Układ krążenia obejmuje układ krwionośny i układ limfatyczny ( układ chłonny). Dzięki złożonemu systemowi naczyń oraz płynom ustrojowym w nich krążących bierze udział w transporcie substancji odżywczych, gazów oddechowych, końcowych produktów metabolizmu związków azotowych, hormonów, przeciwciał i innych. Układ krwionośny składa się z serca i naczyń krwionośnych: tętnic, żył i naczyń włosowatych. Układ ten jest zamknięty, co oznacza, że krew krąży wyłącznie w naczyniach krwionośnych i nie wylewa się do jam ciała. W układzie krwionośnym wyróżnia się krwiobieg duży, który obejmuje przepływ krwi z komory lewej do przedsionka prawego, zaś krwiobieg mały, czyli płucny- z komory prawej do przedsionka lewego. Układ limfatyczny jest otwarty. Bierze on początek w przestrzeniach międzykomórkowych. Stąd, bowiem cienkościenne naczynia limfatyczne zbierają płyn tkankowy, który się w nich gromadzi. Drobne naczynia limfatyczne łącza się w większe, a te po przejściu przez węzły chłonne odprowadzają limfę= chłonkę do pni chłonnych, które wpadają do głównych naczyń chłonnych: przewodu piersiowego i przewodu chłonnego prawego.
Łączna długość naczyń naszego układu krążenia oceniana jest na prawie 100 000 km.
Stan serca i całego układu krążenia ma zasadnicze znaczenie dla zdrowia, a nawet życia człowieka.
Do chorób układu krążenia możemy zaliczyć:
Nadciśnienie tętnicze - jest to choroba polegająca na trwałym utrzymywaniu się ciśnienia skurczowego ( "górnego") powyżej 160 mmHg (słupa rtęci) oraz ciśnienia rozkurczowego ("dolnego") powyżej 95 mmHg.
Jeśli ciśnienie skurczowe waha się pomiędzy 140 a 160 mmHg mówimy wówczas o nadciśnieniu łagodnym. Nie znaczy to wcale, że ciśnienie skurczowe nieco wyższe od 160mmHg jest nadciśnieniem złośliwym. To określenie zarezerwowane jest dla szczególnie ciężkiej postaci nadciśnienia tętniczego, które charakteryzuje się na ogół nie tylko bardzo wysokimi wartościami zarówno ciśnienia skurczowego, jak i ciśnienia rozkurczowego, ale przede wszystkim szybko postępującymi zmianami, w takich narządach jak mózg (udary), serce (zawał serca, niewydolność krążenia) i niewydolność nerek.
U każdego człowieka w pewnych sytuacjach życiowych (intensywne parcie na stolec przy zaparciach, wymioty, intensywnie przeżywany stosunek płciowy, parte bóle porodowe) dochodzi do krótkotrwałego podwyższenia ciśnienia tętniczego. Sytuacji tych nie można jednak porównać do stanów chorobowych. W 90% przypadków przyczyny nadciśnienia są znane (nadciśnienie wtórne). W przypadkach tych nadciśnienie jest następstwem różnych chorób, np. nerek, gruczołów wydzielania wewnętrznego (nadciśnienie hormonalne) tętnic. Nadciśnienie często jest dziedziczne. Częstsze jest również:
- u palących
- u ludzi z nadwagą
- u ludzi spożywających w nadmiarze sól kuchenną
- u ludzi w stanie stresu.
Nadciśnienie trwające przez dłuższy czas obciąża nadmiernie serce. Serce pompuje krew do tętnicy głównej (aorty) pod większym ciśnieniem. Pod wpływem nadciśnienie dochodzi do uszkodzenia naczyń mózgowych, np. stwardnienia, utraty elastyczności, niekiedy pękani - udar krwotoczny. Nadciśnienie tętnicze nawet znaczne może przebiegać bezobjawowo. Przy bardzo wysokich wartościach ciśnienia tętniczego mogą wystąpić bóle i zawroty głowy, szum w uszach, zaczerwienienie twarzy i krwawienie z nosa. Ponieważ podczas nadciśnienia nie odczuwamy żadnego bólu, choroba ta nie jest niestety traktowana przez chorych poważnie. Jest to bardzo niepokojące, ponieważ następstwa nadciśnienia mogą być niebezpieczne dla życia. Nadciśnienie tętnicze jest bardzo często wykrywane zupełnie przypadkowo. Ale nawet wtedy, kiedy zostanie wykryte, hipertonik, czyli osoba z nadciśnieniem tętniczym bagatelizuje swoja chorobę.
