Tkanki to zespoły komórek współdziałających w pełnieniu określonych funkcji w organizmie.

Wyróżnia się cztery zasadnicze typy tkanek zwierzęcych:

  • tkankę nabłonkowa
  • tkankę mięśniową
  • tkankę łączna
  • tkankę nerwowa

Tkanka nabłonkowa:

Tkanka nabłonkowa zbudowana jest z jednej, bądź wielu warstw, ściśle do siebie przylegających komórek, osadzonych na cienkiej, białkowo - polisacharydowej warstwie, zwanej błona podstawową.

Dzięki błonie podstawowej nabłonki wykazują dużą elastyczność i odporność na odkształcenia.

Ze względu na liczbę warstw komórek, wyróżnia się:

  • nabłonki jednowarstwowe
  • nabłonki wielowarstwowe

Ze względu na kształt komórek dzielimy na:

  • nabłonki płaskie
  • nabłonki sześcienne
  • nabłonki walcowate

Nabłonki pełnia różne funkcje w organizmie. Z tego względu wyróżnia się m.in.

  • nabłonki okrywające
  • nabłonki wyścielające
  • nabłonki wydzielnicze
  • nabłonki zmysłowe

Sześcienne:

Komórki tej tkanki wyglądem przypominają sześciany, są znacznie grubsze od komórek tkanki nabłonkowej jednowarstwowej płaskiej (powyżej). Jednak podobnie jak one, mają jądro umieszczane centralnie w komórce. Występują m.in. w kanalikach nerwowych, końcowych odcinkach gruczołów. W komórkach tkanki sześciennej zachodzi intensywne wchłanianie i wydzielanie

- Jądro po środku

- Występowanie

  • Kanaliki nerwowe

- Intensywne wchłanianie i wydzielanie

Walcowate:

Tkanki nabłonkowe jednowarstwowe walcowate występują głównie w jajowodach, przewodzie pokarmowym i jelicie cienkim. Komórki występujące w jajowodach mają rzęski, które ułatwiają poruszanie się do macicy, natomiast występujące w jelicie cienkim zawierają mikrokosmki, które zwiększają powierzchnię wchłaniania. Komórki tej tkanki mają kształt graniastosłupów. Jądro występuję na dole komórki.

  • Jądro na dole

Występowanie

  • Jajowody

Posiadają rzęski, które ułatwiają poruszanie się

  • Przewód pokarmowy

Kształt graniastosłupa

Wielorzędowe:

Tkanka nabłonkowa jednowarstwowa wielorzędowa z wyglądu może nieco mylić się z tkankami wielowarstwowymi, gdyż mają jądra na różnych wysokościach. Komórki mają kształt wysokich, powyginanych graniastosłupów. Na powierzchni często mają liczne rzęski, które usuwają zanieczyszczenia.

Występuje ona w drogach oddechowych - w jamie nosowej, krtani, tchawicy i oskrzelach.

- Drogi oddechowe

- Wrażenie wielowarstwowości

  • Tkanka nabłonkowa wielowarstwowa
  • Zewnętrzne warstwy

- Łuszczą się

  • Wewnętrzne warstwy

- Rozrodcze

  • Występowanie

- Jama ustna

- Skóra

- Pochwa

Tkanka Nabłonkowa - funkcje

Gruczołowe

Zmysłowe

  • Kubki smakowe
  • Błony węchowe nosa

Pokrywające

  • Skóra

Warstwa pokrywająca układ krwionośny

Odbiór bodźców

Tkanka Nabłonkowa - wspólne cechy:

  • Brak własnego ukrwienia
  • Mało substancji międzykomórkowej
  • Ścisły i zwarty układ
  • Duże możliwości regeneracji
  • Pobierają substancje z tkanki łącznej

Nabłonki okrywające:

oddzielają wnętrze organizmu od środowiska zewnętrznego. U bezkręgowców są one jednowarstwowe, a u kręgowców wielowarstwowe. Komórki nabłonkowe bezkręgowców wydzielają różne substancje, tworząc na powierzchni zwierzęcia bezkomórkową warstwę ochronną zwana oskórkiem lub kutikulą.

