Lalka - postać Stanisława Wokulskiego (romantyk, czy pozytywista)

„Postać Wokulskiego – romantyk czy pozytywista” to częsty temat licealnych rozprawek. Główny bohater „Lalki” Bolesława Prusa niewątpliwie łączy w sobie cechy romantyka i pozytywisty. „Stopiło się w nim dwu ludzi: romantyk sprzed roku sześćdziesiątego i pozytywista z siedemdziesiątego”.

Na uwagę zasługuje przede wszystkim romantyczna biografia bohatera. Stanisław Wokulski, jako romantyk, brał udział w powstaniu styczniowym, za co później został zesłany do Irkucka,  na Sybir. Dowiadujemy się tego już z pierwszych kart powieści, a dokładniej z rozmowy w karczmie. Jej bywalcy nie mówią wprost, o co chodzi, ale współbiesiadnicy potrafią się tego domyślić: „Gotował wraz z innymi piwo, które do dziś dnia pijemy”. Później z rozmowy Izabeli i Florentyny dowiadujemy się, dlaczego Wokulski ma czerwone ręce: „A czerwone ręce? (...) Odmroził je na Syberii, wtrąciła panna Florentyna z akcentem”.

Stanisław Wokulski realizuje również romantyczną wizję miłości. Zakochuje się w Izabeli Łęckiej od pierwszego wejrzenia, kiedy dostrzega ją w loży teatralnej. Choć wtedy jeszcze nie zna arystokratki, marzy o niej. Wciąż ją idealizuje: „Jeżeli ona nie jest aniołem, to ja jestem psem!...”. Bohater czyta poezję Mickiewicza, a nawet umieszcza jeden z jego wierszy, „Do M.” na grobie wuja. Kiedy jednak mężczyzna odkrywa prawdziwą twarz Łęckiej, przeklina poetów romantycznych: „Zmarnowaliście życie moje… Zatruliście dwa pokolenia! — szepnął. — Oto skutki waszych sentymentalnych poglądów na miłość”. Romantyczne poglądy na miłość sprawiły, że Wokulski był zaślepiony: „Trzeba było poznawać kobiety nie przez okulary Mickiewiczów, Krasińskich albo Słowackich, ale ze statystyki, która uczy, że każdy biały anioł jest w dziesiątej części prostytutką”.

Charakterystyczną cechą bohaterów romantycznych jest także rozdarcie wewnętrzne, porywczość oraz ciągłe rozważania, skupienie na uczuciach i swoim wewnętrznym świecie. Nie ominęło to również głównego bohatera „Lalki”: „We mnie jest dwu ludzi  –  mówił  –  jeden zupełnie rozsądny, drugi wariat. Który zaś zwycięży?”.

Stanisław Wokulski jako pozytywista realizuje przede wszystkim założenia pracy u podstaw. Pomaga byłej prostytutce, Mariannie zdobyć fach i znaleźć pracę. Wspiera Helenę Stawską, jej matkę i córeczkę, kiedy kobieta zostaje niesłusznie oskarżona o kradzież. Daje jej także pieniądze na otwarcie sklepu. Wokulski pomaga także Węgiełkowi urządzić się w stolicy.

Główny bohater „Lalki”, zgodnie z duchem swojej epoki, interesuje się nowinkami technicznymi. Wspiera więc finansowo naukowców i wynalazców, takich jak Geist i Ochocki. Pierwszy to francuski profesor, który chce wynaleźć metal lżejszy od powietrza, a drugi  –  kuzyn Izabeli Łęckiej, któremu marzy się zbudowanie pojazdu latającego.

Jak wynika z powyższych przykładów, Stanisław Wokulski łączy w sobie cechy romantyka i pozytywisty. Romantyczne idee stały się jednak dla niego źródłem rozczarowania, natomiast założenia pozytywistyczne były przez bohatera realizowane na poziomie jednostkowym, przez co okazywały się mało efektywne lub nieskuteczne.