Wierna rzeka - problematyka utworu
Powieść Wierna rzeka Stefana Żeromskiego porusza temat powstańca i jego miłości do ubogiej pięknej panny Salomei na tle powstania styczniowego.
W powieści należy wyodrębnić dwa główne wątki:
Wątek powstańczy – troska i walka o życie powstańca Józefa Odrowąża, przez dwór przetacza się wielu gości, między innymi: bezwzględni żołnierze rosyjscy (Wiesnicyn jest rozdarty pomiędzy moralnością, którą wyniósł z domu rodzinnego a posłuszeństwem żołnierskim), ojciec Salomei – Pan Brynicki, Doktor Kulewski, bardzo ważna postać Hubert Olbromski – komisarz Rządu Narodowego, ginie bohaterską śmiercią w imię ojczyzny. Księżna Odrowążowa – matka Józefa. Część powstańcza jest dynamiczna, tematem dominującym będzie tu walka o przetrwanie, ucieczki, najazdy wroga, nieustanne życie w strachu.
Wątek miłosny – można uznać, że rozpoczyna się, gdy Józef Odrowąż wraca do pełni sił. Na plan pierwszy wysuwa się uczucie między nim a piękną Salomeą, która z wielką troską, narażając swoje życie, walczyła o jego zdrowie. Część miłosna jest już spokojniejsza, zdominowana przez opisy stanów wewnętrznych bohaterów, stan zakochania, namiętność oraz wewnętrznych rozterek i wyzwań.
Ostatecznie powieść tworzy całość. Elementem łączącym wątek powstańczy, jak i wątek miłosny jest tytułowa rzeka. Motyw rzeki jako powierniczki bohaterów literackich dzieła Stefana Żeromskiego jest wyjątkowo istotny.
Podsumowując należy wyróżnić istotne problemy dla powieści Wierna rzeka Stefana Żeromskiego:
- Postawa różnych warstw społecznych w stosunku do powstania styczniowego.
- Cel i sens powstania, jego wpływ na dalsze dzieje narodu polskiego.
- Postawa Rosjan w stosunku do wroga.
- Dzieje narodu w zniewolonym kraju.
- Motyw pięknej miłości, ogromny konflikt pomiędzy dominującym uczuciem a obowiązkiem patriotycznym.
Stefan Żeromski w bezpośredni sposób opisał najtragiczniejszy z polskich zrywów narodowowyzwoleńczych początku XIX wieku. Wielu badaczy literatury polskiej, powieść Wierna rzeka określa mianem najpiękniejszej powieści polskiej o losach powstania styczniowego. Należy zaznaczyć, że powieść nie była wyłącznie wychwaleniem bohaterskiej postawy Polaków, ale także surową oceną narodowej samowoli.
