Mazurek Dąbrowskiego

Streszczenie szczegółowe

„Mazurek Dąbrowskiego” Józefa Wybickiego składa się z czterech 4-wersowych strof oraz 4-wersowego refrenu, powtarzanego po każdej strofie.

1 strofa wyraża głęboką wiarę w to, że Polska przetrwa, dopóki Polacy są gotowi walczyć o jej wolność. Autor zwraca uwagę na to, że Polacy zdolni są do odebrania zawłaszczonej ojczyzny z pomocą szabli.

2 strofa mówi o powrocie do Polski legionów. Pisze o gotowości polskich legionistów do przekraczania największych polskich rzek i pokonywania przeszkód w walce za ojczyznę. Zgodnie z planem legiony miały wejść do Polski przez Galicję od południa, dlatego najpierw wymieniana jest Wisła, potem Warta. Napoleon Bonaparte z kolei jest ukazany jako wzór wodza, który odnosi zwycięstwa, inspirując legionistów do podobnego wysiłku i sukcesu.

3 strofa nawiązuje do bohatera narodowego Stefana Czarnieckiego, który zasłynął w czasie potopu szwedzkiego walką podjazdową i pokonaniem Szwedów. Stawiany jest tu za przykład odwagi i oddania ojczyźnie. Wspomniany powrót przez morze to tryumf wojsk Czarneckiego, które pokonały Szwedów, ratując Danię. To także przypomnienie, że w przeszłości Polacy wielokrotnie potrafili pokonywać różne trudności i wychodzić zwycięsko z walki.

4 strofa ojciec, mówi do swojej córki Basi, wyrażając radość i nadzieje związane z mobilizacją wojska polskiego, które nadchodzi, aby walczyć o wolność. „Biją w tarabany” to odniesienie do dźwięku bębnów wojskowych, który oznaczał gotowość do walki. Basia jest postacią symboliczną, choć niektórzy widzą w niej Barbarę Chłapowską – późniejszą żonę Wybickiego. Postać Basi i ojca to obraz pełen emocji i troski rodzica o przyszłość córki oraz o losy Polski.

W refrenie powtarzanym po każdej strofie mowa jest o postaci generała Jana Henryka Dąbrowskiego, który dowodził wojskami polskimi w czasie wojen napoleońskich. Mowa tu o Legionach Polski, które podążały z Włoch do Polski. Marsz ten jest wyrazem nadziei na odzyskanie niepodległości, a wódz – Dąbrowski – prowadzi Polaków do wspólnej walki o ojczyznę. W niniejszych wersów wynika także przekonanie, że w tej walce Polacy połączą swoje siły, by odbudować Polskę.

Streszczenie krótkie

„Mazurek Dąbrowskiego” Józefa Wybickiego to patriotyczna pieśń, w której autor wyraża nie tylko miłość do ojczyzny, ale przede wszystkim silną wiarę w odzyskanie niepodległości przez Polskę. Mowa w niej o tym, że Polska istnieje, dokąd żyją Polacy. Poeta wyraził w niej także przekonanie, że Polacy zwyciężą z pomocą Napoleona i dotrą do ojczyzny, odbijając ją z rąk zaborcy. W utworze pojawiają się postacie historyczne, takie jak wspomniany Napoleon Bonaparte oraz Stefan Czarnecki – niezwyciężony polski wódz, który pokonał Szwedów.

Przypomina tym samym, że Polacy potrafią odnosić sukcesy na polu walki. Obok znanych nazwisk pojawiają się także zwyczajni mieszkańcy kraju, którzy niecierpliwie wyczekują nadejścia Legionów i odzyskania niepodległości. 

Charakterystyka bohaterów

Jan Henryk Dąbrowski – postać historyczna. Żył w latach 1755–1818 i był jednym z najwybitniejszych polskich dowódców wojskowych i działaczy niepodległościowych. Urodził się w Pierzchowie, a w młodości wstąpił do wojska, służąc w armii Królestwa Polskiego. W 1794 roku brał udział w insurekcji kościuszkowskiej, walcząc z armią rosyjską i pruską w obronie niepodległości Polski. Po klęsce powstania Dąbrowski udał się na emigrację.

W 1797 roku z pomocą i za zgodą Napoleona stworzył legiony polskie we Włoszech, które stanowiły zalążek wojska polskiego, jednakże w pierwszych latach walczyły u boku Bonaparte m.in. we Francji i we Włoszech. Dopiero w 1806 r. Wybicki wrócił na prośbę cesarza do Poznania, gdzie zaczął formować oddziały polskie. W ten sposób Dąbrowski stał się przywódcą Powstania Wielkopolskiego, w efekcie którego utworzono Księstwo Warszawskie.

