W celu lepszego zrozumienia problemu, jakim są ruchy separatystyczne oraz konflikty etniczne na Cyprze, warunków, w jakich się kształtują oraz zasad ich funkcjonowania. Konieczne jest poznanie, pokrótce historii Cypru, który stał się ostatnim miejscem w rejonie Morza Śródziemnego, w którym odbywały się walki chrześcijan i muzułmanów oraz gdzie zachowały się ślady ekspansji tureckiej.

Do XII w p.n.e. obszar Cypry jest zamieszkiwany przez Greków. Wyspa przez ponad 2 000 lat, było pod wpływem kultury i tradycji greckiej, rzymskiej oraz bizantyjskiej. W 1191 roku obszar Cypru został opanowany przez Krzyżowców. W wyniku tego Cypr znacznie oddalił się od kultury prawosławnej Grecji. W 1570 roku na obszar Cypru wkroczyli Turcy, co spowodowało, przybycie na ten obszar ludności, cechujące się zupełnie inną kulturą i zwyczajami niż rdzenni mieszkańcy. Ludność ta jednak w bardzo szybki tempie dostosował się do miejscowych zwyczajów oraz łączyła się do struktury etnicznej wyspy. Turcy nie zmuszali miejscowej ludności do przyjęcia islamu, nie prowadzono żadnych zadań mających na celu przymusową islamizację. Wielu mieszkańców Cypru dobrowolnie przechodziło na islam, głównie, dlatego by nie być postrzeganych za gorszych, a ludzi drugiej kategorii. Turcy porze okres 300 panowania na tym obszarze, spowodowali liczne wyludnienia oraz częściowy upadek państwa, taka sytuacja doprowadziła, do powszechnego niezadowolenia wśród Greków, co doprowadziło w 1821 roku do wybuchu powstania. Turcja w celu rozprawienie się z buntownikami, na bramie pałacu w Stambule powiesiła patriarchę Konstantynopola oraz na jednym z rosnących drzewie na rynku w Nikozji, powiesiła arcybiskupa. Oprócz tego zamordowano trzech biskupów oraz 400 notabli grecko-cypryjskich. W wyniku tych zajść narodziła się idea połączenia Grecji i Cypru, czyli utworzenia enosis (Meghali Idea).

W latach 1876-1878 Turcja prowadziła wojnę z Rosją, na Cyprze w tym okresie rozpoczęła się brytyjska okupacja, której celem miało być zahamowanie rosnącej potęgi Rosji na Półwyspie Bałkańskim. Wielka Brytania zawarła porozumienie z Francją, państwa te nie chciały doprowadzi do opanowania przez Rosję, cieśnin Morza Śródziemnego. Wielka Brytania podpisała układ z sułtanem tureckim, na mocy, którego Wielka Brytania miała być przeciwko zawarcia traktatu rosyjskiego w San Stefano. Wielka Brytania miała za to dostać pod swoje zwierzchnictwo Cypr. Wielka Brytania i Turcja podpisały 4 czerwca 1878 roku tajną konwencją cypryjską. Na mocy tej konwencji, Anglicy stawali się głównym zwierzchnikiem Cypru, jej administracji oraz armii. Jednocześni Turcja miała zagwarantowaną wolność wyznania oraz miała otrzymywać określoną kwotę pieniędzy w ramach odszkodowania, za poniesione straty po utracie Cypru. Ustalona kwota miała wynosić na rok 92 800 funtów. Konwencja przewidywała również, że w przypadku, gdy Rosja odda Turcji obszary na tereni Armenii, podpisana konwencja zostanie unieważniona.

