Podstawą struktury organizmu żywego jest komórka. Oczywiście jej ewolucja rozpoczęła się od bardzo prymitywnego tworu, jakim była prokariotyczna komórka, która nie zawierała jądra. Obecnie tego typu komórki możemy zaobserwować u bakterii. Ich budowa nie jest skomplikowana, a rozmiary są znacznie mniejsze niż komórek jądrzastych. Oczywiście najprostsze organizmy składają się z pojedynczych komórek, jednak większość stanowią takie, które buduje wiele komórek. Podstawową własnością komórki jest jej samodzielność względem otoczenia - oznacza to, że zawiera ona wszelkie niezbędne jej do życia substancje oraz struktury. W każdej komórce znajduje się galaretowata substancja zwana protoplazmą, którą otacza błona. Otoczka ta zwana jest błoną komórkową i stanowi ważną barierę ograniczają wnętrze komórki przed szkodliwymi wpływami z otoczenia. Jednak błona ta przepuszcza wodę oraz inne związki, co pozwala na kontaktowanie się komórek między sobą - jest to ważne w przypadku komórek tego samego organizmu. Błonę komórkową posiadają komórki roślinne, a także zwierzęce. Dodatkowo jednak zwierzęta na jej powierzchni posiadają specjalne reszty cukrowe, które przyczepione do białek stanowią glikokaliks. Glikokaliks spełnia ważną rolę w ochronie wnętrza przed działaniem enzymów trawiennych, a także umożliwia rozpoznawanie komórek własnych od obcych przez układ immunologiczny. Błona komórkowa jest poddawana nieustannym przekształceniom. U roślin dodatkową strukturą występującą na zewnątrz od błony, jest ściana komórkowa. Jej podstawową funkcją jest nadanie odpowiedniego kształtu całej komórce. W jej skład wchodzą: celuloza oraz pektyny. Celuloza występuje w postaci łańcuchów, które tworzą mikrofibrylle. Między cząstkami celulozy znajdują się także cząsteczki wody oraz pektyn.

Podstawowymi warstwami w ścianie komórkowej są:

  • Pierwotna
  • Blaszka podstawowa
  • Wtórna

Ściany komórkowe komórek roślinnych mogą ulegać różnego typu przekształceniom. Oto najczęstsze przekształcenia, jakim ulega ściana:

Środowiskiem wewnętrznym każdej komórki jest cytoplazma (poza komórkami martwymi). Zawiera ona białka, tłuszcze, węglowodany, kwasy tłuszczowe, jony (Na+, P+, K+ itd.) i inne związki rozpuszczone w roztworze wody. Dzięki takiej budowie, cytoplazma posiada takie cechy charakterystyczne, jak: elastyczność, rozciągliwość czy lepkość. Cytoplazma jest roztworem koloidalnym. Ulega ciągłym ruchom. W niej zanurzone są wszystkie organella komórkowe. Ponadto w cytoplazmie występują też struktury zbudowane z białek - są to: mikrofilamenty oraz mikrotubule. Mikrofilamentami nazywa się takie struktury, które mają postać włókienek, a w ich skład wchodzi aktyna albo miozyna. Mają one długość do 16 nm. Mogą się kurczyć (np. mięśnie), a także wprawiają w ruch cytoplazmę i całe komórki (np. ameby). Z kolei mikrotubulami są rurki, w których skład wchodzi tubulina. Ich długość wynosi do 30 nm. Ich rolą także jest poruszanie cytoplazmy, a także usztywnienie cytoszkieletu. Ponadto są istotnym elementem wykorzystywanym do tworzenia wrzeciona w czasie podziałów komórkowych.

Najważniejszą strukturą w komórce jest oczywiście jądro - występujące u roślin, jak i zwierząt. Pełni ono funkcje w dziedziczeniu pewnych cech oraz w metabolizmie komórki. Jądro ograniczone jest poprzez podwójną błonę jądrową, która posiada specjalne otworki - pory utrzymujące kontakt z pozostałą częścią komórki. Wnętrze jądra wypełnia nukleoplazma, w której zanurzone są: chromatyna (w niej znajdują się kwasy nukleinowe), jąderko, a także kariolimfa. Głównymi zadaniami jądra komórkowego są replikacje DNA - polegające na samopowielaniu DNA oraz transkrypcje DNA - polegające na przepisywaniu informacji z DNA na RNA. Jak się okazuje chromatyna pełni ważne funkcje - ma ona postać poplątanej nitki, jednak w czasie podziałów komórkowych przybiera kształt i strukturę chromosomów.

Ważną dla zachowania odpowiedniego poziomu energetycznego komórki strukturą jest mitochodrium. W nim dochodzi do procesów utleniania. Możemy je obserwować w komórkach roślin oraz zwierząt. Jest to bardzo samodzielna struktura, gdyż posiada zarówno własne RNA, jak i DNA. Nie potrzebuje do funkcjonowania informacji z zewnątrz. W jej skład wchodzą także: proteiny, tłuszcze oraz węglowodany. Sama wielkość mitochondriów jest nieznaczna (max 3 nm) w porównaniu do ich funkcji. Największe ilości mitochondriów znajdują się w komórkach występujących w tkankach, które zużywają duże ilości energii - np. mięsień sercowy. Z drugiej strony niewiele mitochondriów występuje w tkance tłuszczowej. Do tej pory najwięcej mitochondriów zaobserwowano u ameb - ok. 500 000, najmniej zaś w plemnikach - 23.