Zmarł w 1818 roku, zapisując się w historii Polski jako bohater narodowy i symbol walki o wolność.

Napoleon Bonaparte (1769–1821) - francuski generał, rewolucjonista i cesarz, który zrewolucjonizował Europę swoimi podbojami i reformami, m.in. wprowadzeniem Kodeksu Napoleona. Stał się symbolem geniuszu wojskowego i politycznego, a jego polityka wobec Polski ożywiła nadzieje na odzyskanie niepodległości. Pomimo tego, że Polska zniknęła z mapy Europy po trzecim rozbiorze w 1795 roku, nadzieje na jej odrodzenie odżyły wraz z sukcesami Napoleona, który walczył przeciwko zaborcom Polski – Rosji, Austrii i Prusom. Ważnym wydarzeniem było utworzenie w 1797 r. Legionów Polskich we Włoszech właśnie za zgodą Napoleona. Kolejnym — w 1807 roku, powstanie Księstwa Warszawskiego, które wprawdzie było zależne od Napoleona, ale jednocześnie stanowiło pierwszą od lat namiastkę polskiej państwowości. Księstwo przyjęło konstytucję wzorowaną na Kodeksie Napoleona, co z kolei zapoczątkowało nowoczesne reformy. Niestety klęski Napoleona w 1815 roku przekreśliły szanse Polski na niepodległość i doprowadziły do podziału księstwa między zaborców.

Dla Polaków Napoleon stał się symbolem nadziei i walki o wolność. Choć nie udało mu się odbudować w pełni niepodległej Polski, jego działania przyczyniły się do utrzymania ducha narodowego i wojskowych tradycji, które odegrały ważną rolę w kolejnych zrywach niepodległościowych, takich jak Powstanie Listopadowe i Powstanie Styczniowe.

Stefan Czarnecki (1599–1665) - był wybitnym polskim dowódcą wojskowym i bohaterem narodowym, który zasłynął w czasie wojen ze Szwecją w XVII wieku, zwłaszcza podczas potopu szwedzkiego (1655–1660). Dzięki swojej determinacji, odwadze i taktyce wojny podjazdowej skutecznie osłabiał wojska szwedzkie, mimo ich przewagi liczebnej i technologicznej.

Najważniejszym osiągnięciem Czarnieckiego była odbudowa morale polskiego wojska m.in. w  bitwie pod Warką (1656). Odegrał również kluczową rolę w wyzwoleniu Polski spod szwedzkiej okupacji, prowadząc działania partyzanckie, które zmusiły wroga do odwrotu. Po pokonaniu Szwedów na ziemiach polskich Czarniecki wyruszył z na pomoc Danii, będącej wówczas sojusznikiem Rzeczypospolitej w wojnie przeciwko Szwecji. Tutaj ponownie wygrał z trudnym przeciwnikiem. Właśnie to zdarzenie zostało wspomniane w „Mazurku Dąbrowskiego”.

Basia – prawdopodobnie postać fikcyjna symbolizująca zwyczajną dziewczynę, córkę, Polkę, czekającą wraz z ojcem na przybycie legionistów na pomoc ojczyźnie. Niektórzy doszukują się w niej postaci żony Jana Henryka Dąbrowskiego, ale trzeba pamiętać, że generał poznał Basię dopiero parę lat po napisaniu hymnu. Mowa tu o Barbarze Chłapowskiej, którą poślubił w 1807 r. po roku znajomości. Wątpliwe zatem, aby to o nią chodziło w hymnie.

Polacy – bohater zbiorowy hymnu występuje tu jako społeczeństwo, które gwarantuje istnienie państwa polskiego, poprzez walkę o niepodległość oraz w domyśle dbanie o język, tradycje i kulturę narodową. Wymienieni w utworze bohaterowie narodowi stanowią potwierdzenie odwagi Polaków i determinacji, z jaką stają do walki. Ojciec z córką z kolei reprezentują przeciętnego Polaka, który czeka na polskie wojska i wierzy w odzyskanie niepodległości.

Polska – jest tu przestawiona jak żywy organizm, który trwa wraz z jej obywatelami. Polska została ukazana jako kraj pełen nadziei i niezłomnej wiary w odzyskanie niepodległości, pomimo chwilowego upadku i podziału między zaborców. Utwór podkreśla patriotyzm, ducha walki i głębokie przywiązanie do ojczyzny, a także wiarę w to, że wolność może zostać odzyskana dzięki wysiłkom polskich żołnierzy walczących za granicą.

