,2 mln groszy praskich zgodził się zrzec swoich roszczeń do polskiej korony oraz jej ziem z Mazowszem włącznie, a Kazimierz Wielki w Trenczynie zrzekł się swoich praw do ziem śląskich
1339 - Kazimierz Wielki podpisał układ sukcesyjny z węgierską dynastią Andegawenów, który został dodatkowo potwierdzony w 1355
1339 - sąd w Warszawie, sąd papieski zdecydował, że Pomorze i ziemia chełmińska zostały bezprawnie zaanektowane przez Krzyżaków i powinny wrócić do Polski. Krzyżacy nie uznali tego wyroku. Doszło do tego, że papież nie wykonał swojego werdyktu, ponieważ zakonnicy zdecydowali się płacić wyższe świętopietrze z podległych im ziem.
1340 - 1349 - zajęcie Rusi Halickiej i części Wołynia. Kazimierz Wielki wyznaczył jako swego sukcesora Bolesława Rogatkę, jednego z książąt z dynastii Piastów, pochodzącego z linii mazowieckiej.
1343 - w Kaliszu podpisano tak zwany "pokój wieczysty" z Krzyżakami, na mocy, którego Polska odzyskała ziemię dobrzyńską oraz Kujawy, a Pomorze i ziemia chełmińska zyskały status wieczystej jałmużny ofiarowanej Krzyżakom, przy czym Kazimierz Wielki nie zrzekł się do niego praw własności.
1347 - król wydał statut wiślicki dla Małopolski i statut piotrkowski dla Wielkopolski. Równocześnie powoli zamykał się stan szlachecki.
1348 - na mocy pokoju podpisanego w Namysłowie z czeskim królem Karolem IV, Mazowsze ponownie znalazło się w polskiej strefie wpływów
1356 - pokój podpisany w Pradze stanowił potwierdzenie istniejącej sytuacji, czyli po raz kolejny przyznał Czechom prawo do władania ziemiami Śląska
1365 - podporządkowanie sobie przez Polskę Santoka i Drezdenka
1364 - ufundowanie przez króla Akademii Krakowskie, na razie złożonej tylko z trzech wydziałów - bez teologii
1370 - umiera Kazimierz Wielki, zapisując swojemu jedynemu, adoptowanemu wcześniej synowi ogromne dobra ziemskie. Następcą Kazimierza został jednak Ludwik Węgierski, w jego imieniu władzę w Polsce sprawowała jako królewski namiestnik jego żona Elżbieta, córka Władysław Łokietka.
DYNASTIA ANDEGAWENÓW:
PANOWANIE LUDWIKA WĘGIERSKIEGO 1370 - 1382:
1370 - Ludwik Węgierski wstępuje na polski tron
1374 - zjazd w Koszycach, podczas którego król wydaje przywilej dla szlachty mówiący o wprowadzeniu jednego podatku, który miał od tej pory wynosić 2 grosze z łana kmiecego, nazywano go poradlnym, co więcej król zobowiązał się do wykupywania szlachciców, którzy znaleźliby się w niewoli w przypadku wyprawy wojennej i opłacania szlachciców, którzy decydowali się wyruszyć na wyprawę wojenną poza granice Polski. Król zgodził się na te ustępstwa po to, by zagwarantować sukcesję polskiego tronu dla jednej ze swoich córek - Jadwigi lub Marii - szlachta musiała wydać specjalną zgodę, na to, by na polskim tronie zasiadła kobieta, ponieważ do tej pory dziedziczenie odbywało się wyłącznie w obrębie męskich potomków rodzin królewskich.
1376 - w Krakowie wybuchły protesty przeciwko sprawowaniu władzy przez Ludwika. Od Polski odłączyły się Mazowsze z inicjatywy Siemowita III, Ruś Halicka, na czele której stanął Władysław Opolczyk, a oprócz tego również Sanok i Drezdenko, które przypadły Brandenburgii.
1381 - śmierć Elżbiety, coraz większe znaczenie zyskują przedstawiciele możnych rodów krakowskich
1382 - umiera Ludwik Węgierski.
1382 - 1384 - Bezkrólewie. Faktycznie po śmierci Ludwika, korona powinna przypaść jego córce Marii. Jednak odrzucono możni polscy zanegowali przysługujące jej prawa do tronu, ponieważ nie chcieli się zgodzić by Polską rządziła ona, a przede wszystkim jej mąż Zygmunt Luksemburski. Wobec przedłużającego się bezkrólewia wysunięto kandydaturę Jadwigi, która była siostrą Marii, najmłodszą córką Ludwika. Z kolei możni z Wielkopolski wysuwali jako kandydata do tronu Siemowita IV, który był księciem zachodniej części Mazowsza.
PANOWANIE JADWIGI ANDEGAWEŃSKIEJ (1384 - 1399)
1384 - Ostatecznie dzięki pomocy ze strony Węgrów Siemowit został pokonany, a na tronie zasiadła Jadwiga Andegaweńska. Koronowana na króla Polski 16 października. Jadwiga musiała zerwać zaręczyny z Wilhelmem Habsburgiem.
1385 - rozmowy polsko - litewskie, które zakończyły się unią w Krewie. Postanowiono, że Władysław Jagiełło zostanie mężem Jadwigi, a więc równocześnie królem Polski. W zamian za to zobowiązał się przyjąć chrzest i przyłączyć Litwę do Polski, a także odzyskać ziemie utracone wcześniej przez Polskę.
DYNASTIA JAGIELLONÓW:
PANOWANIE WŁADYSŁAWA JAGIEŁŁY (1386 - 1434)
1386 - Władysław Jagiełło zasiada na polskim tronie
1399 - umiera Jadwiga
1400 - odnowienie Akademii Krakowskiej, powstaje nowy wydział - teologia
1401 - unia wileńsko - radomska - doszło do odnowienia aktu unii horodelskiej. W akcie unii zapisano, że Polska i Litwa tworzą związek dwóch autonomicznych państw, a Witold zachowuje władzę na Litwie aż do swojej śmierci.
1409 - najazd Krzyżaków na ziemię dobrzyńską rozpoczyna wielką wojnę z zakonem, która trwała do 1411 roku.
15 lipca 1410 - miała miejsce bitwa pod Grunwaldem - Polacy odnieśli spektakularne zwycięstwo nad Krzyżakami, śmierć poniósł wielki mistrz zakonny Ulrich von Jungingen. Po bitwie miało miejsce nieudane oblężenie Malborka.
1411 - zakończenie wielkiej wojny pokojem podpisanym w Toruniu tzw. I pokój toruński - Krzyżacy oddali Polsce ziemię dobrzyńską a Litwie Żmudź. Poza tym mieli obowiązek wypłacenia wysokiej kontrybucji, jako rekompensaty za straty wojenne.
1413 - podpisano kolejną unię polsko - litewską w Horodle, na mocy, której podtrzymano postanowienie o odrębnym statusie Litwy, katolickim bojarom przyznano identyczne przywileje jak polskim szlachcicom oraz zdecydowano, że o wyborze wielkiego księcia i króla będą decydować wspólnie przedstawiciele Litwy i Polski
1414, 1419 i 1422 - kolejne wojny z Krzyżakami, które nie przynoszą decydujących rozstrzygnięć
1420 - husyci czescy proponują Jagielle objecie tronu praskiego, król odrzuca tą propozycję. Coraz bardziej rośnie w siłę stronnictwo kierowane przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego, które jest nieprzychylne husytom..
1422 - wojna za zakonem, zakończona podpisaniem pokoju nad jeziorem Melno.
1430 - umiera Witold, władzę po nim przejmuje Zygmunt Kiejstutowicz. Jagiełło wydaje przywilej jedleński gwarantujący szlachcie nietykalność osobistą. Do Polski przyłączono zachodnią część Podola z Kamieńcem.
1433 - Jagiełło wydał przywilej krakowski.
