Pod pojęciem odżywianie rozumie się całokształt fizjologicznych procesów, przy pomocy których organizm przyswaja sobie substancje odżywcze. Innymi słowy jest to pozyskiwanie materiału i energii potrzebnych do budowy, rozwoju, przemiany materii i do wszystkich procesów życiowych organizmu. Materiału tego dostarcza pożywienie. Człowiek i zwierzęta przyswajają pokarm złożony z substancji organicznych i nieorganicznych. Substancjami organicznymi cennymi dla organizmu są białka , tłuszcze i węglowodany. Przyswajalne substancje nieorganiczne to między innymi sole mineralne i woda.

Przemiany biochemiczne (utlenianie) białek, węglowodanów i tłuszczy, które zachodzą w organizmie są źródłem energii, którą organizm wykorzystuje między innymi do utrzymania właściwego poziomu ciepła, do pracy mechanicznej mięśni itd. Każdy pokarm jest nośnikiem określonej ilości energii. Miara energetycznej wartości danego pokarmu to ilość ciepła wytworzonego w procesach jego utleniania. Jest ona wyrażana w kaloriach.

GŁÓWNE SKŁADNIKI POKARMOWE:

  • Białko - jest to nieodzowny składnik pożywienia. Dostarczenie wystarczającej ilości białek jest warunkiem utrzymania sprawności organizmu. Ilość białka koniecznego do utrzymania życia to około 60-100 gramów, przy niezbyt ciężkiej pracy fizycznej.
  • Węglowodany - inaczej cukry, na przykład glukoza. Substancje wysokoenergetyczne.
  • Tłuszcze - substancje wysokoenergetyczne, tworzą tkankę w której magazynowany jest zapas energii. Tłuszcze i węglowodany mogą się wzajemnie zastępować. Jednak przy braku węglowodanów spalanie tłuszczy jest o wiele mniej wydajne i spowolnione.
  • Witaminy - substancje, których małe, w porównaniu z wcześniej wymienionymi substancjami odżywczymi, ilości są potrzebne organizmowi ale mają bardzo duży wpływ na stan zdrowia. Ich niedobory, tak zwane awitaminozy, powodują wiele chorób.

Są takie substancje nieorganiczne, bez których życie nie byłoby możliwe. Najważniejszymi z nich są oczywiście tlen i woda. Oprócz nich organizmowi potrzebne są różne sole nieorganiczne, np.: potasowe, wapniowe, magnezowe. Organizm przyswaja też związki żelaza i fosforany.

TRAWIENIE POKARMÓW

Składniki pokarmowe pobierane ze środowiska mają inną budowę i właściwości chemiczne niż składniki organizmu, który je przyswaja. Zwierzęta roślinożerne zjadają rośliną skrobię, która różni się od zwierzęcego glikogenu. Również tłuszcze roślinne różnią się od tłuszczy zwierzęcych. W organizmach zwierzęcych dochodzi więc do wielu skomplikowanych procesów, dzięki którym wchłonięte pożywienie jest rozdrabniane, trawione a składniki pokarmowe sprowadzone do prostych form przyswajalnych dla organizmu. Ta część pokarmu, która nie zostaje przez organizm wykorzystana jest wydalana wraz z kałem.

Stopień wykorzystania i przyswojenia substancji pokarmowych z danego pokarmu jest bardzo zróżnicowany i zależy przede wszystkim o d typu pożywienia. Największą przyswajalność obserwuje się w przypadku pokarmu zwierzęcego. Pokarm roślinny jest przyswajalny w mniejszym stopniu a stopień ten zależy między innymi od ilości zawartego w nim błonnika.

Białko zwierzęce pochodzące z ryb, jaj, mleka czy sera, organizm przyswaja w prawie stu procentach. Białka roślinne są przyswajane przez organizm tylko w niewielkim stopniu. Przyswajanie tłuszczy zwierzęcych z mleka, jaj, masła czy smalcu jest bardzo wysokie. Tłuszcze roślinne są mniej kaloryczne. Przyswajanie węglowodanów jest różne. Średnio strata energii zawartej w pokarmach, wynosi 10% przy diecie mieszanej.

ODŻYWIANIE SIĘ ROŚLIN

Odżywianie się roślin jest to proces przemiany materii, w wyniku którego następuje przyrost suchej wagi danej rośliny.

Rośliny buduje swoje organiczne składniki wyłącznie ze związków nieorganicznych. Pobiera je z ziemi, powietrza i wody. Wykorzystują one przede wszystkim węgiel, tlen, wodór, azot, potas, wapń, magnez, żelazo, fosfor i siarkę. Inne pierwiastki, takie jak chlor, sód, krzem, cynk, glin, brom, jod, mangan czy miedź są dla roślin mniej istotne.

Dzięki przetworzeniu przez rośliny kwasu węglowego pobieranego z powietrza powstaje tlen wydzielany do atmosfery oraz węgiel, który w połączeniu z woda wchodzi w skład węglowodanów roślinnych. Dzieje się tak w procesie fotosyntezy, z wykorzystaniem energii słonecznej, którą rośliny przetwarzają dzięki chlorofilowi.

Powstałe dzięki fotosyntezie węglowodany są materiałem wyjściowym wszystkich innych składników organicznych, które roślina wykorzystuje w swoim rozwoju. Roślina wytwarza celulozę, tłuszcze i białka roślinne. Nadmiar składników odżywczych rośliny magazynują między innymi w bulwach, cebulach, owocach czy nasionach.

Do procesu fotosyntezy rośliny wykorzystują wodę, którą wchłaniają za pomocą włośników w korzeniach korzeni. Rośliny wodne wchłaniają wodę całą swoją powierzchnią. Rośliny przyswajają też azot z ziemi w postaci azotanów i soli amonowych. Wolny azot z powietrza przyswajają tylko niektóre bakterie, które mogą poprzez symbiozę z roślinami udostępniać im azot z powietrza.

SZTUCZNE ODŻYWIANIE

Odżywianie sztuczne jest stosowane u chorych na poważne schorzeniach jamy ustnej, gardzieli, przełyku, żołądka, przy porażeniach mięśni wspomagających przełykanie. Sztucznie odżywia się również pacjentów chorych psychicznie u których występują silne zaburzenia łaknienia czy jadłowstręt (np. u osób chorych na anoreksję).

Pokarm wprowadza się do organizmu za pomocą sondy, którą wprowadza się zagęszczony płynny pokarm wprost do żołądka. Czasami wykorzystuje się lewatywy do jelit. Rzadko stosuje się tak zwane odżywianie podskórne, czyli na przykład wstrzykiwanie oliwy pod skórę.