Zapobieganie:
Począwszy do 40 roku życia należy mierzyć ciśnienie tętnicze przynajmniej raz w roku. Należy rzucić palenie, walczyć z nadwagą, nauczyć się rozładowywać i zwalczać stres, ograniczyć spożycie soli. Niezbędna jest również aktywność fizyczna. Należy udać się do lekarza, gdy wystąpią objawy mogące wskazywać na nadciśnienie tętnicze. Także, jeśli wystąpią bóle w klatce piersiowej, duszność (zwłaszcza nocą) lub obrzęki kończyn dolnych. Należy stosować się do wszystkich zaleceń lekarskich, szczególnie istotne jest systematyczne przyjmowanie leków obniżających ciśnienie krwi. Jeśli stosowaniu leków obniżających ciśnienie krwi towarzysza niepożądane objawy uboczne, nie wolno przerywać leczenia aż nie skonsultujemy się z lekarzem.
Niskie ciśnienie tętnicze - hipotonia- spadek ciśnienia tętniczego poniżej 120/80 mmHg o znaczną wartość. Stan ten jest wyrazem zaburzeń ustrojowej regulacji ciśnienia tętniczego albo niewłaściwego rozmieszczenia krwi w różnych obszarach naczyniowych. Objawy hipotonii to zawroty głowy, bladość twarzy, kołatanie serca, bezsenność, zmęczenie, uczucie ogólnego rozbicia. Do przyczyn można zaliczyć: odwodnienie, straty krwi, leki obniżające ciśnienie krwi (hipotensyjne).
Miażdżyca tętnic (arterioskleroza) - jest to choroba powstała przez zaleganie lipidów takich jak cholesterol czy jego pochodne, a także zaleganie wapnia w ścianach tętnic. W wyniku zmniejszania się światła tętnic dochodzi do zahamowania przepływu krwi. Przepływ krwi, czyli niedokrwienie może dotyczyć tętnic wieńcowych, mózgowych a także aorty. Gdy nastąpi całkowite zamknięcie światła tętnicy możemy wówczas zauważyć początkowe objawy. Skutkami miażdżycy może być niewydolność krążenia oraz arytmia spowodowana niedokrwieniem serca. Miażdżyca tętnicy wieńcowej jest bardzo poważna w skutkach, prowadzi do zawału serca, udar mózgu występuje przy zamknięciu tętnicy mózgowej. Może również wystąpić martwica danego odcinka kończyny, przy zamknięciu tętnicy kończyny dolnej.
Zahamowanie działania ośrodkowego układu nerwowego jest spowodowane odkładaniem się lipidów w naczyniach mózgu, głównie dotyczy to tętnic szyjnych, kręgowych i mózgowych. Pierwsze objawy szybko ulegają odwróceniu jest to tzw. okres T.I.A.. Po tym okresie może nastąpić niedokrwienie, które powoduje udar oraz poważne uszkodzenie ośrodków mózgu. Wszystko to w konsekwencji prowadzi do śmierci pacjenta.
Artheriosclerosis Obliterans jest to łacińska nazwa miażdżycy naczyń kończyn dolnych. Następuje tu zahamowanie przepływu krwi do mięśni kończyn. Chory nie może początkowo poruszać się. Głębsze niedokrwienie może spowodować amputację całej kończyny lub tylko jej części. Jak się okazuje odkładanie lipidów może również wpływać na aktywność seksualną i w dużym stopniu przyczyniać się do jej zahamowania u mężczyzn. W wyniku braku przepływu krwi w takich narządach jak jelito, nerki czy wątroba, funkcje tych narządów zostają zahamowane.