Turcja przez bardzo długo czas była cieszyła się poparciem Wielkiej Brytanii. Zachwianie tych stosunków nastąpiło w momencie, gdy zwiększały się wpływy ekonomiczne i polityczne Niemiec, nad Bosforem. 5 listopada 1914 roku wielka Brytania oficjalnie przejęła panowanie nad Cyprem, turcja w tym czasie stała się sojusznikiem mocarstw centralnych. Wielka Brytania przewidywała, że Turcja już wkrótce podejmie próbę ataku na Anglię, dlatego starał się umocnić swoja pozycje poprzez zawarcie korzystnych układów

z Bułgarią oraz Grecją. W czasie I wojny światowej Wielka Brytania, w celu uzyskani porozumienia z Grecją oraz możliwości lokalizacji baz morskich na Krecie, proponowała jej Cypr. W 1915 roku Grecja brała udział

w wojnie opowiadając się po stronie państw Ententy, w zamian za to miała otrzymać Cypr. Francja włączyła się w prowadzone rozmowy, Francja w podczas konwencji w 1920 roku, zaznaczyła, że musi wyrazić zgodę,

co odstąpienia wyspy. Podpisany w 1920 roku podpisano traktat pokojowy na mocy, którego Wielka Brytania otrzymała Cypr. Podpisany trzy lata później traktat lozański, uznawał przez Turcję aneksja wyspy. Od 1 maja 1925 roku Cypr stał się oficjalnie kolonia brytyjską. Do roku 1930, polityka Brytyjczyków prowadzona na Cyprze, skierowana była przeciwko enosis. Głównym ich celem, stała się poprawa warunków bytowych na wyspie. Twierdzili oni, że jeśli osiągną wysoki poziom rozwoju gospodarczego, wówczas mieszkańcy będą, opowiadali się za przynależności do Wielkiej Brytanii, jako stabilnego mocarstwa, a nie do słabo rozwijającej się Grecji. W celu realizacji tego planu, Anglicy głównie wykorzystywali do tego Turków, kierowali jednak przeciwko nim wiele działań, głównie na tle religijnym. Turcy w celu sprzeciwu, w 1944 roku utworzyli Stowarzyszenie Mniejszości Tureckiej na Wyspie Cypr (KATAK). W 1945 roku powstała Narodową Partię Ludową Cypru (KMTHP), obie organizacje zostały połączone w 1949 roku w Partię Cypryjsko-Turecką (KTP). Sytuacja na Cyprze uległa zasadniczej zmianie, po objęciu w 1950 roku, zwierzchnictwa nad kościołem

w Cyprze, przez arcybiskup, Makarios III, który był zwolennikiem enosis. Doprowadził on do wzbudzenie wśród Greków cypryjskich nadziei na ponowne włączenie do Grecji. W 1950 roku przeprowadzono plebiscyt,

w którym większość cypryjskich Greków opowiedział się za ponownym przyłączeniem do Grecji. Plebiscyt nie został uznany przez Brytyjczyków oraz Turcję. Dla Wielkiej Brytanii, obszar Cypru z Gibraltarem oraz Maltą, stanowił obszar lokalizacji baz morskich, które pełniły funkcje militarne oraz handlowe. Dlatego starali się oni zachować zwierzchnictwo nad tym terenem. Grecy cypryjscy w celu odzyskania niezależności założyli tajną armię EOKA (Organizacja Narodowa Bojowników Cypryjskich). W 1952 roku rozpoczął się poręce naboru do armii. Przywódcą armii został Georgios Grivas "Digheius". Organizacja otrzymała poparcie Grecji oraz wsparcie z jej strony głównie poprzez prowadzenie szkoleń dla bojowników i członków wywiadu. Grecja dostarczał również broń dla armii EOKA. Z powodu przejęcia przez Brytyjczyków jednego ze statków greckich

