Tkanka jest to zespół komórek pełniących w organizmie określoną funkcję. Powstają w czasie rozwoju zarodkowego poszczególnych listków zarodkowych: ektodermy, entodermy i mezodermy.

Wśród tkanek zwierzęcych wyróżnia się cztery podstawowe typy:

  • Tkankę nabłonkową
  • Tkankę mięśniową (gładką, poprzecznie prążkowaną szkieletową i sercową)
  • Tkankę nerwową i glejową
  • Tkankę łączną (właściwą, szkieletową, płynną)

Tkanka nabłonkowa

Jest to jedna z najstarszych ewolucyjnie tkanek. Rozwija się ze wszystkich rodzajów listków zarodkowych. Cechą charakterystyczną nabłonków jest zwarty układ komórek, ponieważ między komórkami jest bardzo mała ilość substancji międzykomórkowej.

Podział nabłonków ze względu na ilość warstw:

  • Jednowarstwowy - jest charakterystyczny dla kręgowców i bezkręgowców
  • Wielowarstwowy - jest charakterystyczny wyłącznie dla kręgowców

Podział nabłonków ze względu na kształt:

  • Jednowarstwowy płaski - występuje na powierzchni błon surowiczych, wyściela jamy serca, naczynia krwionośne i limfatyczne, pęcherzyki płucne, tworzy powłoki ciała bezkręgowców
  • Jednowarstwowy sześcienny - występuje w przewodach gruczołów, w niektórych odcinkach kanałów nerkowych, na przedniej powierzchni soczewki oka, w uchu środkowym, na powierzchni jajnika, w oskrzelikach
  • Jednowarstwowy walcowaty - wyściela przewód pokarmowy od żołądka do odbytnicy, wyściela jajowód, pęcherzyk żółciowy i błonę śluzową macicy
  • Jednowarstwowy wielorzędowy - wyściela drogi oddechowe i pęcherz moczowy
  • Wielorzędowy płaski - występuje w jamie ustnej, w części środkowej i dolnej gardła, wyściela przełyk, pochwę, tworzy rogówkę i powłoki ciała (naskórek)

Podział nabłonków ze względu na funkcję:

  • Ochronna - ochrania powierzchnię ciała przed urazami oraz wnikanie szkodliwych substancji a także utrata płynów
  • Transportująca - przez ten nabłonek przenikają gazy, jony, związki chemiczne
  • Wydalnicza - przez który usuwane są szkodliwe produkty przemiany materii
  • Zmysłowa - dzięki odpowiedniemu unerwieniu przystosowane są do odbierania bodźców ze środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego
  • Lokomotoryczna - dzięki urzęsieniu umożliwiają ruch i przemieszczanie np. gamet w jajowodach czy nasieniowodach
  • Wydzielnicza (gruczołowa)- syntetyzują i wydzielają różne związki chemiczne np. hormony, enzymy

Tkanka mięśniowa

Ma zdolność kurczenia się dzięki obecności mikrofibryli, czyli włókien białkowych. Każda miofibryla składa się z krótkich włókien białkowych tzw. miofilamentów. Te zaś zbudowane są z dwóch rodzajów białek: aktyny i miozyny. Dzięki nim możliwe jest wykonywanie ruchów - kurczenie i rozkurczanie.

Ze względu na budowę i funkcję dzieli się tkanki mięśniowe na:

  • Gładkie - zbudowane są z jednojądrowych komórek o kształcie wrzecionowatym. Występują w skórze właściwej, w mięśniach poruszających gałką oczną, w ścianach układu pokarmowego, naczyniach krwionośnych, w układzie moczowym, w układzie rozrodczym, w przewodach dużych gruczołów oraz dróg oddechowych.
  • Poprzecznie prążkowane - komórki tej tkanki zbudowane są z wielojądrowych włókien z charakterystycznymi poprzecznymi prążkami. Z takiej tkanki zbudowane są głównie mięsnie.
  • Tkankę mięśniową sercową - zbudowana jest z włókien poprzecznie prążkowanych z charakterystycznymi rozgałęzieniami. Buduje mięsień sercowy.

Tkanka nerwowa

U wszystkich kręgowców powstała z ektodermy, a jej funkcją jest przewodzenie impulsów oraz odbierania, przetwarzanie i przekazywanie bodźców fizycznych i chemicznych dochodzących do wszystkich narządów zmysłu. Podstawowa jednostką strukturalną budującą tkankę nerwową jest neuron (komórka nerwowa). Zbudowany jest on z ciała komórki (perykarionu) oraz dwóch typów wypustek: dendrytów i aksonu (neurytu).

Dendryty, których jest wiele przekazują impulsy w stronę ciała komórki, aksonu jest jeden i przewodzi impulsy odwrotnie, niż dendryty, czyli od ciała komórki. Wypustki komórek nerwowych tworzą włókna nerwowe. Wśród nich wyróżnia się włókna rdzenne, które pokryte są osłonką mielinową utworzoną przez komórki zwane hemocytami ( komórki Schwana) oraz włókna bezrdzenne bez osłonki mielinowej. Osłonki te pełnią funkcję izolatora tzn. włókna cienkie będą przewodziły wolniej w przeciwieństwie do włókien grubych z osłonkami. Komórki nerwowe stykają się ze sobą a miejsce ich styku nazywa się synapsą.