1434 - Władysław Jagiełło umiera
PANOWANIE WŁADYSŁAWA III WARNEŃCZYKA (1434 - 1444)
1434 - na tron wstępuje Władysław III Warneńczyk syn Władysława Jagiełły. Bardzo ważną rolę przy młodym królu odgrywa bp Zbigniew Oleśnicki.
1438 - śmierć ostatniego z dynastii Luksemburgów - Zygmunta, który był jednocześnie cesarzem oraz królem czeskim i węgierskim. Władzę na Węgrzech przejął w niedługim czasie zięć zmarłego Albrecht Habsburg, ale wobec narastającej w stosunku do niego opozycji, zaproponowano koronę Czech młodszemu bratu Władysława Warneńczyka, Kazimierzowi. Kazimierz próbował rzeczywiście zdobyć koronę Czech, ale podejmowane przez niego próby zakończyły się niepowodzeniem.
1439 - obrady soboru w Bazylei, podczas którego wystąpił ze swoim słynnym wystąpieniem Paweł Włodkowic, w którym m. in. sformułował prawo pogan do posiadania własne państwa oraz zabronił nawracania ich siłą
1440 - Władysław Warneńczyk zasiadł na tronie Węgier, powstaje Związek Pruski założony przez mieszczan pruskich, którzy mają dość ucisku ze strony Krzyżaków. Na Litwie zostaje zamordowany Zygmunt Kiejstutowicz, na stanowisko wielkiego księcia zostaje mianowany Kazimierz Jagiellończyk. Polscy możni nie zgadzają się z taką decyzją, przez co dochodzi do zerwania unii między Polską a Litwą.
1444 - Władysław Warneńczyk ginie w bitwie pod Warną w starciu z Turkami Osmańskimi
1444 - 1446 - bezkrólewie
1445 - zjazd szlachty zebranej w Sieradzu przekazuje koronę polską Kazimierzowi Jagiellończykowi
PANOWANIE KAZIMIERZA JAGIELLOŃCZYKA 1446 - 1492
1447 - Kazimierz Jagiellończyk koronowany na króla Polski, przy okazji koronacji zagwarantowano, że Polska i Litwa utrzymają wzajemną niezależność oraz równouprawnienie, przy okazji doszło do odnowienia unii personalnej
1449 - biskup Zbigniew Oleśnicki został mianowany kardynałem
1454 - Kazimierz Jagiellończyk zdecydował się na prośbę mieszczan zrzeszonych w Związku Pruskim wcielić Prusy do Korony, co stało się bezpośrednim wybuchem wojny (tzw. woja trzynastoletnia z Krzyżakami). Pospolite ruszenie ponosi klęskę w bitwie pod Chojnicami. Król w czasie zjazdu szlachty zwołanego do Nieszawy wydał przywilej na mocy, którego wzrosła rola sejmików ziemskich - sejmiki muszą wydać zgodę na zwołanie pospolitego ruszenia i nałożenie nowych podatków.
1457 - król nadał miastom pruskim - Gdańsk, Toruń i Elbląg, przywileje o charakterze ekonomicznym, które umożliwiły im znaczący rozwój, w zamian za to miasta wypłacają pieniądze przeznaczone na zwerbowanie wojsk zaciężnych, dzięki którym Polacy odnotowują pierwsze sukcesy w wojnie z Krzyżakami
1460 - udało się zdobyć Malbork
1461 - powołano do życia stałą armię zaciężną dowodzoną przez Piotra Dunina
1462 - Polacy odnieśli zwycięstwo pod Świeciłem, włączono
1466 - wygrana Polaków w bitwie pod Chojnicami. Zakończono wojnę trzynastoletnią podpisując II pokój toruński. Na mocy pokoju do Polski wróciło Pomorze Gdańskie, a oprócz tego również ziemia chełmińska, michałowska, Warmia, Żuławy i Malbork, Elbląg, Gdańsk. Tereny włączone do Polski nazwano Prusami Królewskimi, a pozostałe ziemie należące do zakonu stały się lennem Polski, nazwano je Prusami Zakonnymi.
1471 - 1479 - Władysław Jagiellończyk, syn Kazimierza Jagiellończyka, zostaje powołany na tron czeski musi jednak walczyć o władzę a jego konkurentem do czeskiej korony jest Maciej Korwin.
1478 - wywiązuje się tzw. wojna popia - Krzyżacy popierali konkurenta Władysława Jagiellończyka, Macieja Korwina
1490 - Władysław Jagiellończyk został królem Węgier. Doszło do konfliktu między nim a Janem Olbrachtem. Władysław zwrócił się o pomoc do Maksymiliana Habsburga. Jan poniósł porażkę, wycofał się z powrotem na ziemie polskie, gdzie zasiadł na tronie po śmierci Kazimierza Jagiellończyka.
1492 - umiera Kazimierz Jagiellończyk. W chwili jego śmierci Władysław był władcą Czech i Węgier. Jan Olbracht zasiadł na tronie polskim. Aleksander Jagiellończyk był wielkim księciem litewskim.
PANOWANIE JANA OLBRACHTA 1492 - 1501
1496 - król wydał statuty piotrkowskie, gwarantujące szlachcie kolejne przywileje: maksymalnie tylko jeden chłop w ciągu roku może opuścić posiadłości należące do pana, mieszczanom nie wolno posiadać dóbr ziemskich, szlachta została ostatecznie zwolniona z konieczności płacenia ceł.
1497 - nieudana wyprawa na Mołdawię
1498 - najazd wojsk tureckich na Polskę
1499 - unia wileńska, zachowanie sojuszu z Litwą
1501 - umiera Jan Olbracht
PANOWANIE ALEKSANDRA JAGIELLOŃCZYKA 1501 - 1506
1500 - 1503 - trwają wojny z Moskwą zakończone pokojem na mocy, którego Polska traci część Smoleńszczyzny
1504 - na sejmie piotrkowskim zdecydowano, że odtąd senat będzie kontrolował nadawanie dóbr koronnych, określono również kompetencje i sposób organizacji najwyższych urzędów - od tej pory jedna osoba nie mogła sprawować równocześnie kilku urzędów
1505 - uchwalenie tak zwanej konstytucji nihil novi, w której zdecydowano, że wszystkie nowo ustanawiane prawa wymagają zatwierdzenia ze strony sejmu i senatu.
1506 - umiera Aleksander Jagiellończyk, na tron wstępuje Zygmunt I Stary
PANOWANIE ZYGMUNTA I STAREGO 1506 - 1548
1507 - nowy król przeprowadza reformy finansowe między innymi nakłada wysokie cła graniczne, wykupuje zastawione przez swoich poprzedników królewszczyzny, zastępuje opłatą finansową obowiązek stawania w szeregach pospolitego ruszenia na wezwanie króla
1512 - 1522 - trwała wojna moskiewsko - litewska, w której po stronie Litwy opowiedziała się Polska i pomagała Litwinom w walce
1514 - zwycięstwo w bitwie pod Orszą, utrata Smoleńska
1515 - zjazd wiedeński. Zygmunt Stary zawarł układ z Habsburgami, na mocy, którego mieli oni szansę przejąć trony czeski i węgierski. Cesarz Maksymilian cofnął równocześnie swoje poparcie udzielone wcześniej Albrechtowi Hohenzollernowi, wielkiemu mistrzowi zakonu krzyżackiego i carowi Wasalowi III
1519 - 1521 - toczono wojnę z zakonem krzyżackim, której ostatecznym wynikiem była sekularyzacja zakonu i przekształcenie ziem należących do Krzyżaków lenno podległe Polsce w Prusach Książęcych (Wschodnich)
1520 - na mocy wydanych przez króla statutów toruńsko - bydgoskich ustalono obowiązkowy, minimalny wymiar pańszczyzny w wielkości jednego dnia tygodniowo
10 kwietnia 1525 - Albrecht Hohenzollern złożył hołd lenny królowi polskiemu, zakon krzyżacki został poddany sekularyzacji
1526 - bitwa pod Mohaczem, w wyniku klęski poniesionej w walce z Turkami zginął Ludwik Jagiellończyk, a zgodnie z podpisaną wcześniej z Habsburgami umową, to właśnie oni przejęli tam władzę
1526 - 1529 - wcielono Mazowsze do Korony, w związku z wygaśnięciem panującej tam do tego czasu dynastii Piastów
1529 - Zygmunt August, syn panującego króla Zygmunta I Starego, został wybrany w wyniku elekcji vivente rege na jego następcę, co wzbudziło niezadowolenie szlachty.