"Ajos Georgios", który miał dostarczyć broń i amunicję dla armii EOKA. 1 kwietnia 1955 roku rozpoczęto akcje zbrojna, która była planowana dopiero na 1956 rok, przyspieszenie akcji zbrojnej wynikała z obawy przez licznymi aresztowaniami członków Organizacji Narodowej Bojowników Cypryjskich. Początkowo prowadzone były akcje uniemożliwiające działanie brytyjskiej armii. Członkowie armii EOKA doprowadzili do zbombardowania koszar, wielu pojazdów wojskowych. Zamordowano również wielu greckich policjantów, których podejrzewano w kolaboracje z brytyjskimi władzami. Wielu brytyjskich informatorów, z powodu obawy przez członkami cypryjskiej organizacji zaczynali współpracę z dowódcą armii Grivasem. W sierpniu 1955 roku doszło z inicjatywy Brytyjczyków doszło do spotkania przedstawicieli władz greckich i tureckich, które miały rozpocząć prowadzenie negocjacji. Spotkanie niestety zakończyło się niepowodzeniem, nie doszło do ustalenie żadnych konkretnych decyzji odnośnie przyszłości wyspy. Grecja domagała się odzyskania niepodległości, Turcja domagała się utrzymania na wyspie status quo. Wielka Brytania natomiast, domagała się powołania nowego gubernatora wyspy, który posiadałby znacznie większe uprawnienia. Do tej pory stanowisko to sprawował marszałek John Harding, który wprowadził na wyspie stan wojenny, obowiązującą godziną policyjną oraz zakaz posiadania broni, za której posiadanie groziła kara śmierci. W 1956 roku Makarios, za posiadanie

i przechowywanie brani został skazany na deportację, został wywieziony na Seszele. Od tego czasu rozpoczęły się regularne działania wojenne. Wielka Brytania, posiadał znaczną przewagę militarną nad armią EOKA. Dowódca armii EOKA, Grivas w celu ograniczenia zbrojnych akcji, doprowadził od wycofania armii z góry Trodos, podzielił również armię na dwa oddziały. Prowadzone walki miały charakter regularnej partyzantki. Oddziały prowadzili akcje zbrojne, przechwytujące pojazdy brytyjskie oraz małe patrole. W tym samym czasie trwała akcji nacjonalistów, którzy mordowali Turków oraz komunistów greckich, członków partii AKEL. Walka z oddziałami partyzanckim armii EOKA, okazała się bardzo trudna dla Brytyjczyków, którzy działali w ramach akcji "Pepperot". W wyniki prowadzonej akcji zgniło około 30 osób, dowódca armii Grivas, ocalał. Partyzanci, z EOKA, w ramach odwet, rozpoczęli serię krwawych zamachów, które nie spotkały się z poparciem wszystkich członków armii, dlatego wielu z nich rozpoczęło współpracę z władzami brytyjskimi. Dzięki ich, informacją armii brytyjskiej udało się dotrzeć do jednego za najbliższych współpracowników Grivas, był nim Georgiosa Axfentiou, który wraz ze swymi ludźmi poddał się w klasztorze Makheris w Trodos. W marcu 1957 roku doszło do zawieszenie broni. Turcy w tym czasie wysunęli propozycję podzielenia Cypru na część grecką oraz turecką.

Propozycja ta został jednak odrzucona. Grecy w niedługim czasie zawarli porozumienie. Turcy w odpowiedzi na taki przebieg sytuacji, mając poparcie wielkiej Brytanii, utworzyli Organizacje Bojową Turków Cypryjskich (TMT), organizacja ta była turecka organizacją oporu, inaczej nazywana VOLKAN. Członkowie tej organizacji, pomagali Brytyjczykom, organizowali zamachy oraz uczestniczyli w patrolach. Powołany na stanowisko gubernatora sir Hugh Foot, doprowadził do zaostrzenie działań prowadzonych przeciwko członkom EOKA, rozporządził kontrole przesyłek oraz wprowadził zakaz sprzedawania, niektórych rodzajów środków chemicznych, miało to zapobiec produkcji bomb. Przywódcza armii EOKA postanowił zmienić taktyka walki