U kręgowców wielowarstwowy nabłonek znajduje się na powierzchni łącznotkankowej skóry właściwej jako tzw. naskórek. Komórki zewnętrznych warstw naskórka rogowacieją i złuszczają się, a ich miejsce zajmują nowe, powstające w wyniku intensywnych podziałów mitotycznych w głębszych warstwach naskórka.

Nabłonek wyścielający:

pokrywa powierzchnię narządów wewnętrznych, wyścielają jamy ciała oraz przewody wewnętrzne.

Do tej kategorii należą m in.:

  • jednowarstwowy nabłonek płaski wyścielający pęcherzyki płucne i naczynia krwionośne
  • jednowarstwowy nabłonek sześcienny występujący w kanalikach nerkowych
  • jednowarstwowy nabłonek walcowaty wyścielający przewód pokarmowy od żołądka do odbytnicy
  • wielowarstwowy nabłonek płaski wyścielający jamę ustną, przełyk, pochwę, przednią powierzchnię rogówki oka u ssaków

Nabłonki wyścielające mogą posiadać rzęski skierowane do wnętrza wyścielanego przewodu. Nabłonki takie noszą nazwę migawkowych. Przykład nabłonka migawkowego może stanowić jednowarstwowy nabłonek walcowaty, wyścielający jajowody u samic ssaków.

Nabłonki wydzielnicze:

zwane inaczej gruczołowymi zbudowane są z komórek zdolnych do syntezy i wydzielania różnych substancji ( enzymów, hormonów, śluzów itp.)

Nabłonek wydzielniczy występuje m in.:

  • gruczołach dokrewnych
  • wątrobie
  • ścianach żołądka
  • gruczołach łojowych
  • gruczołach potowych
  • gruczołów mlecznych

U wielu zwierząt (m in. dżdżownic, ślimaków, ryb, płazów) funkcje wydzielnicze pełnią komórki nabłonka okrywającego. Wydzielają one lepki śluz tworząc na powierzchnia zwierzęcia warstwę ochronna.

Nabłonki zmysłowe:

zbudowane są z komórek zdolnych do odbierania bodźców. Przykładem nabłonka zmysłowego kręgowców może być siatkówka a oku, nabłonek kubków smakowych na języku oraz odbierający bodźce akustyczne - nabłonek czuciowy w uchu wewnętrznym.

U wielu zwierząt funkcje zmysłową pełnią komórki nabłonka okrywającego (np. komórki czuciowe w epidermie parzydełkowców czy komórki fotoreceptorowe w nabłonku wirków).

Tkanka mięśniowa:

zbudowana jest z silnie wydłużonych komórek zawierających jedno lub wiele jąder.

W cytoplazmie komórek tej tkanki znajdują się włókienka kurczliwe (tzw. miofilamenty), zbudowane z dwóch rodzajów białek: aktyny i miozyny. Miofilamenty aktynowe i miozynowi tworzą wspólnie podłużne układy zwane miofibrylami.

Komórki tkanki mięśniowej zwane włóknami mięśniowymi łączą się w duże skupiska czyli mięśnie. Ponieważ mięśnie mogą się kurczyć, są ułożone w taki sposób, by skurcz jednego powodował rozkurcz drugiego i odwrotnie.

Opór dla kurczących się mięśni może stanowić:

  • sztywny szkielet wewnętrzny (kręgowce)
  • sztywny szkielet zewnętrzny (stawonogi)
  • płyn wypełniający jamę ciała (nicienie, pierścienice, mięczaki)
  • płyn wypełniający przewody układów wewnętrznych (naczynia krwionośne, limfatyczne, moczowody kręgowców)

Tkanka mięśniowa gładka:

zbudowana jest z jednojądrowych, wrzecionowatych komórek, zawierających liczne miofibryle. U bezkręgowców (płazińce, nicienie, pierścienice) mięsnie gładkie pełnią funkcje lokomotoryczną.

