Do funkcji nabłonków należy: oddzielanie wnętrza ciała i poszczególnych narządów od otoczenia, wyściełanie jam ciała, synteza, wydzielanie i wchłanianie substancji chemicznych, odbiór bodźców zmysłowych. Ochrona ma na celu powstrzymanie migracji wody i substancji w niej rozpuszczonych, jak też rolę mechaniczną.
Nabłonek stanowi jedna lub więcej warstw komórek, stojących na błonie podstawnej. Cechą nabłonka jako tkanki jest zwarty układ komórek, minimalna ilość szczelin i substancji międzykomórkowej. Każdy z listków zarodkowych wytwarza nabłonki (ektoderma - naskórek, wyściółka kanałów nerwowych; mezoderma - otrzewna, śródbłonek naczyń krwionośnych; entoderma - nabłonek przewodu pokarmowego).
Jeżeli nabłonek zawiera kilka warstw komórek, najczęściej dochodzi do ich zróżnicowania na warstwy: najgłębszą, rodzajną (podziały komórkowe), dojrzewania (komórki zyskują właściwości charakterystyczne dla narządu i przesuwają się ku powierzchni) oraz komórek dojrzałych. Nabłonek jednowarstwowy dzielimy ze względu na kształt komórek na płaski, sześcienny i walcowaty. Nabłonki wielowarstwowe klasyfikujemy podobnie, biorąc pod uwagę kształt komórek zewnętrznej warstwy.
Nabłonki jednowarstwowe płaskie występują wszędzie tam, gdzie zachodzi potrzeba szybkiej i wydajnej komunikacji w poprzek nabłonka, a jednocześnie rygorystycznej kontroli (przepuszczania tylko wybranych substancji), toteż są wyściółką naczyń krwionośnych, serca, kłębuszków nerkowych (filtracja moczu pierwotnego), pęcherzyków płucnych. Jądra wyznaczają mniej więcej środek komórki. Komórki są tym wyższe (dłuższe), im większa aktywność wydzielnicza lub chłonna nabłonka. Komórki sześcienne spotykamy w gruczołach wydzielniczych, wątrobie, trzustce i kanalikach nerkowych (resorpcja i sekrecja do moczu pierwotnego). Jądra komórkowe umieszczone są w nich centralnie. Komórki walcowate wyściełają przeważającą powierzchnie przewodu pokarmowego. Jądra komórkowe zlokalizowane są centralnie i w pobliżu podstawy komórki. Powierzchnia komórek stykająca się ze światłem jelita jest dodatkowo pofałdowana (tworzy tzw. mikrokosmki), a w jajowodach posiada ruchome rzęski ułatwiające transport gamet, później zygoty (rąbek migawkowy). Nabłonek wielowarstwowy płaski pokrywa skórę oraz spojówkę i rogówkę oka (komórki płaskie są martwe i zrogowaciałe), wyścieła jamę ustną i rejon odbytu (komórki płaskie są żywe i nierogowaciejące). Komórki zrogowaciałe ulegają ścieraniu i złuszczaniu. Zastępowane są przez nowe, które w miarę przesuwania się ku powierzchni zmieniają kształt (na płaski) i wypełniają się keratyną (tworzywo rogu), a ich procesy życiowe ulegają spowolnieniu, aż zanikną całkowicie. Warstwa komórek martwych i zrogowaciałych może być cieńsza (zgięcia łokci, powieki, wargi) lub grubsza (pięta, nagniotki). Inne typy nabłonka wielowarstwowego występują w organizmie marginalnie. Nabłonek przejściowy wyścieła pęcherz i cewkę moczową. Cechuje się tym, że liczba warstw komórek jest zmienna w zależności od rozciągnięcia ścian narządu. Nabłonek ten jest kompletnie nieprzepuszczalny dla moczu (zatrzymuje nawet alkohol). Jądra komórek nabłonka wielorzędowego rozmieszczone są w kilku warstwach, lecz wszystkie komórki kontaktują się z blaszką podstawną. Zazwyczaj posiadają też rzęski (rąbek migawkowy). Pomaga to w oczyszczaniu z kurzu i zanieczyszczeń dróg oddechowych, gdzie występują.
Przykładem nabłonka zmysłowego jest pole węchowe nozdrzy, wyściółka ślimaka ucha czy fotoreceptory siatkówki oka.