z Brytyjczykami. Zaczęto organizować uliczne demonstracje, zaprzestano płacenia podatków. Spowodowało to zaostrzenie konfliktu miedzy Grecja a Turcją. Coraz liczniejsze stawały się walki uliczne i zamieszki, istniało zagrożenie wybuchem regularnej wojny domowej. Aresztowanych zostało około 2000 ludzi, którzy podejrzewani byli o współpracę z armią EOKA. Grecy w ramach odwetu, dokonywali licznych krwawych zamachów, głownie na brytyjskich dowódcach. 26 września 1958 roku dokonano zamachu na generała D. A. Kendrew, udało mu się jednak przeżyć. W celu zaprzestani walk, rozpoczęły się pierwsze próby podjęcia negocjacji, których głównym celem miała być sprawa niepodległości Cypru. 11 lutego 1959 roku w Zurychu oraz 17-19 lutego 1959 roku w Londynie zostały zawarte porozumienia na mocy których, działania wojenne zostały zakończone, Cypr od 19 lutego 1960 roku miał stać się niezależny, co oznaczałby, że wyspa stanie się jedna z republik Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Władza na Cyprze będzie sprawowana przez dwóch reprezentantów, posiadałaby ona status państwa dwunarodowego. Brytyjczycy w ramach tego porozumienia nadal posiadali zwierzchnictwo nad Soveregin Base Areas ( SBAs), w Akrotiri i Dhekelia. Każde z państw biorących udział w porozumieniu zdeklarowało się do pomocy w przypadku zagrożenie suwerenności Cypry. Nadana konstytucja, mówiła, że stanowiska prezydenta ma objąć Grek a premiera Turek. Udział Turków

w życiu politycznych, administracji a policji wynosił 30-40%, konstytucja stworzyła bardzo niekorzystna sytuacje na Cyprze, doprowadziła ona od sztucznego podziału na Greków i Turków, którzy nie przejawiali chęci do współpracy. 14 grudnia 1956 roku, stanowisko prezydenta objął Makarios III a wiceprezydentem, dr Fazil Kusuk, którego w 1960 roku zastąpił Raufa Denktasza. Cypr 16 sierpnia 1960 roku odzyskał niepodległość. Grivas został uznany za bohatera narodowego. Mimo odzyskania niepodległości EKOA oraz VOLKAN nie ogłosiły złożeni broni. Konflikt narodził się na nowo w listopadzie 1963 roku, kiedy prezydent Makarios, wysunął propozycję przeprowadzenie reformy konstytucyjnej, która umożliwiłaby mu wejście w unie z Grecją.

Turcja sprzeciwiła się tym zmianom gdyż gwarantowały one większe prawa Grekom. 21 grudnia 1963 roku doszło do wznowieni działalności EOKA, rozpoczęły się zamieszki i rozruchy. W czasie kilku dni śmierć poniosło 300 osób a około 100 tureckich wiosek zostało zniszczonych. Turcy w odpowiedzi na ataki EOKA, prowadzili nad Cyprem loty ostrzegawcze, które miały pokazać Grekom, że są w każdej chwili gotowi na atak. Brytyjczycy w stolicy utworzyli "zieloną linie", która podzieliła miasto na dwie części, w których zarządzono zawieszenie brani. Na wielu obszarach wyspy, walki trwały do 28 marca 1964 roku, wtedy też na teren Cypru przybyła armia UNFICYP, siły pokojowe ONZ na Cyprze. Ich zadaniem miała być kontrola, przestrzegania zawieszenie broni, żołnierze mieli utrzymywać strefę buforową na obszarze wyspy, mieli również prowadzić kontrolę nad przestrzeganie prawa i porządku. Obecność żołnierzy UNFICYP, powstrzymywała Turcję przed atakiem. W czerwcu 1964 roku rozpoczął się na Cyprze nabór do armii, której dowódcą został Grivas. Rozpoczęła się akcja zbrojna, prowadzona przez Grivas, w miejscach przerzutów broni przez Turków m.in.

w miasteczkach Mansura i Kokaina. Turcy w ramach odwetu, rozpoczęła serię nalotów na wyspę. Grivas podjął decyzje o zakończeniu ofensywy. Po tym konflikcie przez trzy lata nad pokojem na Cyprze kontrole sprawowało ONZ. W 1967 roku, w Grecji władze przejęła junta wojskowa, która była niekorzystnie nastawiona do Makarios.