U kręgowców mięśnie te występują m in.:

  • w skórze
  • ścianach jelit
  • drogach oddechowych
  • naczyniach krwionośnych
  • naczyniach limfatycznych
  • moczowodach

Mięśnie gładkie charakteryzują się dużą odpornością na zmęczenie, ich skurcze są powolne, długotrwałe i niezależne od woli.

Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana:

zbudowana jest z silnie wydłużonych, walcowatych komórek, zawierających wiele jąder. Jądra leżą na obrzeżach włókien mięśniowych, w centrum natomiast znajdują się liczne miofibrylle, oddzielone od siebie cysternami siateczki śródplazmowej. Miofilamenty aktynowe i miozynowe ułożone są naprzemiennie na całej długości włókna, co uwidacznia się w postaci regularnych poprzecznych prążków. Prążki jasne odpowiadają miofilamentom aktynowym, prążki ciemne - miozynowym.

Z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej zbudowane są przede wszystkim mięśnie szkieletowe kręgowców, mięśnie poprzecznie prążkowane występują też u stawonogów. Są one przytwierdzone do chitynowego szkieletu zewnętrznego. Odmianą mięśnia poprzecznie prążkowanego jest mięsień sercowy. Kurczy się niezależnie od woli zwierzęcia, pompując krew da naczyń krwionośnych.

Tkanka łączna właściwa:

Cechy

Podział

Cechy:

- Znaczny udział w metabolizmie

- Duże możliwości regeneracyjne

- Brak substancji twardych

Podział:

- Wiotka

- Zbudowana z włókien retikulinowych

Otacza:

- Mięśnie

- Układ krwionośny

- Układ nerwowy

Zbita

  • Zbudowana z włókien kolagenowych

Układ włókien

  • Regularny
  • Tworzy ścięgna

Nieregularny

  • Tworzy skórę

Tłuszczowa

  • Podział na: żółta i brunatna
  • Stanowi rezerwę metaboliczną

Składowanie tłuszczów obojętnych w cytoplazmie komórek

  • Pełni funkcję termoregulacyjną

- Siateczkowa

  • Bardzo delikatna
  • Dużo narzynek krwionośnych
  • Tworzy węzły chłonne
  • Tworzy zrąb szpiku kostnego

- Zarodkowa

  • Występuje tylko w okresie zarodkowym
  • Brak włókien

Tkanka łączna:

charakteryzuje się dużą ilością substancji międzykomórkowej i dużymi odległościami między poszczególnymi komórkami.

Do tkanek łącznych zalicza się:

  • tkankę chrzęstną
  • tkankę kostną

Substancja międzykomórkowa tkanki chrzęstnej obfituje w włókna białkowe. Podstawowymi białkami tej tkanki są: kolagen i elastyna. Włókna kolagenowe decydują o wytrzymałości tkanki chrzęstnej, zaś włókna elastylowe nadają jej elastyczność.

Tkanki chrzęstnej zbudowane są m. in.:

  • szkielety kręgowców
  • dyski międzykręgowe
  • niektóre wiązadła

Substancja międzykomórkowa tkanki kostnej przesycona jest solami mineralnymi (głównie węglanem wapnia i magnezu), co decyduje o jej twardości i sztywności. Substancja ta zawiera ta zawiera liczne włókna kolagenowe o zwarty i regularnym układzie. Włókna te tworzą podstawowe elementy strukturalne tkanki kostnej - tzw. blaszki kostne.

Tkanka kostna zbita:

charakteryzuje się zwartym i regularnym ułożeniem blaszek kostnych, dzięki czemu jest twarda i wytrzymała. Największym skupiskiem neuronów w organizmie zwierzęcym jest centralny lub inaczej ośrodkowy układ nerwowy.

U kręgowców tworzy go:

Poza ośrodkowym układem nerwowym wypustki wielu neuronów skupiają się w zespoły zwane nerwami.

Typowy nerw jest wiązką złożona z setek, a niekiedy nawet tysięcy aksonów, osłoniętych wspólną, łączno-tkankową otoczką.

Poza ośrodkowym układem nerwowym występują także skupiska ciał komórek nerwowych, zwane zwojami nerwowymi.

U kręgowców nerwy i zwoje składają się na obwodowy układ nerwowy.