Konrad Wallenrod

Streszczenie krótkie

Akcja powieści rozgrywa się w Marienburgu (Malborku) - siedzibie Krzyżaków oraz na Litwie ( w ojczyźnie tytułowego bohatera). Głównym i tytułowym bohaterem powieści jest tajemniczy (nie wiadomo, jak naprawdę się nazywał) Litwin. Kiedy był dzieckiem, na jego miasto napadli Krzyżacy, złupili je, jego rodziców zabili, a jego porwali. Wychowywał się u rycerza Diterycha von Kniprode, ale często przebywał w towarzystwie litewskiego wajdeloty (śpiewaka, poety, wieszcza), Halbana. Ten wpoił mu tożsamość narodową i nakłaniał do zemsty na prześladowcach Litwy. Bohater nosił wówczas imię Walter Alf.

W czasie jednej z bitew Walter i Halban przedarli się na stronę litewską. Tak przedostali się na zamek księcia Kiejstuta. Tu Walter opowiedział wszystko, czego zdołał się dowiedzieć o zakonie krzyżackim, a co mogło być pomocne w prowadzeniu walki: jego organizacji, uzbrojeniu, sposobach walki. Niestety było coraz bardziej oczywiste, że Litwa nie obroni się przed wrogiem.

Na zamku Kiejstuta Walter poznał jego córkę, Aldonę. Pokochali się i pobrali, ale kiedy stało się jasne, że w walce przeciwko Krzyżakom pozostały już tylko podstęp i zdrada, Walter nie wahał się poświęcić miłości do żony i własnego honoru. Opuścił Aldonę, i wrócił do zakonu, gdzie przedstawił się jako rycerz krzyżacki, Konrad Wallenrod. Aldona podążyła za nim, zamknęła się w wieży nieopodal Malborka i żyła jako pustelnica.

Po kilku latach Konrad Wallenrod został obrany wielkim mistrzem. Trzymał zakon żelazną ręką. Odwlekał, ile mógł, moment, w którym poprowadzi rycerzy zakonnych na śmierć i straci rycerski honor. Ostatecznie, pod naciskiem Halbana, który jako wajdelota znalazł się na zamku krzyżackim, Konrad wyrusza na wojnę z Litwą. Wprowadza zakonników w pułapki, przeciąga walkę, tak, że na polu bitwy zastaje ich sroga zima. Większość rycerzy ginie. Zakon jest zrujnowany, Litwa uratowana.

Niestety Konrad Wallenrod w tej walce również staje po stronie przegranych. Popełnia samobójstwo, w ślad za nim podąża Aldona - pustelnica.

Plan wydarzeń

Wstęp

1. Omówienie sytuacji politycznej Litwy, która jest zagrożona ekspansją Krzyżaków.

I. Obiór

1. Ma być wybrany wielki mistrz Zakonu; liczącym się kandydatem jest tajemniczy Konrad Wallenrod, którego nieodłącznym przyjacielem i powiernikiem jest mnich Halban.

II.

1. Halban i Arcykomtur wychodzą z zamku, aby rozważyć kwestię wyboru wielkiego mistrza. Słyszą głos pustelnicy z położonej nieopodal zamku wieży, wymienia imię Konrada.

III.

1. Konrad zostaje wielkim mistrzem wprowadza rygor w życiu zakonnym.
2. Często odwiedza mieszankę wieży z którą toczy tajemnicze dialogi (wydaje się, że doskonale się znają i łączy ich głębokie uczucie).

IV. Uczta

1. Na zamku krzyżackim odbywa się uczta na której pojawia się „stary wieszcz” - tajemniczy litewski wajdelota, śpiewa pieśń i opowiada.
   1. retrospekcja: powrót Litwinów z wojennej potyczki, wśród nich młodzieniec i jego starszy opiekun; młodzieniec opowiada Kiejstutowi swoją historię: jako dziecko dostał się do niewoli krzyżackiej został ulubieńcem Winrycha von Kniprode, ale chętnie słuchał opowieści starego litewskiego wajdeloty; nazywano go Walter Alf; chłopiec dorastał jako Litwin, skorzystał z pierwszej okazji, aby przejść na stronę Litwinów; Walter ożenił się z Aldoną córką Kiejstuta, ale opuścił żonę, aby nieść pomoc zagrożonej przez Krzyżaków Litwie.
      Wajdelota kończy pieśń zapowiadając, że imię Alfa będzie kiedyś szeroko znane na Litwie;
   2. Konrad, wyraźnie poruszony opowieścią wajdeloty śpiewa balladę Alpuchara - opowieść o bohaterskim Arabie Almanzorze, który zaraził się dżumą i chory wszedł do obozu Hiszpanów; pozornie się z nimi bratając wniósł między wrogów zarazki śmiertelnej choroby;
   3. następuje ogólne zdziwienie, zgromadzonych rycerzy zaskakuje zachowanie wielkiego mistrza, krążą pogłoski, że to Halban, przebrany za wajdelotę, śpiewał Konradowi pieśń, która go tak wzburzyła. Mnożą się pytania.