1531 - Jan Tarnowski podjął wyprawę na teren Mołdawii, w czasie, której odniósł między innymi zwycięstwo pod Obertynem
1533 - doszło do podpisania wieczystego pokoju z sułtanem tureckim
1537 - szlachta zbuntowała się przeciwko swemu władcy zawiązując rokosz we Lwowie, który przeszedł do historii także pod nazwą wojny kokoszej
1544 - królewicz Zygmunt August pojechał na Litwę jako królewski namiestnik, w czasie swojego pobytu na Litwie zawarł potajemnie ślub z Barbarą Radziwiłłówną
1548 - umiera Zygmunt Stary
PANOWANIE ZYGMUNTA AUGUSTA 1548 - 1572
1548 - po śmierci ojca Zygmunt August wstępuje na tron
1553 - Moskwa i Krzyżacy zawiązują wspólnie sojusz
1557 - dochodzi do zmiany sojuszy - teraz Krzyżacy pragną nawiązać współpracę z Litwą
1558 - zaczyna się litewsko - moskiewska wojna o Inflanty, Dania zaanektował Otylię
1561 - na mocy układu zawartego Kawalerów Wilnie z wielkim mistrzem Gotardem Kettlerem, Zakon Kawalerów Mieczowych zostaje zsekularyzowany. Postanowiono, że część Inflant z Kurlandią i Semigalią będą lennem polskim, a pozostał część należących do zakonu ziem zyskała status kondominium polsko - litewskiego
1562/3 - na tzw. sejmie egzekucyjnym, który zebrał się w Piotrkowie postanowiono, że 25% dochodów królewskich z posiadanych przez władcę majątków ma być przeznaczona na rzecz stałego wojska, którego nazywano wojskiem kwarcianym
1563 - 1570 wojna o Inflanty. W czasie kilku lat wojny kilkakrotnie zmieniały się sojusze: raz był to sojusz między Polską a Danią (aż do czasu, kiedy polska flota kaperska rozpoczęła blokadę portu w Narwi, co nie przypadło do gustu Duńczykom), a także między Moskwą a Szwecją (ten z kolei zakończył się wraz z przejęciem władzy przez Jana III, którego żoną była Katarzyna Jagiellonka). Ostatecznie miało miejsce odwrócenie sojuszy i współpraca miedzy Polską a Szwecją.
1564 - Polska przyjęła postanowienia soboru trydenckiego
1568 - powołanie Komisji Morskiej, która miała zająć się budową floty polskiej na Bałtyku, spór z Gdańskiem, wprowadzeniem tzw. Statutów Karnkowskiego
1570 - zakończenie wojny o Inflanty - podpisanie pokoju w Szczecinie, Inflanty podzielono między cztery państwa, które brały udział w konflikcie
1569 - na sejmie lubelskim uchwalono, że Polskę i Litwę powinna połączyć unia realna, a nie jak było do tej pory personalna, od miejsca zebrania się sejmu nazwano tą unię lubelską. Zanim jeszcze doszło do podpisanie unii, przyłączono do Korony Podole, Wołyń i Kijowszczyznę
1572 - umiera Zygmunt August
PANOWANIE KRÓLÓW ELEKCYJNYCH
Wobec śmierci ostatniego przedstawiciela dynastii Jagiellonów, który nie pozostawił po sobie męskiego potomka, szlachta musiała sama zdecydować o wyborze nowego władcy. W tym celu zawiązano konfederacje wojewódzkie tzw. kapturowe, które z braku władcy pełniły w czasie bezkrólewia funkcje sądownicze. Dzięki poparciu kleru i magnaterii interrexem został wybrany Jakub Uchański. Zdecydowano, że w wyborach nowego władcy weźmie udział cała szlachta.
28 I. 1573 - konfederacja warszawska zapewniła wolności wyznaniowe w kraju
1573 - sformułowano tzw. artykuły henrykowskie, które obowiązkowo musiał zaprzysiąc każdy nowo wybrany król. W artykułach zapisano najważniejsze wyznaczniki ustroju Rzeczpospolitej: nowy król miał być wybierany na drodze elekcji viritim, sejm miał zbierać się w okresie dwuletnim na czas 6 tygodni, a gdyby była taka potrzeba nawet częściej. W myśl artykułów henrykowskich powołano do życia Radę Szesnastu, złożoną z senatorów. Poza tym szlachta zapewniła sobie w tym akcie prawo do wypowiadania posłuszeństwa królowi.
Kwiecień 1573 - zebrał się sejm elekcyjny, który miał zdecydować, kto zostanie nowym królem Polski, do wyboru miał kilku kandydatów: arcyksięcia Ernesta Habsburga popieranego szczególnie przez litewską magnaterię i część kleru, Jana III, króla Szwecji, który był mężem Katarzyny Jagiellonki; francuskiego księcia Henryka Walezego, którego szczególnie mocno promował Jean Monteluc, Iwana IV Groźnego, cara Rosji. W końcu zebrani pod Warszawą posłowie wybrali Henryka Walezego. Nowemu królowi przedstawiono do podpisania artykuły henrykowskie.
18/19 czerwca 1574 - Henryk Walezy na wieść o śmierci Karola IX, króla Francji, uciekł nocą do swej ojczyzny porzucając polski tron, chociaż nie chciał się zrzec należnych mu praw do korony.
1575 - ogłoszono bezkrólewie i konieczna była kolejna elekcja. Tym razem kandydowali: cesarz niemiecki Maksymilian II Habsburg, rosyjski carewicz Fiodor, Siedmiogrodzki książę Stefan Batory i poseł cesarski Wilhelm z Rożemberka.
12 grudnia 1575 - magnaci i duchowni wybrali królem Maksymiliana II, jednak szlachta na czele, której stanął Mikołaj Sienicki, wybrała Annę Jagiellonkę przeznaczając jej na męża Stefana Batorego. Na szczęście Maksymilian II zmarł, bo Batorego przeciwnym razie nad Polską zawisłaby groźba wojny domowej. Tylko Gdańsk nie chciał się zgodzić Batorego wyborem Batorego na króla Polski. Batory chcąc złamać opór nieposłusznych gdańszczan, nadał przywileje gospodarcze konkurencyjnemu miastu, czyli Elblągowi. Mimo to miasto nie ugięło się przed sankcjami. Nie pomogło nawet oblężenie. Dopiero po uzyskaniu zapewnienia od Batorego, że cofnie tak zwane statuty Karnkowskiego, Gdańsk zgodził się uznać słuszność jego wyboru na nowego króla. Nowy król otaczał się przeważnie magnatami - urzędnikami i wojskowymi. Najważniejszą osobą w środowisku królewskim był Jan Zamoyski, który pełnił funkcje kanclerza i hetmana.
1577 - Rosja zajmuje Inflanty.
1578 - na jednym z sejmów powołano tak zwany Trybunał Koronny oraz zdecydowano o utworzeniu piechoty wybranieckiej.
1579 - król założył uniwersytet w Wilnie
1579 - zdobyto Połock
1580 - zdobyto Wielkie Łuki
1581 - król z braku dostatecznej ilości środków finansowych i straciwszy poparcie ze strony sejmu zmuszony był przerwać oblężenie Pskowa i podpisać pokój.
1582 - podpisano rozejm w Jamie Zapolskim na mocy, którego Rosjanie musieli wycofać się z Inflant i oddać Polakom ziemię połocką.
1586 - umiera StefanBatory
1587 - o polski tron rywalizują ze sobą: siostrzeniec Anny Jagiellonki, Zygmunt Waza, któremu miał przypaść tron w Szwecji, car Fiodor i Maksymilian Habsburg.