15 listopada 1967 roku turecki Agios Teodoros i Kofinu, zostały zaatakowane przez Grivas, atak ten miła na celu przeciwstawienia się powstawaniu enklaw, w których była gromadzona broń i amunicja. Wojska tureckie rozpoczęły mobilizacje, rozpoczęło się lądowanie tureckich samolotów na Cyprze. Z inicjatywy Makarios, odwołano Grivas, co doprowadziło do przerwania ofensywy oraz wycofania wojsk. Mediatorami w zakończeniu konfliktu były również Stany Zjednoczone.

Makarios, próbował w kolejnych latach dokonać jeszcze raz zmian w konstytucji, co miało doprowadzić do ograniczenia przysługujących prawa Turkom. Wkrótce doszło do utworzenia EOKA-B, której przywódcą został Grivas, organizacja występowała przeciwko prezydentowi. Organizacja zyskała poparcie Stanów Zjednoczonych, które chciały w ten sposób załagodzić konflikt na Cyprze i doprowadzić do jego podziału. Prezydent w odpowiedzi na powołaną jednostkę, utworzył w 1974 roku, Jednostkę Rezerwy Taktycznej, do której należeli komuniści oraz socjaliści, którzy otrzymali broń pochodząca ze Związku Radzieckiego. 2 lipca 1974, prezydent nakazał aby oficerowie z Gwardii Narodowej, opuścili teren wyspy. Dokonano nieudanego zamachu stany na prezydenta, który opuścił wyspę. Stanowisko prezydenta objął Nikos Sampson, były członek armii EOKA. 20 lipca 1974 roku Turcy wykorzystując sytuacja zamieszania w państwie, rozpoczęli ofensywę na Cyprze. W okolicach Kyrenii, stacjonowała turecka piechota a Nikozja została opanowana przez spadochroniarzy. Rozpoczęły się regularne działania wojenne, mające bardzo krwawy przebieg. 21 lipca, wojska tureckie popełniły poważna pomyłkę, które przesądziły losach wojny. Tureckie lotnictwo przez przypadek zaczęło bombardować własną flotę, zatopili własnego niszczyciela "Kocatepe", spowodowane było to tym, ze Grecy posiadali takie same niszczyciele. 22 lipca doszło do zawieszania broni, dzień później prezydent Nikos Sampson podał się do dymisji i wyjechał z wyspy. Stanowisko prezydenta objął Glaukus Kleridesa, zajmujący umiarkowane stanowisko. Stany Zjednoczone, które, zajęte były aferą Watergate, przestały interesować się sprawami Cypru, wykorzystali to Turcy, którzy w tym czasie, zażądali dokonani podziału Cypru, odmówiono jednak tego dokonania tego procederu. W związku z tym Turcja rozpoczęła ofensywę, w przeciągu 48 godzin 1/3 terytorium wyspy została opanowana przez tureckie wojska. 16 sierpnia walki zostały zawieszone wyznaczona również została granica, które biegła na linii "Attyli". Grecja, aby pokazać niezadowolenie wobec prowadzone przez USA polityki, dokonała przystąpienia do NATO. Na terenie opanowanym przez Turków powstało niepodległe państwo Turkish Nothern Republic of Cyprus (TRNC).