V. Wojna

1. Konrad prowadzi Krzyżaków przeciw Litwinom. Prowadzi wojnę tak, że Zakon ponosi druzgocącą klęskę.
2. Tajemne zakonne zgromadzenie odkrywa, że Konrad Wallenrod nie jest nim w rzeczywistości, był giermkiem rycerza o takim nazwisku, który zaginął podczas walk w Palestynie. Na Konrada zapada wyrok śmierci. Okazuje się, że to Walter Alf, a kobieta z wieży to jego żona - Aldona.

VI. Pożegnanie

1. Wallenrod rozmawia z Pustelnicą, to ich ostateczne rozstanie.
2. Wieki mistrz wypija truciznę. Halban żegna się z nim i odchodzi, aby opowiedzieć Litwinom o ich bohaterze.
3. Konrad daje Aldonie znak, że umiera (błysk lampy), z pustelniczej wieży słychać śmiertelny jęk.

Charakterystyka bohaterów

Konrad Wallenrod, Walter Alf - porwany jako dziecko Litwin, mimo wychowania w zakonie krzyżackim nie zatracił własnego poczucia narodowego (dzięki litewskiemu wajdelocie - Halbanowi). Opiekun rozbudził je nawet w Konradzie tak mocno, że ten, wyrzekłszy się rodzinnego szczęścia i ukochanej Aldony, poświęcił rycerski honor i własne życie i podstępem doprowadził Zakon do zguby. Wallenrod ma wiele cech bohatera bajronicznego: buntuje się przeciwko układom politycznym, za wszelką cenę pragnie zniszczyć Zakon, jest człowiekiem o niepospolicie silnej osobowości. Bardzo uczciwy, wie, że popełnia zdradę, ale nie zmienia raz podjętej decyzji. Do tych cech dołączają się właściwości bohatera walenrodycznego, co ma związek z polskim rodowodem tej postaci. Konrad działa z pobudek patriotycznych, wartości, pomiędzy którymi wybiera, to: ojczyzna i własna szczęśliwa rodzina. Ale każdy wybór przyniesie jego osobistą klęskę, dlatego można mówić o tragizmie tego bohatera. Jest rozdarty wewnętrznie - pragnie wolności ojczyzny i własnego szczęścia, waha się, ale wybiera obowiązek patriotyczny. Motywację jego działania można określić jako patriotyczno-prometejską. Konrad ma także cechy prometejskie: jest gotów do najwyższych poświęceń w imię dobra własnego narodu.

Halban - opiekun i powiernik Konrada, czuwa nad realizacją planu zemsty, jest przy bohaterze w chwilach jego słabości, przypomina o obowiązku ratowania ojczyzny. Halban to jednak przede wszystkim wajdelota - śpiewak, który przekaże następnym pokoleniom pieśń o narodowym bohaterze. Jego rola jest nie mniej ważna niż rola Konrada, ponieważ dzięki pieśni (skarbnicy narodowej myśli i uczuć) naród może zachować swoją tożsamość.

Aldona - Pustelnica z wieży, z daleka towarzyszy mężowi, zna jego uczucia i cierpienia, ale podporządkowała się jego woli i teraz nie chce wracać do przeszłości. Obawia się, że jej mąż nie jest już mężczyzną jakiego znała. Aldona i Konrad to romantyczni kochankowie - istoty, które doskonale się rozumieją i wzajemnie dopełniają. Aldona jest pewna, że ich związek będzie trwał w zaświatach, dlatego mówi:

“Alfie, nam lepiej takimi pozostać,

Jakiemi dawniej byliśmy, jakiemi

Złączym się znowu - ale nie na ziemi”.

Czas i miejsce akcji

Mickiewicz o pewnych sprawach nie mógł pisać wprost, uniemożliwiała mu to przede wszystkim cenzura rosyjska. Przeniósł więc akcję w odległą przeszłość (XIV w.), czyli zastosował kostium historyczny. Miejscem akcji jest więc średniowieczna Litwa. Poeta zastosował również tak zwaną poetykę maski, czyli przedstawił współczesne mu problemy i sytuację polityczną za pomocą opisu sytuacji z przeszłości. W roli zaborcy, ciemiężyciela wystąpił tu zakon krzyżacki, w roli narodu ciemiężonego.

Geneza utworu i gatunek

CZAS I GENEZA POWSTANIA UTWORU: Konrad Wallenrod powstawał w latach 1825-1827, w czasie pobytu Adama Mickiewicza na zesłaniu w Rosji. Zesłanie było spowodowane dawną działalnością poety w tajnych związkach młodzieżowych, filomatów i filaretów.

