Rozmnażanie jest to proces w wyniku, którego powstają nowe osobniki. Zapewnia on ciągłość gatunku mimo, że stare osobniki wymierają. Rozmnażanie dzieli się na bezpłciowe i płciowe. W rozmnażanie bezpłciowym nie zachodzi wymiana materiały genetycznego. Osobniki młodociane są identyczne jak formy macierzyste. W rozmnażaniu płciowym dochodzi do połączenia haploidalnych gamet pochodzących od różnych osobników rodzicielskich. Rozmnażanie to zapewnia różnorodność gatunkową.
Rośliny wypracowały wiele sposobów rozmnażania. Główne typy to opisane wcześniej rozmnażanie płciowe inaczej generatywne i bezpłciowo wytwarzając zarodniki i wegetatywnie przez podział poprzeczny lub podłużny, fragmentację plechy, pączkowanie
Opisane niżej przykłady rozmnażanie nie dotyczą tylko królestwa roślin, ale również prokariotycznych bakterii, sinic i eukariotycznych grzybów.
- Rozmnażanie bezpłciowe
Podział komórki występuje u jednokomórkowców: bakterii, glonów i grzybów. Jest to podział organizmu macierzystego na dwa. Nowo powstałe organizmy są niezależne od osobnika macierzystego. Wyróżnia się podział poprzeczny i podłużny. Podział przebiega w określony sposób. Pierwszy etap to podział jądra komórkowego na dwa. Dwa nowe jądra komórkowe mają identyczny materiał genetyczny jak osobnik macierzysty. Drugi etap polega na podziale cytoplazmy komórkowej. Wewnątrz komórki powstaje ściana, która rozdziela cytoplazmę na dwie części. Taki typ rozmnażanie jest charakterystyczny również dla jednokomórkowych grzybów, np. drożdży, u których proces ten nazywany jest pączkowaniem. Różni się on w niewielkim stopniu od typowego podziału. Komórka grzyba tworzy uwypuklenie, do którego przechodzi część jądra komórkowego i część cytoplazmy. Nowa komórka rozrasta się do osiągnięcia rozmiarów typowego grzyba jednokomórkowego.
Rozmnażanie dzięki wytwarzaniu zarodników to kolejny sposób rozmnażania bezpłciowego. Występuje u grzybów, glonów, mchów, paprotników. Zarodniki dzielą się na nieruchome aplanospory i ruchliwe zoospory zaopatrzone w wić. Produkowane są w sporangiach. Zoospory przez jakiś czas pływają w wodzie. Dopiero po pewnym czasie opadają na dno, zostają otoczone przez ścianą komórkową i kiełkują w nowy organizm. Zarodniki powstają w wyniku wielokrotnych podziałów w sporangiach. Pierwszym podział jest podział redukcyjny, czyli mejoza, następne to podziały mitotyczne. Są to komórki haploidalne.
Zarodniki grzybów otoczone są ściana komórkową. Przemieszczają się wykorzystując prądy powietrzne. Workowce oraz podstawczaki posiadają konidia, czyli zarodniki zewnętrzne powstające ze strzępek grzybni.
Produkcja zarodników u mszaków i paprotników odbywa się w specjalnych wielokomórkowych zarodniach. Każda zarodnia zbudowana jest z podwójnej ściany komórkowej. Posiada dwie warstwy: zewnętrzną i wewnętrzną. Taka budowa chroni zarodniki przed niekorzystnymi warunkami środowiska zewnętrznego, np. przed wysychaniem czy zbyt dużymi wahaniami temperatury powietrza.
Zarodnie, po tym jak skończą dojrzewać, pękają i wysypują swoją zawartość na zewnątrz. Zarodniki, które trafią na odpowiednie podłoże kiełkują w nową, haploidalną roślinę.
Rozmnażanie wegetatywne jest również rodzajem rozmnażania bezpłciowego. Różni się od pozostałych typów rozmnażania tym, że nowy organizm powstaje z fragmentu organizmu macierzystego. Jest to odtworzenie nawet z bardzo małego fragmentu, złożonego, wielokomórkowego organizmu. W ten sposób mogą rozwijać się plechowce: glony, grzyby oraz organowce, czyli rośliny wyższe. W rozmnażaniu wegetatywnym wykorzystuje się zarówno specjalne rozmnóżki jak i fragmenty pędów i korzeni oraz pączków rośliny macierzystej.