Do tej pory nie zostały poznane przyczyny miażdżycy. Występuje wiele elementów niebezpiecznych, które mogą przyczynić się do powstania tej choroby, są to: choroby przemiany materii (cukrzyca, dna moczanowa), obciążenia dziedziczne, nadciśnienie tętnicze, wiek, zaburzenia metabolizmu tłuszczowego (wysokie LDL - cholesterol), mało ruchliwy tryb życia, nadwaga oraz palenie papierosów. O ponad 50% wzrosła ilość osób w Polsce zapadających na tę chorobę w ostatnich 20 latach. Profilaktyka miażdżycy obejmuje między innymi stosowanie diety niskokalorycznej u osób otyłych, zażywanie leków mających wpływ na gospodarkę tłuszczową, warto również spożywać duże ilości w warzyw, produktów zbożowych, ciemne pieczywo.
Zawał mięśnia sercowego jest to martwica mniejszego lub większego obszaru mięśnia sercowego będącego następstwem ciężkiego niedokrwienia serca (większa lub mniejsza niedrożność tętnicy wieńcowej). Nagła niedrożność naczynia jest najczęściej następstwem zakrzepu (płytki krwi, krwinki czerwone i białe), wytworzeniu, którego sprzyja zwężenie naczynia (proces miażdżycowy: złogi substancji tłuszczowych w ścianie naczyniowej, powstawanie tzw. blaszek miażdżycowych). Znacznie rzadziej przyczyną zawału serca jest zator materiałem skrzeplinowym, wytworzonym, np. w lewym przedsionku czy tez lewej komorze serca i przeniesiony z prądem krwi do tętnicy wieńcowej. Ostre niedokrwienie (i wtórne ciężkie niedotlenienie) odpowiedzialne jest za powstanie większego lub mniejszego ogniska martwicy. Najczęstszym objawem zawału serca jest nagły ból w klatce piersiowej, towarzyszy mu uczucie doraźnego zagrożenia życia. Ból mam charakter ściskający (uczucie obręczy, klamry), tępy (uczucie nieznośnego ciężaru). Podobnie jak w napadzie dusznicy bolesnej ból promieniuje do lewego, niekiedy prawego ramienia, okolicy karkowej (międzyłopatkowej), żuchwy.
Umiejscowieniu i kierunkowi promieniowania bólu zawałowego odpowiadają mniej więcej lokalizacja i wielkość martwicy. Tak, więc wyróżniamy zawał ściany przedniej, dolnej i tylnej serca (tzw. zawał koniuszkowy) oraz zawały ograniczone do niewielkiego obszaru mięśnia sercowego (tzw. zawały podwsierdziowe).
Po upływie mniej więcej dziewięciu dni od dokonania się zawału jamy uszkodzonego serca ulegają największemu powiększeniu. Jest to krytyczne stadium tej choroby. W ciągu następnych dni dochodzi do poprawy w obrębie mięśnia sercowego. Po sześciu tygodniach tkanka martwicza ulega zbliznowaceniu. Rozpoczyna się okres rehabilitacji narządu krążenia.
W odróżnieniu od napadu dusznicy bolesnej, intraty nie są skuteczne w bólu zawałowym.
W zawale tętno serca może ulec przyśpieszeniu lub zwolnieniu. Ciśnienie tętnicze na ogół obniża się w stosunku o stanu sprzed zawału. Nie zawsze świeży zawał serca powoduje natychmiastowe zmiany w badaniu EKG. Elektrokardiograficznie zawał może ujawnić się dopiero po upływie 24, niekiedy 36 godzin. W związku z tym w pierwszych godzinach zawału bardziej przydatne jest wykonywanie pewnych badań krwi (tzn. diagnostyka enzymatyczna zawału), oczywiście na zlecenie lekarza.
Leczenie i zapobieganie:
- stosowanie leków ograniczających strefę martwicy głównie przeciwzakrzepowych i przeciwbólowych
- zwalczać nadciśnienie tętnicze i zaburzenia gospodarki tłuszczowej (dążyć do obniżenia poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi)
- rzucić palenie
- leczyć cukrzycę zgodnie z zaleceniami lekarza
- unikać nadwagi i zwalczać ją
- jeżeli w rodzinie występował zawał serca, intensywność życia, zakres wykonywanych badań diagnostycznych diagnostycznych i leczenie uzgodnić z lekarzem
- unikać stresu.