27 1587 - Zygmunt Waza zostaje koronowany na króla Polski, ale Maksymilian Habsburg nie zamierza się łatwo poddać, w ten sposób dochodzi do bitwy, w której cesarz niemiecki zostaje pokonany przez wojska dowodzone przez Jana Zamoyskiego - bitwa pod Byczyną.
1592 - umiera szwedzki król, Jan III, wobec czego na szwedzkim tronie powinien zasiąść Zygmunt Waza, jednak zamiast tego władza przechodzi w ręce rady senatorów.
1596 - podpisanie unii brzeskiej
1598 - Zygmunt III postanawia zbrojnie dochodzić należnych mu praw - rozpoczyna się tak zwana wojna o dominium maris baltici. Karol Sudermański mianowany formalnie królem Szwecji. Po śmierci Fiodora, ostatniego przedstawiciela dynastii Rurykowiczów, władzę przejmuje Borys Godunow, a w Polsce pojawia się człowiek podający się za syna Iwana Groźnego, który przeszedł do historii jako Dymitr Samozwaniec.
1601 - bitwa pod Kokenahausen, Szwedzi nie przekroczyli linii Dźwiny
jesienią 1604 - Dymitr wyprawił się do Moskwy żeby dochodzić swoich rzekomych praw do tronu, w zorganizowaniu wyprawy pomagali mu Wiśniowieccy i Mniszkowie
1605 - zmarł Borys Godunow, co powiększało szanse na zdobycie władzy przez Dymitra. Wojska polskie dowodzone przez Jana Karola Chodkiewicza zwyciężyły Szwedów w bitwie Kircholmem.
1606 - w Moskwie rozpoczyna się powstanie skierowane przeciwko Dymitrowi, a do władzy dochodzi Wasyl Szujski
Sytuacja w Polsce:
Rósł konflikt między królem a szlachtą, której nie podobały się próby czynione przez władcę zmierzające do wzmocnienia jego pozycji - dążył do szeroko pojętych reform, z wprowadzeniem królewskiej władzy dziedzicznej.
1606 - rokosz Mikołaja Sandomierskiego
1607 - rokoszanie ponieśli klęskę w bitwie pod Guzowem niedaleko Radomia. Ostatecznie przywódca rokoszu musiał przeprosić króla w czasie obrad senatu.
1609 - Moskwa zawarła sojusz ze Szwecją, a Polska, aby wyrazić swoją dezaprobatę wobec takiego działania zdecydowała się na wyprawę zbrojną przeciwko swojemu wschodniemu sąsiadowi
1610 - Stanisław Żółkiewski pokonał w bitwie pod Kłuszynem połączone szwedzkie i rosyjskie wojska. Po tym sukcesie udało się nawet zdobyć Polakom Moskwę. O tytuł cara starał się syn Zygmunta III Wazy, Władysław IV, ale nie udało mu się go zdobyć, dlatego, że nie zgodził się na podyktowane mu warunki, czyli między innymi zmianę religii na prawosławie.
1612 - w związku z powstaniem, które wybuchło na Kremlu ginie większość stacjonującej tam polskiej załogi
1613 - nowym carem zostaje wybrany Michał Romanow
kwiecień 1617 - Władysław IV podejmuje wyprawę na Moskwę, godząc się jednocześnie na respektowanie praw należnych prawosławiu i obiecując ojcu, że po uzyskaniu carskiego tytułu odda część ziem Rosji Rzeczpospolitej. Akcja podjęta przez Władysława nie przyniosła oczekiwanych skutków.
1617 - 1620 - Polska toczyła wojnę ze Szwecją, w wyniku czego utraciła część Inflant
1618 - pokój w Dywilinie, Polska mogła zgodnie z jego postanowieniami zatrzymać siewierszczyznę, smoleńszczyznę i czernichowszczyznę.
W tym samym czasie Polska miała coraz bardziej napięte stosunki ze swoim wschodnim sąsiadem - Imperium Osmańskim. Turcja coraz trudniej tolerowała najazdy Kozaków, czyli obywateli Rzeczpospolitej, na jej ziemie. Równocześnie, Polacy wmieszali się w jeden z epizodów wojny trzydziestoletniej (1618 - 1648), zwracając się przeciwko tureckiemu lennikowi, Bethlenowi Gaborowi.
1620 - doszło do agresji wojsk tureckich. W bitwie pod Cecorą, mimo bohaterskiej walki, zginął wybitny polski hetman Stanisław Żółkiewski. W tym samym roku miała miejsce obrona Chocimia, którą początkowo kierował Jan Karol Chodkiewicz, a kiedy zmarł, zastąpił go Stanisław Lubomirski.
1621 - podpisano pokój z Imperium Osmańskim, w myśl którego przywrócono między Polską, a Turcją granicę na Dniestrze, przy czym Chocim miał przejść pod panowanie Turków. Celem pokoju było również powstrzymanie wzajemnych najazdów Kozaków i Tatarów, ale niestety nie miało się to spełnić.
1626 - Szwedzi najechali na Prusy Książęce, a Prusy Królewskie znalazły się pod okupacją z blokadą ujścia Wisły i Gdańska włącznie
1627 - Polacy zwyciężyli w bitwie morskie pod Oliwą
1629 - Polacy zwyciężyli pod Trzcianą i ponieśli klęskę pod Górznem. W tym samym roku doszło do podpisania pokoju wrzesień Starym Targu, na mocy, którego Szwecji przyznano Prusy wraz portami, wyłączając Puck, Gdańsk i Królewiec, a oprócz tego również część Inflant, położonych na północ od Dźwiny. Dodatkowo Szwedzi zyskali prawo nakładania ceł na polskich kupców, którzy handlowali na tych terenach.
1632 - umiera Zygmunt III Waza, szlachta wybiera na jego następcę, jego syna Władysława IV Wazę. W tym samym roku król musiał interweniować w sprawie obleganego przez Rosjan Smoleńska, ale na szczęście podjęta przez niego kontrakcja zakończyła się pełnym sukcesem i odbiciem miasta.
1634 - podpisano pokój w Polanowie, na mocy którego Polska zachowała wszystkie dotychczasowe zdobyte w wojnie z Rosją zdobycze terytorialne, ale równocześnie na królu Władysławie wymuszono zrzeczenie się pretensji do tytułu cara rosyjskiego
1635 - w miejscowości Sztumska Wieś podpisano pokój ze Szwedami, na mocy, którego Polacy odzyskali prawo do Prus, ale niestety nie udało się odebrać Szwedom Inflant. W tym samy roku wybuchło powstanie zaporożców, ponieważ król zdecydował się zmniejszyć rejestr kozacki i zbudować twierdzę Kudak, która miała zapobiegać ich wyprawom na Turcję.
1637 - Władysław IV pojął za żonę Cecylię Renatę, czyli córkę Ferdynanda Habsburga, co było równoznaczne z zawarciem sojuszu z Habsburgami wymierzonemu przeciwko Szwecji
1646 - jako że Cecylia Renata umiera, Władysław IV ponownie wchodzi w związek małżeński, tym razem z francuską księżniczką Ludwiką Marią Gonzagą de Nevers, zapewniając sobie przychylność Francji w zbliżającej się wojnie z Wielką Portą.
1644 - król potajemnie przygotowywał się do wypowiedzenia wojny Turcji, wabiąc Kozaków licznymi obietnicami, które nigdy nie miały się spełnić.
1647 - Jeremi Wiśniowiecki podjął wyprawę na Dzikie Pola, która miała być prowokacją w stosunku do Turcji
1648 - wybuchło powstanie kozackie, którym kierował Bohdan Chmielnicki. W niedługim czasie powstanie rozlało się na całej Ukrainie, a wojska koronne poniosły klęskę pod Żółtymi Wodami i Korsuniem
maj 1648 - zmarł Władysław IV, dochodzi do podziału wewnątrz szlachty na dwa stronnictwa: jedno skupione wokół Jeremiego Wiśniowieckiego i Aleksandra Koniecpolskiego opowiadało się za kontynuacją wojny, a drugie, którymi kierowali kanclerz Jerzy Ossoliński i wojewoda bracławski Adam Kisiel, chciało pertraktować z buntownikami i Chmielnickim, dążąc do zawarcia ugody.