W 1974 roku na wyspę powrócił Makarios, który znów został prezydentem, posiadając poparcie rządy greckiego w Atenach. Od tego czasy prowadzone były negocjacje grecko-tureckie, które trwały trzy lata, niestety nie przyniosły żadnych efektów. Turcja domagała się powstania dwóch niepodległych państw, które posiadałyby własne armię, budżet, administracje oraz komunikacje. Bardzo poważnym problemem stał się los uchodźców greckich, w tureckiej części Cypru. Prowadzone rozmowy pokojowe, zostały przerwane, gdyż Turcy rozpoczęli liczne czystki etniczne, które doprowadziły do wysiedleń Greków z tureckiej części wyspy. W sierpniu 1977 roku zmarł Makarios. Nowym prezydentem został Spyros Kypriam. W listopadzie 1980 roku ponownie podjęto próby porozumienia grecko-tureckiego tym razem z udziałem ONZ. Na pierwszym palnie, pojawiła się problem uchodźców, oraz reformy konstytucyjnej, która gwarantowałaby większe prawa Turkom. Ostatecznie dokonano, zmian w konstytucji, które dawały takie same prawa Turkom jak i Grekom, ustalono również, że 30% wyspy będzie kontrolowana przez Turków. W 1983 roku ONZ nakazało wojskom tureckim opuszczenie wyspy. Rauf Denktasza w porozumieniu z władzami w Ankarze ogłosił niepodległość Tureckiej Republiki Północnego Cypru, która została uznawana tylko przez Turcję. Aby podkreślić niezależność Tureckiej Republiki Północnego Cypru, dokonano zmiany waluty, wprowadzono paszporty, oraz dokonano osiedlenia 45 000 ludności tureckiej, aby wyrównać różnice demograficzne. W 1988 roku prezydentem został Georges Vasilious, który był bardzo pozytywnie nastawiony do porozumienia z Turkami, jednak nie doprowadziło to do żadnych zmian

w stosunkach grecko-tureckich.

W 1996 roku miało miejsce jedno z bardzo głośnych wydarzeń. W czasie, gdy demonstranci greccy, porządkowali zasieki na granicy w Dherlinie, zostali napadnięci przez Turków będących członkami organizacji nacjonalistycznej "Szare Wilki". Za kilka dni od tego zdarzenia jeden z Greków zdejmujących z masztu turecką flagę, został zastrzelony

W 1996 roku Cypr zakupił od Rosji, czołgi T-80, wozy bojowe (BWP-3), pociski dalekiego zasięgu S-300. Turcy, którzy wyrazili wyraźny sprzeciw przeciwko tej transakcji, zagrozili, że w przypadki dokonania mincarzu wyrzutni, dokonają zbombardowania ich. W 1996 roku władze w Turcji przejęli islamiści, od tego czasu konflikt grecko-turecki znacznie się zaostrzył. Obecnie istnieją małe szanse na porozumienie, Turcja stara się przyłączyć Cypr Północny.

W 1993 roku doprowadzono do podpisania, porozumienia grecko-tureckiego (Wspólna Doktryna Obronna), na jej mocy porozumienia w przypadki, gdy Cypr będzie zagrożony przez Turcję, Grecja będzie interweniować, głównie odnosiło się to do północnej części wyspy. W 1995 roku doszło do ponownego zaostrzenia konfliktu, z powody powstania bazy lotniczej oraz morskiej na wyspie Patos, gdzie lądowały greckie wojska. Turcje w ramach odwetu zaczęła regularne przeloty nad Nikozją, mające na celu zastraszenie Greków. Cypr zrezygnował z lokalizacji pocisków na wyspie, przekazał je Grecji, zostały rozmieszczone na Krecie.

W 1998 roku Cypr podjął rozmowy z władzami Unii Europejskiej w sprawie przystąpienia.

Nadzieją na poprawę stosunków grecko-tureckich jest rozszerzenie Unii Europejskiej, która wyrażała chęć przyjęcia Cypru jako całej wyspy. W związku z planowanym rozszerzeniem, w kwietniu 2004 roku na Cyprze przeprowadzono referendum. Turcja, sprzeciwiają się rządowi Turków cypryjskich na czele, którego stoi Raufow Denktaszowi, opowiedział się za udziałem w głosowaniu i zjednoczeniem. Referendum jednak zakończyło się niepowodzeniem, 65% Turków opowiedziało się za zjednoczeniem i przystąpieniem do Unii, niestety aż 75% głosowało przeciwnie. Taka sytuacja, sprawia, że członkiem Unii Europejskiej stała się 1 maja 2004 roku tylko grecka część wyspy.