W czasie zesłania Mickiewicz pracował w kancelarii gubernatora jako urzędnik państwowy, służył więc tym samym, choć wbrew sobie, zaborcy, krajowi, który był odwiecznym wrogiem jego ojczyzny. W podobnej jak Mickiewicz sytuacji znajdowało się w tym czasie wielu Polaków, przymusowo wcielonych do armii carskiej lub zmuszonych do pracy w rosyjskiej administracji państwowej. Mickiewicz próbując odnaleźć się w tej dwuznacznej sytuacji, pisze dla siebie i dla zesłanych jak on rodaków, Konrada Wallenroda.

Utwór ukazał się w Petersburgu w lutym 1828 roku pod tytułem: Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich.

GATUNEK - POWIEŚĆ POETYCKA: Mickiewicz oparł się w przypadku Konrada Wallenroda na tradycji powieści poetyckiej uprawianej przez swego wielkiego mistrza, angielskiego poetę, George'a Byrona. Cechami powieści poetyckiej są przede wszystkim:

• zerwanie z łańcuchem przyczynowo-skutkowym, co powoduje wyraźną epizodyczność budowy. Poszczególne sceny nie są związane ze sobą przyczynowo-skutkowo, to znaczy kolejna scena nie musi być logicznym następstwem sceny ją poprzedzającej;
• achronologiczność, polegającą na zaburzeniu chronologii utworu. Kolejne epizody nie są ukazane w sposób chronologiczny, to znaczy autor dowolnie ukazuje poszczególne sceny, wracając na przykład w licznych retrospekcjach do wydarzeń, które miały miejsce dawniej, niż już opisane (tak zwana inwersja czasowa fabuły). Na przykład najpierw dowiadujemy się o wyborze Wallenroda na wielkiego mistrza, a dopiero potem o dzieciństwie bohatera tytułowego utworu;
• synkretyzm rodzajowy, czyli mieszanie różnych elementów literackich (liryki, epiki i dramatu);
• synkretyzm gatunkowy, czyli współistnienie w utworze różnych gatunków literackich (powieść, pieśń, ballada);
• umieszczenie akcji w przeszłości historycznej, w przypadku Konrada Wallenroda w latach 90. XIV w.

Problematyka

Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich powstał w latach 1825-1827, w czasie zesłania Adama Mickiewicza w głąb Rosji. Poeta został skazany na zesłanie za swą dawną działalność w tajnych związkach młodzieżowych filomatów i filaretów.

W czasie zesłania Mickiewicz był zmuszony do pracy jako urzędnik państwowy w kancelarii gubernatora, służył więc tym samym, choć wbrew własnej woli, zaborcy. Nie była to sytuacja w tamtejszych czasach wyjątkowa. Podobnie jak Mickiewicz, wielu Polaków było zmuszanych do pracy w rosyjskiej administracji państwowej lub przymusowo wcielanych do armii carskiej. Konrad Wallenrod jest próbą odnalezienia drogi w tej trudnej sytuacji, wytłumaczenia się ze swojego dwuznacznego moralnie postępowania i dodania całym rzeszom zesłańców otuchy. Poeta proponuje przywdzianie maski, czyli dopuszcza do składania ewentualnych deklaracji współpracy z zaborcą, wskazując jednocześnie na konieczność spiskowania i walki z Rosją pod pozorami wierności i lojalności. Aby oszukać cenzurę, sięga po kostium historyczny i umiejscawia akcję utworu w przeszłości, w latach dziewięćdziesiątych XIV w.

Konrad Wallenrod ukazał się drukiem w lutym 1828 roku w Petersburgu i przyniósł obraz wojny, jaką w XIV w. zakon krzyżacki toczył z Litwą. Głównym bohaterem utworu, tytułowym Konradem Wallenrodem jest człowiek, który jako litewski chłopiec został porwany przez Krzyżaków, ochrzczony i przez nich wychowany. Winrych (bo tak nazywał się rycerz krzyżacki, który go wychował) nazywa go Walterem Alfem. Chłopiec nienawidzi jednak Krzyżaków z całego serca, nie zapomina o krzywdach i cierpieniach, jakie ze strony Zakonu spadły na naród litewski. Przy chłopcu jest stale obecny tajemniczy litewski wajdelota, który nie pozwala Walterowi zapomnieć o swym pochodzeniu. Swymi opowiadaniami i pieśniami rozbudza w nim uczucia patriotyczne i pragnienie zemsty. Już jako dojrzały młodzieniec Walter ucieka wraz z wajdelotą na Litwę, gdzie mieszka w Kownie na zamku księcia Kiejstuta. Wkrótce poznaje jego córkę, Aldonę, zakochuje się w niej i pojmuje za żonę. Tymczasem Zakon coraz poważniej zagraża Litwie. Walter postanawia wcielić w życie swoje młodzieńcze plany, opuszcza żonę i udaje się na zachód Europy, by wziąć udział w wyprawie krzyżowej jako anonimowy giermek wielkiego niemieckiego hrabiego Wallenroda. W niewyjaśnionych okolicznościach zabija hrabiego i przybiera jego nazwisko. Od tej pory staje się coraz sławniejszy, walczy z Maurami, bije się w turniejach rycerskich, prowadzi pobożne i cnotliwe życie. Po dwunastu latach służby Zakonowi zostaje wybrany wielkim mistrzem i od tej pory kieruje poczynaniami wojennymi Krzyżaków w taki sposób, że ci ponoszą klęskę za klęską. W końcu zostaje zdemaskowany, skazany na śmierć przez sąd kapturowy, jednak udaje mu się wcześniej popełnić samobójstwo.