W tym samym roku wojska koronne przegrały pod Piławcami, dodatkowo ratując się ucieczką z miejsca, gdzie toczyła się bitwa oraz dokonano wyboru nowego króla, czyli brata poprzedniego władcy, Jana Kazimierza Wazy.
1649 - podpisano ugodę zborowską, w myśl, której zdecydowano się powiększyć się liczbę Kozaków rejestrowych do 40 tysięcy.
1651 - zmarł Jerzy Ossoliński. Wzrosły znacząco wpływy Jeremiego Wiśniowieckiego. Ugoda zborowska została zerwana. Wybuchło powstanie niezadowolonych ze swojego położenia chłopów, na czele, którego stanął Aleksander Kostka Napierski.
1651 - miała miejsce bitwa pod Beresteczkiem, w której spektakularne zwycięstwo odniosły wojska koronne dowodzone osobiście przez króla Jana Kazimierza. Klęska Kozaków przekonała ich do podpisania rozejmu w Białej Cerkwi.
1652 - bitwa pod Batohem
1654 - podpisano układ w Perejesławiu, w którym do porozumienia doszli car rosyjski i Kozacy. W myśl układu część państwa kozackiego miała zostać wcielona do Rosji. Potem nastąpił szereg starć między wojskami koronnymi, a Kozakami i Rosjanami. Wojnę przerwano dopiero w obliczu najazdu szwedzkiego na Polskę, tylko, dlatego, że Rosja nie chciała dopuścić do zbytniego wzrostu sił Szwecji.
1655 - najazd Szwedów na ziemie polskie - początek tak zwanego "potopu szwedzkiego". Szwedzi pragnęli opanować urodzajne polskie ziemie, dodatkowo liczyli na to, że Polska okaże się mało wymagającym przeciwnikiem, ponieważ udowodniła, że znajduje się w trudnej sytuacji w czasie wcześniejszych wojen. Bezpośrednim, dodatkowym powodem był zachęty kierowane pod adresem Szwedów przez zdrajcę Hieronima Radziejowskiego, który szukał schronienia w Szwecji po tym, jak doszło do zatargu między nim, a polskim królem. W lipcu wojska pospolitego ruszenia skapitulowały przed Szwedami pod Ujściem, a stało się to w związku ze zdradą, jakiej dopuścił się jeden z magnatów Krzysztof Opaliński. Miesiąc później Radziwiłłowie ofiarowali Litwę Karolowi Gustawowi wchodząc z nim w porozumienie. Jesienią upadły kolejno Warszawa i Kraków, kapitulowały magnateria i wojsko. W grudniu doszło do zawiązania konfederacji w Tyszowcu i oblężenia Częstochowy.
1656 - powrót Jana Kazimierza do Polski poderwał na nowo jego poddanych do walki.
W kwietniu król złożył uroczyste śluby lwowskie, powierzając naród polski styczeń dalsze jego losy Matce Boskiej. W czerwcu udało się odzyskać Warszawę. Niestety miesiąc później Polacy przegrali w bitwie niedaleko Warszawy, a nad krajem zawisła realna groźba rozbioru - w podpisanym w Radnot traktacie zdecydowano o podziale Polski między elektora Fryderyka Wilhelma, który miał przejąć Warmię, Prusy i Wielkopolskę, księcia Siedmiogrodu Jerzego Rakoczego, a niektórzy dodają jeszcze, że oprócz nich mieli włączyć się w to także Radziwiłł i Chmielnicki. Na szczęście ostatecznie obeszło się bez tak dramatycznych rozwiązań. Dzięki pomocy z zewnątrz udało się najpierw zapobiec rozbiorom, a potem podpisać w 1660 roku pokój ze Szwecją w Oliwie. Zgodnie z postanowieniami pokojowymi Jan Kazimierz wyrzekł się pretensji do szwedzkiej korony, a Szwecja zrezygnowała z ewentualnych nabytków terytorialnych kosztem Polski. Przywrócono również dawną granicę w Inflantach, która miała przebiegać na Dźwinie.
1658 - arianie, czyli bracia polscy zostali wygnani z Polski
1658 - podpisano ugodę w Hadziaczu, z następcą Chmielnickiego, Janem Wyhowskim, wrzesień myśl, której miało powstać Wielkie Księstwo Ruskie, pomysł ten spotkał się z poparciem tylko części starszyzny kozackiej. Pokojowe relacje skończyły się wraz z zamordowaniem Jerzego Niemrycza, który był desygnowany na kanclerza księstwa.
1659 - wybuchła nowa wojna polsko - rosyjska
styczeń 1667 - podpisano rozejm styczeń Andruszowie, zgodnie z którym Dniepr miał być rzeką graniczną, ale Kijów przez najbliższe dwa lata, a tak naprawdę już na zawsze miał pozostać w rękach Rosjan.
1652 - po raz pierwszy sejm został zerwany dzięki liberum veto, zanim zdążył podjąć jakiekolwiek konstruktywne orzeczenia. Sprawcą tego wydarzenia był Władysław Siciński.
1659 - uchwalono na sejmie wprowadzenie reform takich jak wprowadzenie stałych podatków i podejmowanie uchwał metodą 2/3 głosów. Równocześnie tworzyły się powoli dwa obozy: jeden, zebrany wokół Jana Kazimierza, chciał dalszych reform, byli wśród nich miedzy innymi Jan Wielopolski i Stefan Czarniecki, natomiast drugi obóz stanowił opozycję, ponieważ zgrupowana w nim szlachta nie zgadzała się na reformy, przewodził im Jerzy Lubomirski. Wzajemne stosunki miedzy obydwoma obozami zaostrzyły się do tego stopnia, że ostatecznie po konflikcie z królem Lubomirski został skazany na banicję, ponieważ jednak nie zgodził się podporządkować się tej decyzji, wywołał w 1665 roku rokosz.
1666 - wojska królewskie poniosły klęskę w bitwie pod Mątwami. Jednak mimo porażki, to rokoszanie, a przede wszystkim Lubomirski musiał przeprosić króla i przyznać się do błędu.
1667 - zmarła królewska małżonka Maria Ludwika
1668 - Jan Kazimierz zrezygnował ze sprawowania władzy królewskiej i abdykował
1669 - na króla wybrano Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Nowy król musiał zmierzyć się z problemem tureckim. Stosunki między Polską a Turcją pogorszyły się po tym jak doszło do ocieplenia relacji między Polską a Rosją. Bezpośrednim powodem wybuchu wojny było podporządkowanie się hetmana kozackiego Piotra Doroszenki, jako lennika sułtana tureckiego w 1666. W rok później Jan Sobieski jeszcze jako hetman pokonał wojska tureckie pod Podhajcami, ale mimo wszystko Rzeczpospolita nie była dostatecznie silna, by oprzeć się wobec naporu armii sułtana. Symbolem załamania był upadek Twierdzy w Kamieniu Podolskim, ponieważ później nastąpił atak wojsk tureckich w głąb Polski.
1672 - Polska podpisała hańbiący dla niej pokój w Buczaczu. W myśl warunków pokojowych zmuszona była oddać część prawobrzeżnej Ukrainy a oprócz tego również Podole z Kamieńcem. To jednak jeszcze nie wszystko - musieliśmy również płacić sułtanowi haracz, co sprowadzało nasz kraj do rangi tureckich lenników.
1672 - zawiązano dwie konfederacje: jedna, konfederacja gołąbka, była przychylna królowi, chciała ograniczenia wpływów magnaterii, a druga zawiązana w Szczebrzeszynie była wymierzona w króla i jego działalność, na czele konfederatów stanął hetman Jan Sobieski. Polsce groziła wojna domowa, dopiero groźba ataku tureckiego zażegnała spór, ale nie udało się przeprowadzić żadnych wiążących reform.