Kołatanie serca- w różny sposób odczuwane bicie serca:
- niemiarowe bicie serca (migotanie przedsionków, inne zaburzenia rytmu)
- szybkie bicie serca
- szczególnie silnie odczuwane skurcze serca (mocne bicie serca)
Często występuje:
- w stanach lękowych, w stresie
- w stanach dużej radości jak i złości
- u palaczy i po nadużyciu alkoholu
- jako efekt picia kawy
- przy gorączce.
Napady kołatania serca zwykle nie trwają dłużej niż kilka minut. Mogą również występować w spoczynku (np. nocą). Niekiedy napady kołatania serca są objawem jego uszkodzenia, towarzyszą im często zawroty głowy, duszność, zapaść i omdlenia. Należy udać się do lekarza, jeśli kołataniu serca towarzyszy ogólne złe samopoczucie, osłabienie, bóle w klatce piersiowej i jeśli napad trwa dłużej niż godzinę.
Do zaburzeń krążenia możemy zaliczyć również:
Niedokrwistość: zmniejszenie liczby krwinek czerwonych, czyli erytrocytów lub obniżenie zawartości barwnika krwi - hemoglobina. Przyczyny niedokrwistości: nadmierna utrata krwi z powodu urazów, zbyt obfitych miesiączek, krwawienie hemoroidalne, krwotok z przewodu pokarmowego, niedostateczna produkcja hemoglobiny lub krwinek czerwonych powodu niedoboru żelaza, zaburzenia wchłaniania w jelicie, zaawansowanej niewydolności nerek, niedoczynność tarczycy i niedobór białka, chorób układu krwiotwórczego lub nowotworu złośliwego, nadmierny rozpad erytrocytów.
Nagła utrata krwi w krótkim czasie powoduje wystąpienie znacznie silniejszych objawów chorobowych niż powolna utrata krwi. Wszystkie objawy niedokrwistości (anemii) są następstwem rozcieńczenia krwi, jak też zmniejszonej ilości transportowanego tlenu przez krew. Objawy:
- bladość skóry
- łatwe marznięcie nawet w ciepłym otoczeniu
- szybka męczliwość
- zadyszka wysiłkowa
- potliwość i szybkie tętno
Wymienione objawy rzadko występują jednocześnie, jeśli wystąpi przynajmniej kilka z nich, należy myśleć o niedokrwistości.
Krwiak - jest następstwem wynaczynienia krwi poza żyłę lub tętnicę do tkanek otaczających. Tworzy się w ten sposób pozanaczyniowy - większy lub mniejszy - zbiornik krwi. Skóra nad krwiakiem jest początkowo niebieskawa, po pewnym czasie nabiera odcienia brunatnawego wreszcie żółtawego. W zależności od ilości wynaczynionej krwi i rozległości objawy krwiaka ustępują po dwóch tygodniach.
Krwiak powstaje pod wpływem urazu lub spontanicznie (uszkodzenia naczyń, zaburzenia krzepnięcia krwi).
Tętniak - poszerzenia światła tętnicy na skutek utraty sprężystości jej ścian w wyniku zapalenia lub zwapnienia. Tętniak może również powstać w sercu w następstwie zawału. Tętniak uciska na sąsiednie narządy. Wywołuje to bóle i uczucie ciężaru w okolicach brzucha (tętniak aorty brzusznej) lub klatki piersiowej (tętniak piersiowego odcinka aort). Pęknięcie tętniaka w mózgu jest przyczyną krwotocznego udaru mózgowego objawiającego się nagłą utratą przytomności, czasem poprzedzoną bardzo silnym bólem głowy. Jeżeli dojdzie do pęknięcia tętnicy głównej w obrębie klatki piersiowej lub jamy brzusznej, występują objawy ciężkiego krwotoku wewnętrznego. Leczenie: nie ma metod zapobiegawczych, należy prowadzić zdrowy tryb życia, leczyć nadciśnienie tętnicze, które sprzyja powstawaniu tętniaka aorty.