Szczególne znaczenie rozmnażanie wegetatywne odgrywa w sadownictwie. Dzięki niemu otrzymuje się wiele szlachetnych odmian drzew owocowych i ziemniaków. Jest to tzw. "szczepienie". Wykorzystuje się do tego fragmenty pędów. Przykładem może być np. rozmnażanie wegetatywne porzeczki. Gałązkę należy przygnieść ziemią i pozostawić ją w ten sposób do ukorzenienia się.
Rozmnażanie z wykorzystaniem podziemnych kłączy dotyczy np. ziemniaka(jest to pęd podziemny), czosnku czy cebuli.
Truskawki posiadają wąsy, które płożą się po ziemi. W niektórych miejscach dochodzi do ukorzenienia wąsów. W tych miejscach po jakimś czasie wyrastają pędy nadziemne, czyli sadzonki.
- Rozmnażanie płciowe
W rozmnażaniu płciowym biorą udział komórki rozrodcze- gamety, które powstają przez podział mejotyczny. Produkowane są przez organizmy macierzyste w gametangiach. W wyniku połączenia dwóch gamet dochodzi do powstania zygoty. Jest to zapłodnienie. Zygota przekształca się w zarodek, z którego kiełkuje młoda roślina.
Może dojść również do rozmnażania apimiktycznego. Jest to rozmnażanie, w którym nie dochodzi do zapłodnienia. Zarodek rozwija się z niezapłodnionej komórki jajowej albo z innych komórek gametofitu.
Do zapłodnienia płciowego nie dochodzi u bakterii oraz sinic. Zapłodnienie płciowe występuje natomiast u pozostałych organizmów czyli m.in. glonów, grzybów, mszaków, paprotników i roślin wyższych.
Rośliny wyższe w drodze ewolucji wyprodukowały specjalne organy generatywne, które służą do rozmnażania.
Rozmnażania płciowe w zależności od typu budowy gamet dzieli się na trzy rodzaje. Pierwszym z nich jest izogamia. Obie gamety biorące udział w zapłodnieniu są tej samej wielkości, są identyczne pod względem budowy morfologicznej. Drugim rodzajem jest anizogamia. Gamety różnią się pod względem budowy. Jedna jest mała, a druga duża. Komórka duża jest mało ruchliwa, komórka mniejsza zazwyczaj jest bardzo ruchliwa. Trzecim rodzajem jest oogamia. Jest to rozmnażanie, w którym biorą udział dwa rodzaje gamet: żeńskie- komórki jajowe i męskie- plemniki. Komórka jajowa jest duża, nieruchliwa. Plemnik jest mały, posiada wić, dzięki czemu może się poruszać.
Oogamia jest to sposób rozmnażania, który można spotkać już u glonów. W jednokomórkowych lęgniach i plemniach produkowane są komórki jajowe i plemniki.
Mszaki i paprotniki posiadają wielokomórkowe narządy, w których produkowane są gamety. Komórki żeńskie produkowane są w rodniach. Komórki męskie produkowane są w plemniach.
U roślin nagonasiennych narządem generatywnym żeńskim są łuski nasienne, a męskim pyłek produkowany w pręcikach.
Rośliny okrytonasienne zdecydowanie najbardziej rozwinęły narządy związane z rozmnażaniem płciowym. Jest to występowanie kwiatu, na którym znajduje się słupek- generatywny narząd żeński i pręciki- generatywne narządy męskie. W słupku znajduje się rodnia z komórką jajową, natomiast w pręcikach woreczki pyłkowe z ziarnami pyłku.
Zapłodnienie nagonasiennych i okrytonasiennych jest niezależne od obecności wody, natomiast bardzo ważnym etapem jest zapylenie. Jest to przeniesienie ziarna pyłku na znamię słupka (okrytonasienne) lub bezpośrednio na zalążek (nagonasienne).
Począwszy od glonów, we wszystkich grupach dochodzi do przemiany pokoleń. Przemiana pokoleń jest to cykliczne występowanie po sobie dwóch pokoleń: haploidalnego i diploidalnego. Pokolenie haploidalne (gametofit) rozmnaża się płciowo. Produkuje gamety. W wyniku zapłodnienia powstaje zarodek, z którego kiełkuje sporofit. Jest to pokolenie diploidalne. Rozmnaża się bezpłciowo produkując zarodniki. Z zarodników kiełkuje gametofit. W taki sposób cykl się zamyka.
Przedstawione wyżej sposoby rozmnażania są przykładem na ogromną różnorodność wśród roślin. Dzięki temu mogą one podbijać różne środowiska. Często tj. sinice czy porosty są organizmami pionierskimi w danej niszy ekologicznej.
W tej chwili największy rozwój przechodzą rośliny wyższe, które uniezależniły swój rozwój od obecności wody.