1673 - Polskie wojska dowodzone przez Jana Sobieskiego pokonały Turków w bitwie pod Chocimiem. W tym samym roku zmarł Michał Korybut Wiśniowiecki, a na nowego króla wybrano (1674) wsławionego zwycięstwami Jana Sobieskiego.
1676 - Polacy zdecydowali się podpisać rozejm z Turkami w myśl, którego ci ostatni mogli zatrzymać Podole i Kamieniec Podolski. W tym samym okresie zmieniła się orientacja polityki zagranicznej Jana III Sobieskiego. Król postanowił zbliżyć się do Francji, podpisał z nią nawet tajne porozumienie w Jaworowie, a ponieważ Francja zawsze była bliską sojuszniczką Turcji, to również z tym państwem doszło do pewnego ocieplenia stosunków. Sobieskiemu chodziło o to, żeby zabezpieczyć się pokojowymi porozumieniami ze Szwecją i Turcją po to, by móc walczyć z Prusami Książęcymi.
1677 - w Gdańsku doszło do podpisania traktatu między Szwecją a Polską. Jednak nie wszystkim podobały się królewskie plany. Część magnaterii, a także polski kler inspirowany przez papiestwo, wolały wojnę z Turcją, ponieważ Turcy mimo ocieplenia wzajemnych relacji nie mieli zamiaru zwrócić zagarniętych terenów, a dodatkowo szlachta nie widziała żadnych konkretnych korzyści ze zdobycia nadbałtyckich terenów. Wobec wyraźnych nacisków z zewnątrz Sobieski musiał zdecydować się na wojnę z Turcją.
1683 - odsiecz wiedeńska, Sobieski pokonując Kara Mustawę, uratował Europę od zalewu tureckich wojsk i ekspansji islamu
1684 - Sobieski zdecydował się dołączyć do państw zrzeszonych w Świętej Lidze, oprócz Polski były tam już Austria, papież i Wenecja. Jego celem było odebranie Turcji Podola, co niestety nie spotkało się z aprobatą sprzymierzeńców. Podejmowane próby odzyskania tych ziem, czyli wyprawy na tereny Mołdawii i Podola, kończyły się bez zadowalających rezultatów. Z kolei niemożliwy był również pokój z Turcja, na który nie zgadzała się prohabsburska frakcja działająca na terenie Polski.
1686 - doszło do podpisania wieczystego pokoju z Turcją, który nazywano również traktatem Grzymułtowskiego, postanowienia pokoju w sumie potwierdzały to, co stanowił już wcześniej rozejm andruszowski
1696 - zmarł Jan III Sobieski
1697 - brak zgody wśród szlachty, co do wyboru nowego monarchy. Wybrano tak naprawdę dwóch królów Franciszka Ludwika de Bourbona ks. Conti i Fryderyka Augusta Wettyna, którzy walczyli ze sobą o polską koronę. Ostatecznie zwyciężył Fryderyk August.
1699 - doszło do podpisania pokoju z Turcją w miejscowości Karłowice.
Stan Polski w przeciągu XVII stulecia przedstawiał się następująco:
Terytorium kraju zmniejszyło się z 990 tys. km2 do 733 km2, stopniowo spadała wydajność folwarku, co pociągało za sobą podnoszenie obowiązkowego wymiaru pańszczyzny. Coraz gorsza sytuacja gospodarcza, odpowiadała również pogarszającej się sytuacji politycznej - większość sejmów rozchodziła się bez konkretnych ustaleń, ponieważ obrady były zrywane za pomocą liberum veto. Dodatkowo o podejmowanych ustawach decydowały koterie magnacie, które miały ogromny wpływ na politykę prowadzoną przez państwo. Dochody skarbu spadały, co negatywnie wpływało na zdolność mobilizacyjną wojska; rosło znaczenie piechoty i artylerii. Wytworzyła się specyficzne kultura i obyczajowość sarmacka. Równocześnie rosło znaczenie kleru, pogłębiały się nastroje ksenofobiczne, związane właśnie z kulturą sarmacką, coraz szersze kręgi zataczała kontrreformacja, w zapomnienie odchodziła dawna tolerancja.
1700 - 1721 - rozgrywała się Wielka Wojna Północna, częściowo na ziemiach polskich.
1700 - bitwa pod Olkiennikami, potem miała jeszcze miejsce bitwa pod Narwą, w której wojska rosyjskie zostały pokonane przez Szwedów. Z kolei w bitwie nad Dźwiną Sasi zostali pobici przez Szwedów.
1702 - Szwedzi wkroczyli na teren Polski, zdobyli między innymi Warszawę
1704 - Doszło do zawiązania konfederacji generalnej w Warszawie, zwolennicy Szwedów ogłosili, że królem powinien zostać Stanisław Leszczyński, a obecnie panującego Augusta II Mocnego trzeba zdetronizować. Stanisława Leszczyńskiego koronowano oficjalnie na króla w 1705 roku.
1705 - August II ustanowił Order Orła Białego
1706 - podpisano pokój w Altranstadt, Szwedzi zajęli Saksonie, a August II zdecydował się abdykować
1709 - Szwedzi ponieśli klęskę w bitwie pod Połtawą. W związku z tym, Leszczyński ratował się ucieczką, a na tron powrócił dawny król August II.
1715 - szlachta zawiązała kolejną konfederację tarnogrodzką wymierzoną przeciwko Augustowi II, tym razem zwracając się przeciwko jego despotycznym rządom, na czele konfederacji stał Stanisław Ledóchowski. Porozumienie między konfederatami a królem było możliwe dopiero w obliczu mediacji podjętej przez Piotra I.
1717 - tak zwany sejm niemy, obrady sejmowe nazwano tak dlatego, że w obliczu nacisków ze strony cara rosyjskiego i carskich bagnetów (żołnierze czuwali nad przebiegiem obrad), żaden z posłów nie ośmielił się zabrać głosu i zaprotestować przeciwko temu, co narzucił Polsce Piotr I, a niekorzystne dla Polski zasady ustrojowe takie, jak potwierdzenie złotej szlacheckiej wolności np. możliwość wykorzystywania liberum veto i zmniejszenie liczby wojska do 20 tys.
1720 - pokojem w Nystad zakończyła się I Wojna Północna, zdecydowano przyznać Rosji wszystkie ziemie, które udało jej się pozyskać w basenie Morza Bałtyckiego.
Z kolei w Poczdamie do porozumienia doszły między sobą Rosja i Prusy, które zapewniły się wzajemnie, że będą czuwać nad funkcjonowaniem w Polsce zasady liberum veto oraz wolnej elekcji
1732 - trzy mocarstwa, czyli Austria, Rosja i Prusy podpisały porozumienie, które przeszło do historii pod "Traktatu nazwą trzech czarnych orłów". W myśl tego porozumienia trzy państwa miały prowadzić jednolitą politykę w stosunku do Polski, która zakładała częściowa zależność Polski od ich postanowień. Wyrazem tego było między innymi założenie, że nowym królem Polski zostanie portugalski infant Emanuel, a nie na przykład Stanisław Leszczyński czy syn Augusta II.
1733 - doszło do podwójnej elekcji, wybrano na jednym sejmie dwóch królów: Stanisława Leszczyńskiego i Augusta III Sasa. Drugi z nich postanowił dochodzić swych praw siłą, wojska saskie wkroczyły do Polski, a Leszczyński musiał ratować się ucieczką. Popierali go co prawda konfederaci (konfederacja dzikowska 1734), ale jak się wkrótce okazało nie było to wystarczające poparcie i Leszczyński był zmuszony ustąpić. W międzyczasie doszło jeszcze do wojny o polską sukcesję, ale konflikt zakończył się korzystnie dla Sasa, który dostał koronę, a Leszczyński musiał zadowolić się otrzymaniem dożywotnio Lombardii.
Początkowo duże znaczenie w państwie miało stronnictwo tworzone przez Czartoryskich, których po pewnym czasie zastąpili jednak Potoccy. Odnotowano pewien rozwój gospodarczy kraju i podniesienie się poziomu oświatowo - kulturalnego.