Czas i miejsce akcji

Akcja „Mazurka Dąbrowskiego” Józefa Wybickiego odnosi się do utraty niepodległości w wyniku trzeciego zaboru Polski, który miał miejsce w 1795 r. i ma związek z powstaniem Legionów Polskich we Włoszech w roku 1797. Akcja pieśni rozgrywa się w tym czasie, ale odnosi także do przeszłych wydarzeń, takich jak zwycięstwa Stefana Czarneckiego ze Szwedami w 1658 r. W utworze mowa o Polsce, jako terytorium, które zostanie odzyskane, a także o przeprawie przez Wisłę i Wartę (Legiony miały dotrzeć do Polski od strony Galicji).

Geneza utworu i gatunek

Geneza „Mazurka Dąbrowskiego” Józefa Wybickiego związana jest wizytą autora we Włoszech niedługo po utworzeniu Legionów Polskich za zgodą Napoleona Bonaparte. Po trzecim rozbiorze Polski, który nastąpił w 1795 roku, kwestia odzyskania niepodległości była bardzo trudna, jednakże wojny napoleońskie otworzyły spore nadzieje przed Polakami. Wielu z nich emigrowało, aby poza dawnymi granicami kraju budować wojsko polskie. Udało się to właśnie z pomocą Napoleona, a dzięki zaangażowaniu Dąbrowskiego i Wybickiego w Legionach Polskich obowiązywały komendy i stopnie polskie, nie mówiąc już o mundurach wzorowanych na strojach narodowych.  

W takich okolicznościach w lipcu 1797 r. Legiony Polskie ujrzał Józef Wybicki, podczas swojej wizyty we Włoszech. Zachwycony widokiem polskich żołnierzy, pełnych zapału do walki o wolność ojczyzny, poeta napisał pieśń, która miała być dla nich pokrzepieniem i motywacją do dalszej służby. Utwór powstał w bardzo krótkim czasie, bo w ciągu zaledwie paru dni, początkowo pod tytułem „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”. Prawdopodobnie pierwsze wykonanie pieśni miało miejsce około 16 lipca 1797 r. w Reggio. Pieśń na tyle spodobała się żołnierzom, że bardzo szybko znana stała się we wszystkich zaborach i  śpiewana była przy okazji ważnych wydarzeń patriotycznych. Niejednokrotnie zmieniano także jej tekst, dostosowując go do okoliczności.

„Mazurek Dąbrowskiego” został ogłoszony hymnem państwowym Polski w 1927 roku. Jego obecna treść odbiega od oryginału – została uwspółcześniona, niektóre strofy zostały usunięte, a inne zmieniły kolejność.

Problematyka

„Mazurek Dąbrowskiego” Józefa Wybickiego jest utworem patriotycznym, napisanym ku pokrzepieniu serc, aby pielęgnować w żołnierzach wiarę w odzyskanie niepodległości. „Mazurek Dąbrowskiego” szybko zyskał popularność, stając się symbolem nadziei na odbudowę niepodległego państwa polskiego. Pieśń towarzyszyła Polakom w trakcie ważnych uroczystości takich jak wjazd Dąbrowskiego do Poznania w 1806 r., a także podczas powstań narodowych.

Biografia autora

Józef Wybicki urodził się w Będominie 29 września 1747. Był polskim poetą, działaczem politycznym i wojskowym. Sławę przyniósł mu „Mazurek Dąbrowskiego”.

Urodził się w rodzinie szlacheckiej herbu Rogala na Pomorzu, uczył się poetyki i retoryki w jezuickim kolegium w Starych Szkotach, następnie uczył się praw na praktyce w kancelarii w Skarszewach. Przez wiele lat działał na rzecz odzyskania niepodległości Polski. W czasie Sejmu Czteroletniego był zwolennikiem reform, a po upadku Rzeczypospolitej w wyniku rozbiorów, Wybicki zaangażował się w działalność wojskową i polityczną, współpracując z Napoleonem Bonaparte. Jako przyjaciel generała Jana Henryka Dąbrowskiego i pełnomocnik rządowy uczestniczył w formowaniu Legionów Polskich we Włoszech.

Po klęsce Napoleona Wybicki włączył się w działalność niepodległościową, uczestniczył w zrywach narodowych i pracował nad zachowaniem ducha narodowego w trudnych czasach zaborów. Zmarł w 1822 roku, pozostawiając po sobie utwory literackie i polityczne.

Ważniejsze utwory:

• „Myśli polityczne o wolności cywilnej” (1775–1776)
• „Zygmunt August” (1779)
• „Szlachcic mieszczaninem” (1791)
• „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech” (1797)
• „Moje godziny szczęśliwe” (1805)
• „Zbiór myśli politycznych o rządzie reprezentacyjnym” (1819)