- Białowieski P. N.

Zanim utworzono Białowieski Park Narodowy na jego terenach od 1921 roku istniało leśnictwo a potem leśnictwo, stanowiące REZERWAT. Obszar rezerwatu zajmował powierzchnię nieco większą niż 4,5 tyś hektarów. Około 1 ty hektarów podlegało wówczas ochronie ścisłej. W 1932 roku rezerwat ten przekształcono w Park Narodowy, ale obecną nazwę posiada dopiero od 1947 roku.

Za datę powstania Parku Narodowego uważa się jednak rok 1921, gdyż stopień ochrony odpowiadał już wtedy przepisom ogólnoświatowych organizacji.

Park ten został uznany w 1977 roku przez UNESCO za rezerwat biosfery ( w Polsce istnieją jeszcze trzy inne). W 1979 roku Park ten wpisano na Listę grupującą wszystkie dziedzictwa ludzkości.

W skład Białowieskiego Parku Narodowego należy obecnie ponad 5 tysięcy hektarów, z czego 4,7 tyś ha stanowi ścisły rezerwat przyrody. Park Pałacowy zajmuje obszar 50 hektarów.

Rezerwat ścisły Parku leży w jego centrum. Rozciąga się w delcie rzek Narewki i Hwoźnej. Od wschodu rezerwatu przebiega granica państwowa. Do Parku prowadzi dębowa brama, która postawiono tu już w roku 1930. po stronie południowej leży strefa ochronna, na której następuje zadrzewianie a tym samym powiększanie obszaru puszczy. Strefę ta wykorzystuje się także zimą, kiedy konieczne staje się dokarmianie zwierząt.

W rezerwacie ścisłym zabronione jest prowadzenie jakiejkolwiek działalności ludzkiej. Celem strefy ochrony ścisłej jest ochrona roślin oraz zwierząt w ich naturalny środowisku.

W rezerwacie ścisłym występuje bardzo bogaty świat roślinny i zwierzęcy. Poza gatunkami, które normalnie występują w Europie, spotykamy tu także gatunki pochodzące z fauny i flory Europy Wschodniej a także gatunki syberyjskie i północne.

Można także spotkać gatunki związane z przyrodą południową.

Obszary leśne, prawie w 60 procentach stanowią drzewostan liściasty. Na terenie Parku spotykamy ponad 25 różnych gatunków drzew, a najczęstszymi drzewami są świerk, sosna, olsza czarna, dąb szypułkowy, jesion wyniosły, lipa drobnolistna, olszyna, wiąz górski, wierzba iwa, osika i in. Drzewa osiągnęły tu znaczne wymiary. Rosnące tu dęby mają nawet 40 metrów wysokości a ich obwód pierśnicy ma ponad 7 metrów. Wiek drzew szacuje się nawet na 500 lat. Najwyższe spośród całego drzewostanu są świerki, które liczą nawet 50 metrów wysokości. Co ciekawe, wierzba osiągająca zazwyczaj forem niewielkiego krzewu, w puszczy jest wyniosłym na 26 metrów drzewem.

Flora puszczy liczy prawie 650 różnych roślin naczyniowych, z czego większość należy do gatunków chronionych. Gatunkami występującymi na terenie Parku Białowieskiego są:

- sasenka otwarta, pełnik europejski, lilia złotogłów, kosaciec syberyjski, orlik pospolity, pomocnik baldaszkowaty, pierwiosnek lekarski.

Oprócz nich spotykamy tu trzynaście gatunków storczykowatych, a wśród nich gnieźnika leśnego, storczyka plamistego, rosiczkę okrągłolistną. Spotykamy tu także trzy rodzaje widłaków, jałowcowego, gajowego i wrońca.

Liczne są tu także rośliny niższe, a przede wszystkim porosty, wstępujące tu w liczbie 250 gatunków. Najwięcej jest porostów nadrzewnych, w tym najrzadsze w Polsce brodaczki i włostki.

Bogata jest także flora mchów. Spotykamy tu bowiem ponad 200 różnych gatunków, z czego 80 gatunków stanowią śluzowce a kilkadziesiąt z nich to wątrobowce.

Najliczniejszą grupą są tu grzyby, które reprezentowane są przez 1000 gatunków. Większość z nich to grzyby kapeluszowe ( 450 gatunków), ale pospolite są także grzyby żagwiowate, czyli huby (150 gatunków). Występują tu najrzadsze gatunki szmaciaka gałęzistego, solówki koralowej, żagwicy listkowatej, sromotnika bezwstydnego. Można tu także spotkać purchawicę olbrzymią ( zdj.1), która występuje w Parku Pałacowym.

 Zdj. 1. Purchawica olbrzymia.

Równie bogaty jest świat zwierząt. Charakteryzuje się on znacznym bogactwem oraz różnorodnością. Według danych szacunkowych fauna Białowieży liczy nawet 8 tysięcy gatunków. Dominują wśród nich bezkręgowce a szczególnie owady.

Działalność człowieka spowodowała jednakże uszczuplenie fauny Parku. Nie spotykamy już tura, rosomaka, norki europejskiej, tarpana, sokoła wędrownego czy orlika grubodziobego.

Największym przedstawicielem fauny Białowieskiego Parku Narodowego jest żubr. Gatunek ten jeszcze przed 2000 tysiącami lat zamieszkiwał całą Europę. W Białowieży żyje żubr kaukaski ( nizinny). Do XX wieku żubry te występowały tylko na Kaukazie oraz w Puszczy Białowieskiej.

Działania wojenne oraz kłusownictwo spowodowało na początku lat dwudziestych wymarcie żubrów. Uczeni polscy w 1923 roku postanowili założyć Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony Żubra. Dzięki temu towarzystwu spisano wszystkie osobniki żubrów, które znajdowały się wówczas w ZOO. Na skutek licznych działań udało się przywrócić żubra do puszczy. Żubry te nie zostały jednak wypuszczone na wolność, gdyż obawiano się ich nieprzystosowania. Pierwsze zwierzęta wypuszczono dopiero w latach sześćdziesiątych dwudziestego wieku. Do roku 1987 populacja tych zwierząt zwiększyła się do 209 osobników na terenie Puszczy. Według szacunków liczba zwierząt była jednak znacznie większa, gdyż część osobników mogła przechodzić przez wschodnią granicę.

Żubr jest bardzo dużym zwierzęciem, waży od 700kg do około 1 tony. Długość zwierzęcia wynosi 2,8 metra a wysokość to około 185 cm.

W rezerwacie ścisłym można spotkać również inne gatunki, przede wszystkim jelenie, dziki, sarny czy łosie.

Do zwierząt drapieżnych spotykanych na obszarze Parku należą wilki, lisy, rysie oraz kuny leśne, tchórze, gronostaje, jenoty, łasice oraz borsuki.

Liczne są tu wydry oraz bobry. W lesie, oraz na torfowiskach niskich spotykamy duże populacje zająca szaraka i bielaka, który jest gatunkiem chronionym.

Z drobnych gryzoni występują tu wiewiórki, popielice, koszatniczki i czasami smużki.

W runie leśnym występuje nornica ruda, norniki, mysz leśna wielkooka i in. Z ssaków owadożernych występują tu ryjówki, malutka i aksamitna.

Obszar Parku zamieszkuje także wiele gatunków ptaków, m. in. żuraw, jarząbek, bocian czarny, kobuz, krogulec, gołębiarz, dzięcioły ( trójpalczasty), kruk, sóweczka, muchówka białoszyja i in.

Liczne są tu bezkręgowce, a zwłaszcza owady.