Równie istotną strukturą jest wakuola - obecna w komórkach zwierzęcych oraz roślinnych - choć jej funkcje oraz budowa mogą być różne. Generalnie wakuole są odpowiedzialne za utrzymanie właściwego napięcia komórkowego - czyli turgoru. Ponadto przechowują substancje zapasowe, gromadzą metabolity, wydzieliny oraz toksyczne związki. U zwierząt w komórkach znajduje się sporo niedużych wakuol, natomiast w komórkach u roślin jest niewiele, ale dużych. Powstawanie wodniczek odbywa się poprzez odrywanie się błon od różnych innych organelli komórkowych - najczęściej od retikulum endoplazmatycznego bądź aparatu Golgiego. Ponadto u roślin można się spotkać z podziałem większych wakuol na kilka małych. Wakuole nie są żywe - tak samo jak ściana komórkowa. Wnętrze wakuol wypełniają soki wakuolarne - w ich skład wchodzą: woda, sole nieorganiczne, węglowodany, aminokwasy, alkaloidy, garbniki (ich wyciąg służy do garbowania wyrobów skórzanych) oraz barwniki: flawony oraz antocyjany. Otoczka wakuol jest jednobłonowa - i nosi nazwę tonoplastu.

Plastydy są strukturami komórkowymi występującymi tylko u roślin. Otoczone są one podwójną błoną cytoplazmatyczną i podobnie jak mitochondria są samodzielnymi organellami. Ich najistotniejszym zadaniem jest udział w procesach metabolicznych. Plastydy możemy podzielić na dwie grupy: barwne oraz bezbarwne. Do tych pierwszych zalicza się chloroplasty - posiadające zielone barwniki w postaci chlorofili, np. w liściach oraz chromoplasty - zawierające karotenoidy oraz ksantofile - żółto-czerwone barwniki, np. w marchewce czy pomidorach. Z kolei bezbarwnymi plastydami są leukoplasty - np. w ziemniakach.

Centriole natomiast są strukturami obserwowanymi prawie wyłącznie u zwierząt (tylko niektóre rośliny je posiadają). Składają się one z cylindrów, których podstawę budowy stanowią mikrotubule zgrupowane w zespoły. Ich zadaniem jest produkcja wici oraz rzęsek, a także determinowanie miejsca powstawania wrzeciona w czasie podziałów komórkowych. Wokół centriol tworzy się wtedy centrosfera w postaci kuli, a następnie odchodzą od niej wypustki - co w efekcie daje centrosom.

Retikulum endoplazmatyczne jest organellum, które posiadają komórki zarówno zwierząt, jak i roślin. Tworzą je kanały, pęcherze lub cysterny zbudowane z błony - ich rolą jest transport substancji w obrębie komórki oraz synteza protein - dzięki rybosomom na powierzchni szorstkiego retikulum. Ponadto mogą one izolować przeciwstawne reakcje metaboliczne, które zachodzą w różnych częściach komórki, a także uczestniczyć w procesach z udziałem cukrów czy tłuszczy - gładkie retikulum oraz pomagać chronić komórkę przed toksynami.

Tak, jak i retikulum, również aparat Golgiego występuje w obu typach komórek. Składa się on z błonowych struktur - od nich odrywają się nieduże pęcherze oraz wakuole z produktami reakcji komórkowych. Zazwyczaj znajduje się on w niedużej odległości od jądra komórkowego. Służy do gromadzenia produktów białkowych zanim zostaną one wydalone. U roślin ponadto struktura ta bierze udział w produkcji cukrów, takich jak celuloza (w ścianie komórkowej). Aparat Golgiego ściśle współpracuje z siateczką śródplazmatyczną, plazmalemmą oraz lizosomami.

Te ostatnie - czyli lizosomy są w postaci niewielkich pęcherzyków. Powstają przez odrywanie się od aparatu Golgiego. Otoczka jest pojedyncza. Wewnątrz lizosomów znajdują się enzymy, które są aktywne jedynie w kwaśnym otoczeniu. Jest ich 20. W komórkach roślinnych lizosomy nazywane są sferosomami.

Komórki roślinne i zwierzęce różnią się między sobą - jest to dla nich korzystne, gdyż w ten sposób są one lepiej przystosowane do życia w określonych dla nich warunków. Można jednak stwierdzić, że pomimo istotnych różnic, widoczne są też podobieństwa. Generalnie, komórki obu typów posiadają jądra komórkowe, wodniczki oraz mitochondria i lizosomy. Są to najważniejsze struktury w komórce - stąd można też wysnuć wniosek, że i podstawowe czynności życiowe w obu typach komórek przebiegają podobnie.