Afryka jest uznawana za kolebkę ludzkości. Tam właśnie żyli niegdyś wspólni przodkowie małp człekokształtnych i człowieka. W rozdzieleniu się ewolucyjnych linii bodźcem było zróżnicowanie charakterystycznego dla Afryki klimatu, powiązane z wypiętrzeniem górskich pasm wielkiego tektonicznego rowu około 10 milionów lat temu. Na terenie zachodniej Afryki w warunkach równikowych wilgotnych lasów rozwojowi podlegały formy naczelnych które przystosowane były do trybu życia nadrzewnego. W Afryce wschodniej klimat przekształcał się w stopniowo bardziej suchy, doprowadzając do wytworzenia terenów otwartych sawanny. Ta dokładnie na skutek adaptacji do zupełnie nowych środowiskowych warunków, ewolucji podlegały populacje przodków człowieka. W ewolucyjnej linii człowieka pierwszymi formami były australopiteki. Ich pojawienie się miało miejsce w przybliżeniu 5 milionów lat temu. Występowała u nich jeszcze niewielką pojemność czaszki (mniej więcej 500 cm3 ) i wysuniętą ku przodowi masywną twarzoczaszkę, charakteryzował ich niski wzrost, ale poruszały się już na 2 nogach.

Diastema (przerwa pomiędzy siekaczami a kłem charakterystyczna dla małp) oraz kły uległy zredukowaniu. Na zróżnicowaną dietę australopiteka składały się owoce, bulwy, bezkręgowce drobne a także mięso zwierząt o większych rozmiarach, pozyskane dzięki prostym formom polowania albo wykorzystania padliny.

Dotychczas nie odnaleziono dowodów stwierdzających to, iż australopiteki mogły produkować narzędzia. Nie wykluczone jest jednak, iż wykorzystywały nie obrobione patyki, kości, kamienie itp.

Około 3 miliony lat temu z grupy jaką stanowiły australopiteki wyodrębnieniu podlegał Homo habilis - pierwszy z gatunków człowieka. Wyposażony był w lepiej wysklepioną, delikatniejszą czaszkę mającą większą pojemność (700-800 cm3). Sylwetka jego była wyprostowana bardziej w porównaniu z australopitekami, jednocześnie był przystosowany w większym stopniu do tego by poruszać się na 2 kończynach. Anatomiczna budowa dłoni pozwala stwierdzić, iż ten człowiek już wykazywał zdolność wykonywania czynności precyzyjnych. Archeologiczne badania pozwoliły stwierdzić, iż ponad 2 milionów lat temu ten człowiek produkował pierwsze kamienne narzędzia. Dlatego właśnie określano go jako Homo habilis - "człowiek zręczny".

Homo erectus - następny gatunek człowieka w Afryce pojawił się około 1,8 - 2 milionów lat temu. Jego cecha charakterystyczną są rozwinięte silnie nadoczodołowe wały, wysunięte ku przodowi masywne szczęki oraz pochylone czoło. Jednocześnie jego proporcje ciała i wzrost były zbliżone do współczesnego człowieka.

Skutkiem ewolucji danego gatunku było znaczne powiększenie się rozmiaru mózgu: od 800 cm3 charakterystycznych dla form najwcześniejszych, do w przybliżeniu 1200 cm3. Pojemność mózgu tego rzędu już mieści się w zakresie normalnym zmienności dotyczącej człowieka współczesnego (1000-2000 cm3).

Homo erectus potrafił udoskonalić technikę produkcji różnych narzędzi, opanował dobrze sztukę polowania, nauczył się także rozniecać ogień. Wywędrował z terenów Afryki jako pierwszy. Więcej niż 1,5 milionów lat temu osiągnął zachodnią i południowo-wschodnią Azję, około miliona lat temu dotarł do Europy. Także na obszarze dzisiejszej Polski zostały odkryte narzędzia które datuje się na 0,4-0,5 mln. lat temu, wytwarzane przez Homo erectus.

W czasie od 600 do 300 tysięcy lat temu pośród populacji europejskich Homo erectus pojawiły się formy rozwinięte, które uważane są za przodków neandertalskiego człowieka. Pierwsze kostne znaleziska neandertalczyków, które liczą 250-150 tys. lat, zostały znalezione na obszarze dzisiejszych Niemiec i Francji. Zasięg gatunku obejmował wyłącznie niemal Bliski Wschód i Europę. Pojedyncze znaleziska są znane także z terenów Azji centralnej oraz północnej Afryki. Neandertalczycy klasyczni głównie zamieszkiwali tereny charakteryzujące się zimnym i suchym klimatem. Jako przystosowanie do warunków tego rodzaju były u nich proporcje charakterystyczne ciała, które stanowiły ograniczenie utraty ciepła: kończyny krótkie względem tułowia, podobnie jak w przypadku obecnie żyjących Eskimosów. Neandertalczyk okazał się myśliwym znakomitym. Mięso oraz tłuszcz dużych ssaków lodowcowej epoki stanowiły podstawę jego diety. Pod względem obecnej u niego pojemności mózgu dorównuje on już człowiekowi współczesnemu.

Przed 200 tysiącami lat z Homo erectus afrykańskich rozwinęli się pierwsi przedstawiciele gatunku Homo sapiens. Mniej więcej 45 tys. lat temu współczesny człowiek dotarł do terenów Europy, gdzie obecne już były grupy neandertalczyków, których wymarcie nastąpiło dopiero około 10 tys. lat później. Homo sapiens porównując go do jego przodków, anatomicznie różni się wykształceniem bródkowej guzowatości, zanikiem nadoczodołowych wałów, cofniętą twarzoczaszką, mózgoczaszką wysoko wysklepioną a także budową delikatną szkieletu oraz wyższym wzrostem. Głównym jego atutem jest sprawny, wysoko rozwinięty mózg oraz zdolność do mowy artykułowanej.

Zagadnienia ewolucji jakiej podlegał człowiek to przedmiot dyskusji ożywionych. Istnieją liczne przeciwstawne sobie teorie, pojawiają się nieustannie nowe koncepcje, zmianie ulegają datowania znalezisk a także dokonuje się ciągle nowych odkryć. Z tego względu proces antropogenezy tu opisany jest uproszczony w dużym stopniu.