Tkanka łączna

Ze względu na budowę i pełnioną funkcję dzieli się ją na:

  • Tkankę łączną właściwą
  • Tkankę łączną szkieletową
  • Tkankę łączną płynną

Tkanka łączna właściwa

Zbudowana jest z substancji pozakomórkowej oraz włókien kolagenowych i elastylowych. Komórki tej tkanki są bardzo zróżnicowane pod względem morfologicznym i czynnościowym, dlatego wyróżnia się tu:

  • Tkankę zarodkową - komórki mają zdolność różnicowania się i przekształcania w inne typy komórek tkanki łącznej
  • Tkankę siateczkowatą - znajduje się w szpiku kostnym i narządach limfatycznych
  • Tkankę włóknista luźną - łączy poszczególne narządy, ułatwia wymianę gazową
  • Tkankę włóknista zbitą - buduje ścięgna, więzadła i torebki stawowe
  • Tkankę tłuszczową - w cytoplazmie komórek budujących tą tkankę gromadzą się krople tłuszczu

Tkanka łączna szkieletowa

Tkanka kostna jest najtwardszą tkanką gdyż jej substancja pozakomórkowa wysycona jest solami mineralnymi głównie fosforanem, węglanem wapnia i fosforanem magnezu. Zbudowana jest z istoty międzykomórkowej oraz komórek kostnych: osteocytów - komórek kostnych, osteoblastów - komórek kościotwórczych, osteoklastów - komórek kościogubnych. Kości utworzone są z dwóch rodzajów tkanki kostnej. Jednym z nich jest tkanka kostna zbita zbudowana z blaszek kostnych i komórek kostnych, które ustawiają się dookoła tętnicy w kanałach zwanych kanałami Haversa. Jest to tkanka bardzo twarda i wytrzymała na urazy. Istota zbita tworzy głównie trzony kości długich. Drugim typem jest tkanka kostna gąbczasta zbudowana z luźno i nieregularnie ułożonych blaszek kostnych. W przestrzeniach między tymi blaszkami znajdują się jamki szpikowe wypełnione tkanką krwiotwórczą. Tkanka ta wypełnia nasady kości długich.

Tkanka chrzęstna zbudowana jest z substancji międzykomórkowej utworzonej przez włókna kolagenowe i sprężyste. W zależności od rodzaju substancji międzykomórkowej tkankę chrzęstną dzieli się na:

  • Chrząstkę szklistą - utworzona jest przez włókna kolagenowe, dzięki czemu jest mocna i elastyczna. Buduje przede wszystkim powierzchnie stawowe, części przymostkowe żeber, tchawicę, oskrzela, szkielety zarodków
  • Chrząstkę włóknistą - zbudowana jest z grubych włókien kolagenowych i sprężystych, ale jest giętka i niezwykle elastyczna. Tworzy głównie więzadła.
  • Chrząstkę sprężystą - zbudowana jest z cienkich włókien kolagenowych i z dużej ilości włókien sprężystych. Występuje w krtani i małżowinie usznej.

Tkanka łączna płynna, czyli krew należy do należy do tkanek płynnych, ponieważ substancja pozakomórkowa - osocze składa się głównie z wody, związków organicznych i jonów. W osoczu znajdują się krwinki, czyli elementy morfotyczne krwi:

  • Erytrocyty (czerwone krwinki) - są bezjądrzaste o biszkoptowatym kształcie, zawierają czerwony barwnik - hemoglobinę (substancja białkowa połączona z atomem żelaza), dzięki której czerwone krwinki mają zdolność do nietrwałego łączenia się z tlenem lub dwutlenkiem węgla w zależności od stężenia tych gazów. Produkowane są w czerwonym szpiku kostnym, żyją około 120 dni a następnie wychwytywane są przez śledzionę gdzie następuje ich rozpad. Czerwonych krwinek jest więcej u mężczyzn około 4,8 w mln/ml a u kobiet około 4,3 w mln/ml.
  • Leukocyty (białe krwinki) - są najbardziej zróżnicowanymi pod względem morfotycznym krwinkami, posiadają duże jądra komórkowe, nie posiadają żadnego barwnika. W cytoplazmie mają bardzo dużo ziarnistości lub nie mają ich wcale i dlatego wyróżnia się dwa typy leukocytów: ziarniste (granulocyty) i bezziarniste (agranulocyty). Leukocyty są zdolne do przemieszczania się i przenikania przez ściany naczyń krwionośnych. Białe ciałka krwi przede wszystkim zwalczają bakterie, produkują przeciwciała oraz uwalniają czynniki hamujące namnażanie się wirusów. W organizmie człowieka znajduje się średnio od 4 - 10 tysięcy leukocytów w 1ml krwi.
  • Trombocyty (płytki krwi) - mają owalny kształt, są najmniejszymi z krwinek, posiadają duże jądro komórkowego. Dzięki zdolności do wytwarzania trombokinazy umożliwiają krzepnięcie krwi. U ssaków są fragmentem komórek macierzystych. Powstają w czerwonym szpiku kostnym. W 1 ml krwi człowieka znajduje się od 200 - 400 tysięcy płytek krwi.

Funkcja krwi:

  • Dostarcza wszystkim komórkom tlen pobrany z pęcherzyków płucnych, substancje odżywcze pobrane z jelit oraz wodę
  • Odprowadza do narządów wydalniczych dwutlenek węgla i szkodliwe produkty przemiany materii
  • Bierze udział w czynnościach obronnych i odpornościowych organizmu
  • Wyrównuje ciepłotę ciała
  • Utrzymuje odpowiedni skład środowiska wewnętrznego ustroju
  • Ma zdolność krzepnięcia