1740 - Stanisław Konarski założył Collegium Nobilium
1763 - Zmarł August III Sas
1764 - na nowego króla Wybrano Stanisława Augusta Poniatowskiego, dawniej stolnika litewskiego, którego na to stanowisko zaproponowała caryca Katarzyna II. Przy okazji sejmu konwokacyjnego udało się przeprowadzić pewne reformy o ograniczonym zasięgu, nie udało się na przykład znieść liberum veto.
1765 - w Warszawie otwarto Teatr Narodowy, dla którego liczne zasługi położył Wojciech Bogusławski i powołano do życia Szkołę Rycerską, która miała uczyć nie tylko sztuki wojennej, ale również patriotyzmu.
1767 - szlachta kierowana przez Karola Stanisława Radziwiłła zawiązała konfederację w Radomiu. Konfederaci byli przeciwni podejmowaniu jakichkolwiek reform, szczególnie tych, które mogłyby zaowocować wzmocnieniem władzy królewskiej. W końcu zwrócili się o pomoc do Rosji. Katarzyna z radością oferowała im swoją pomoc, zostając ostatecznie gwarantką "praw kardynalnych", które jednoznacznie wykluczały wprowadzenie jakichkolwiek reform.
1768 - zawiązano konfederację w Barze na Ukrainie. Konfederaci postawili sobie za cel obronę dawnych wolności szlacheckich i niezależności swojej ojczyzny coraz bardziej ograniczanej przez Rosję. Walki konfederatów z Rosją trwały aż do 1772 roku. Najważniejsze postaci związane z konfederacją to Adam i Michał Krasińscy oraz Józef i Kazimierz Pułascy. W międzyczasie Turcja, zyskawszy poparcie ze strony Austrii, wypowiedziała wojnę Rosji. Niestety Turcy ponieśli w czasie walk liczne klęski.
Swoją pomoc dla konfederatów zaofiarowali Francuzi, wysyłając doradców wojskowych, między innymi Charlesa F. Dumourieza. Niestety nawet to nie pomogło wystarczająco konfederatów, którzy musieli zmierzyć się z wybitnym rosyjskim wodzem, z którym jeszcze nie raz przyjdzie walczyć Polakom, Aleksandrem Suworowem. Konfederaci, a dokładniej Kazimierz Pułaski, podjęli nawet dramatyczną próbę porwania króla, by za wszelką cenę zrealizować swe zamierzenia.
Równocześnie coraz bardziej rosła potęga Rosji. Prusy obawiały się, że Rosja zdoła zagarnąć dla siebie całość ziem Rzeczpospolitej z kolei Austrii nie podobały się rosnące wpływy Katarzyny II na Półwyspie Bałkańskim. Ostatecznie ta ostatnia wystąpiła z propozycją, że w zamian za rezygnację w wpływów rosyjskich na Bałkanach, trzy mocarstwa podzielą się ziemiami polskimi. Propozycja przypadła do gustu zarówno Rosji, jak i Prusom. 5 sierpnia 1772 roku podpisano stosowne porozumienie, czyli akt I rozbioru Polski. Prusy wzięły sobie 36 tys. km2, które zamieszkiwało w sumie ok. 580 tys. ludności, Austria otrzymała mniejsze terytorium, bo 83 tys. km2, z 2 650 tysiącami ludności, a Rosja zdecydowanie najwięcej, bo aż 92 tys. km2, gdzie mieszkało ok. 1300 tysięcy ludzi. Zebrał się nawet sejm złożony z polskiej szlachty, którego zadaniem było wyrażenie formalnej zgody na rozbiór. Jedynym, który w otwarty sposób zaprotestował był Tadeusz Rejtan, co na swoim obrazie uwiecznił mistrz Jan Matejko.
1773 - ratyfikacja traktatów przez sejm, któremu udało się przy okazji przeprowadzić pewne reformy. Najważniejsza z nich było powstanie Komisji Edukacji Narodowej, czyli w pewnym sensie takiego XVIII - wiecznego ministerstwa oświaty. Komisja miała ułatwiony start dzięki temu, że udało się jej przejąć na własność majątki należące dawniej do skasowanego w tym czasie zakonu jezuitów. Komisja miała zająć się budowaniem sieci szkół i czuwaniem nad poziomem oświaty. Żeby ułatwić jej prace powołano również dodatkowo Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, na czele, którego stanął Grzegorz Piramowicz. Zadaniem Towarzystwo było przede wszystkim przygotowanie nowych, zreformowanych programów nauczania i podręczników. Oprócz KEN, powołano do życia również Radę Nieustającą, która zakresem kompetencji i spełnianymi funkcjami przypominała rząd. Mimo ingerencji obcych mocarstw doszło do pewnego rozwoju gospodarczego kraju. Wspaniale rozwijało się polskie oświecenie. Działali wybitni artyści, publicyści i intelektualiści, jak Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj, Julian Ursyn Niemcewicz czy Piotr Norblin.
1788 - 1792 obradował tak zwany Sejm Wielki lub Sejm Czteroletni, którego najważniejszym dziełem było uchwalenie Konstytucji 3 Maja. Jej najważniejsze postanowienia to zniesienie liberum veto i wolnej elekcji, powołanie Straży Praw i decyzja o tym, że sejm będzie się zbierał co najmniej raz na dwa lata.
1789 - mieszczanie pod wodzą prezydenta Warszawy próbowali upomnieć się o swoje prawa krocząc w tak zwanej czarnej procesji na zamek królewski, gdzie obradowali posłowie, by złożyć na ich ręce swoje postulaty. Rzeczywiście w wyniku obrad sejmu uchwalono pewne ustawy dotyczące bezpośrednio stanu mieszczańskiego np. zniesiono podział na zajęcia mieszczańskie i szlacheckie, dopuszczono kilkudziesięciu przedstawicieli mieszczan do obrad sejmowych, chociaż nie mieli prawa do głosu, wprowadzono nietykalność osobistą mieszczan.
Inne postanowienia sejmu to na przykład podniesienie liczby wojska do 100 tys. czy obłożenie szlachty obowiązkowym podatkiem w wysokości 10% od dochodów, a duchownych 20% podatkiem.
1792 - szlachta przeciwna reformom konstytucyjnym zawiązała konfederację w Targowicy i zwróciła się o pomoc do Katarzyny II. Rozpoczęła się wojna w obronie konstytucji. Najważniejsze bitwy stoczono pod Dubienką i Zieleńcami (po tej bitwie król ustanowił do tej pory najwyższe odznaczenie wojskowe, czyli Order Virtuti Militari). Ostatecznie nie udało się obronić konstytucji, której reformy nigdy nie weszły w życie, a skutkiem konfederacji był dokonany przez Rosję i Prusy II rozbiór Polski, który miał miejsce w 1793 roku.
1794 - powstanie kościuszkowskie. Najważniejsze bitwy: pod Racławicami, gdzie wyjątkowym męstwem wsławili się kosynierzy, a szczególnie jeden z nich Bartosz Głowacki, pod Szczekocinami i pod Maciejowicami. W maju Tadeusz Kościuszko wydał uniwersał połaniecki.
1795 - III rozbiór Polski, abdykacja Stanisława Augusta Poniatowskiego
1797 - utworzenie Legionów Polskich we Włoszech, które walczyły u boku Napoleona, powstał Mazurek Dąbrowskiego, przemianowany później na hymn Polski
1807 - na mocy pokoju w Tylży Napoleon utworzył Księstwo Warszawskie, potem nadał mu konstytucję i kodeks cywilny. Księstwo służyło Napoleonowi jako baza aprowizacyjna, a wojska księstwa walczyli dzielnie i ofiarnie u jego boku we wszystkich niemal prowadzonych prze niego kampaniach. Na mocy dekretu grudniowego nadano wolność osobistą chłopom.
1809 - Księstwo Warszawskie walczyło z Austrią. Bitwa po Raszynem. W wyniku wojny doszło do powiększenia terytorium księstwa.
1815 - na mocy decyzji podjętych przez Kongres Wiedeński w miejsce Księstwa Warszawskiego powołano do życia Królestwo Polskie, którego królem został mianowany car rosyjski. Z ziem zaboru pruskiego dodatkowo stworzono Wielkie Księstwo Poznańskie
1828 - Piotr Wysocki założył w Szkole Podchorążych sprzysiężenie wśród kadetów
29/30 listopada 1830 - wybuchło powstanie listopadowe.
1831 - bitwa pod Grochowem, zwycięstwo pod Iganiami, klęska pod Ostrołęką, zdobycie Warszawy przez wojska carskie. Po powstaniu zaczęła się Wielka Emigracja. Z ziem polskich wyjechało około 10 000 byłych powstańców, polityków ich rodzin i innych osób najczęściej związanych z powstaniem. Do wyjazdu zmusiły ich przede wszystkim nasilające się represje wymierzone w byłych powstańców między innymi liczne aresztowania, zniesienie konstytucji Królestwa Polskiego.
1846 - rabacja galicyjska i powstanie krakowskie, a potem likwidacja Wolnego Miasta Krakowa
1848 - Wiosna Ludów na ziemiach polskich, kwiecień bitwa pod Miłosławiem
1683 - wybuch powstania styczniowego, po tym jak Wielopolski ogłosił przymusową brankę do wojsk carskich. W marcu powstanie wybuchło również na Litwie.
1864 - Ogłoszenie ukazu o uwłaszczeniu chłopów
21 XII 1867 - nadanie Galicji autonomii
2 połowa XIX wieku - rusyfikacja i germanizacja, między innymi nie wolno było posługiwać się językiem polskim w szkołach i urzędach, gdzie obowiązkowy był w zależności od zaboru rosyjski lub niemiecki
1871 - 1886 w zaborze pruskim trwał tak zwany Kulturkampf, czyli walka o polską kulturę
1885 - rugi pruskie
1886 - utworzenie Komisji Kolonizacyjnej
1901 - zamieszki we Wrześni
koniec XIX wieku - na ziemiach polskich tworzą się pierwsze partie polityczne o nowożytnym charakterze, które reprezentują różne odłamy ideologiczne od komunistycznych, przez socjalistyczne, ludowe i prawicowo - narodowe. Partie rozwijały szeroką działalność, oczywiście w granicach możliwości stwarzanych im przez zaborców, rzecz jasna najlepiej mieli działacze w Galicji i tam też było ich najwięcej. Odbywały się zebrania partyjne, ukazywały gazety publikowane przez stronnictwa polityczne.
1905 - 1907 - rewolucja w zaborze rosyjskim inspirowana tym, co działo się w samej Rosji
6 sierpnia 1914 - I Kompania Kadrowa dowodzona przez Józefa Piłsudskiego wymaszerowała z Oleandrów, celem legionistów było przedostanie się do Królestwa Polskiego, by wywołać tam powstanie
5 listopada 1916 - wydanie przez państwa centralne tak zwanego Aktu 5 listopada, w którym znalazła się zapowiedź utworzenia państwa polskiego pod ich kontrolą
15 VIII 1917 - utworzenie Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu, na czele Roman Dmowski
11 XI. 1918 - powstanie wolnej i niepodległej Polski
27. XII. 1918 - wybuch powstania wielkopolskiego
styczeń 1919 - wybory do sejmu ustawodawczego
20 II 1919 - uchwalenie tak zwanej Małej konstytucji
VIII. 1919 - wybuch I powstania śląskiego
1920 - 1921 - wojna polsko - bolszewicka
11 VII 1920 - plebiscyt na Warmii i Mazurach
12 - 16 VIII. 1920 - bitwa warszawska
VIII. 1920 - II powstanie śląskie
17 III. 1921 - uchwalenie konstytucji marcowej
III. 1921 - plebiscyt na Górnym Śląsku
V. 1921 - III powstanie śląskie
XII 1922 - Prezydent Gabriel Narutowicz został zamordowany, na jego miejsce wybrano Stanisława Wojciechowskiego
1924 - reforma walutowa Grabskiego
1926 - przewrót majowy
1927 - powstanie BBWR
1935 - konstytucja kwietniowa
23. VIII. 1939 - podpisanie paktu Ribbentrop - Mołotow, III Rzesza i ZSRR zakładając zbliżającą się wojnę dzielą ziemie polskie między siebie wyznaczając sobie strefy wpływów i porozumiewają się co do współpracy
1. IX. 1939 - agresja hitlerowskich Niemiec na Polskę
17. IX. 1939 - wojska Armii Czerwonej wkraczają na ziemie polskie, rząd Polski i wielu polityków udaje się na emigrację
27. IX. 1939 - powstała Służba Zwycięstwu Polski
5. X. 1939 - pod Kockiem, miała miejsce ostatnia bitwa polskiej wojny obronnej, w kampanii wrześniowej
XI. 1939 - w miejsce rozwiązanej Służby Zwycięstwu Polski powstaje Związek Walki Zbrojnej
1940 - powstają pierwsze obozy koncentracyjne (20 maja założono obóz koncentracyjny w Auschwitz)
kwiecień 1940 - egzekucje polskich oficerów i innych żołnierzy w Katynia, Staszkowie, Kozielsku i Starobielsku dokonane przez żołnierzy Armii Czerwonej
VI. 1940 - polski rząd emigracyjny przenosi się do Londynu
3. XII. 1940 - powstaje Delegatura Rządu na Kraj
30. VII. 1941 - podpisanie układu Sikorski - Majski. W wyniku porozumienia doszło do utworzenia polskich oddziałów wojskowych w ZSRR, którymi dowodził generał Władysław Anders.
I. 1942 - powstaje Polska Partia Robotnicza
14. II. 1942 - przemianowanie Związku Walki Zbrojnej na Armię Krajową
II. 1942 - powołanie do życia Gwardii Ludowej
kwiecień 1943 - po tym, jak Niemcy poinformowali o odkryciu masowych grobów polskich oficerów na terenie ZSRR, doszło do zerwania stosunków dyplomatycznych między rządami ZSRR a Polską
19. IV. 1943 - wybuchło powstanie w getcie warszawskim
4. VII. 1943 - w katastrofie lotniczej zginął Władysław Sikorski
- 1944 - powstały Krajowa Rada Narodowa i Rada Jedności Narodowej
21. VII. 1944 - KRN wydało uchwałę o utworzeniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Dzień później PKWN ogłosił swój manifest - Manifest do narodu polskiego.
1. VIII. 1944 - wybuch powstania warszawskiego.
2. X. 1944 - zakończenie powstania
31. XII. 1944 - utworzenie Rządu Tymczasowego Rzeczypospolitej Polskiej
I. 1945 - Armia Czerwona dokonuje wyzwolenie kolejnych miast: Kielc, Warszawy, Krakowa, Łodzi
28. VI. 1945 - utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej
19. I. 1947 - wybory do sejmu ustawodawczego
5. II. 1947 - wybór Bolesława Bieruta na prezydenta
19. II. 1947 - sejm uchwalił tak zwaną małą konstytucję
25. I. 1949 - utworzenie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej
V. 1952 - początek nadawania audycji przez Radio Wolną Europę
22. VII. 1952 - uchwalenie konstytucji
28 - 29. VI. 1956 - wydarzenia poznańskie
- 1968 - tak zwane wydarzenia marcowe
12. XII. 1970 - tak zwane wydarzenia grudniowe
VI. 1976 - zamieszki w Radomiu i Ursusie
16. X. 1978 - wybór kardynała Karola Wojtyły na papieża
VIII. 1980 - słynne strajki sierpniowe w Gdańsku i Szczecinie, które doprowadziły do powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Solidarność
13. XII. 1981 - wprowadzenie stanu wojennego
6. II. 1989 - początek obrad okrągłego stołu
9. XII. 1990 - prezydentem zostaje Lech Wałęsa
1. V. 2004 - Polska stała się członkiem Unii Europejskiej