Konrad Wallenrod miał być w zamyśle autora poematem o człowieku, który całe swoje życie poświęcił idei zemsty na wrogu. Nie mógł pokonać go w pojedynkę w otwartej walce, był więc zmuszony “przywdziać maskę” i kierować się w swoich działaniach podstępem. Spowodowało to złamanie kodeksu rycerskiego, nakazującego walkę jawną, twarzą w twarz z przeciwnikiem. Konrad Wallenrod działa jednak ze szczytnych, patriotycznych pobudek. Motywuje go miłość do ojczyzny, dla dobra której będzie gotów poświęcić swoje życie osobiste, a nawet szczęście ukochanej kobiety. Wallenrod niszczy swoje małżeństwo i unieszczęśliwia Aldonę, która zostaje pustelnicą. Walter Alf-Konrad Wallenrod “szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie”, jednak tym samym niszczy siebie jako męża, jako człowieka. Od tej pory będzie nękany wyrzutami sumienia, nigdy już nie zazna spokoju.

Dodatkowo Konrada prześladują wyrzuty sumienia, ponieważ, wybierając specjalnie złą taktykę walki z Litwą i prowadząc Zakon od klęski do klęski, wydaje wyrok śmierci na swoich rycerzy, którzy wybierając go na wielkiego mistrza złożyli tym samym swój los w jego ręce.

Samobójstwo Konrada należy odczytać jako rozpaczliwą próbę ocalenia resztek honoru, czyn, którym bohater pragnie udowodnić, że, mimo wszystko, do samego końca zachował twarz. Śmierć będzie dla niego ulgą, wybawieniem.

Dla przejrzystszego odczytania utworu Mickiewicz zaopatrzył go w motto, którym są słowa zaczerpnięte z XVI-wiecznej książki N. Machiavellego Książę: “Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia - trzeba być lisem i lwem”. Słowa te wyraźnie sugerują główne przesłanie utworu: konflikt moralno-etyczny między dumą i honorem rycerskim nakazującym głównemu bohaterowi ujawnienie się, a koniecznością działania podstępnego, sięgania po nie zawsze czyste moralnie oraz etycznie fortele i sposoby działania.

Biografia autora

Adam Mickiewicz urodził się 24 XII 1798 r. w Zaosiu koło Nowogródka, zmarł 6 XI 1855 r. w Konstantynopolu. Był synem Mikołaja - adwokata przy sądach nowogródzkich - i Barbary z Majewskich. Po ukończeniu szkół dominikańskich w Nowogródku wstąpił w 1815 r. na uniwersytet w Wilnie, gdzie uzyskał solidne wykształcenie w zakresie filologii klasycznej, literatury ojczystej i historii. Od września 1819 r. objął posadę nauczyciela szkoły średniej w Kownie. Należał w owych czasach do Towarzystwa Filomatów i Filaretów i z tego powodu został osadzony w więzieniu (w klasztorze ojców Bazylianów w Wilnie), gdzie przebywał od 23 X 1823 r. do 21 IV 1824 r. Następnie został zesłany do Rosji. Przebywał m.in. w Petersburgu i Odessie. W Rosji poznał wielu wybitnych tamtejszych pisarzy. W 1829 r. znalazł się w Niemczech, a następnie w Rzymie, gdzie dowiedział się o wybuchu powstania listopadowego. W kwietniu 1831 r. wyruszył przez Genewę i Paryż - do Wielkopolski, którą opuścił w marcu 1832 r., po czym przez Drezno udał się z powrotem do Paryża. Tam ożenił się w roku 1834 z Celiną Szymanowską. W 1839 r. objął w Lozannie katedrę profesora literatury rzymskiej, a w latach 1840-1844 piastował urząd profesora w katedrze literatur słowiańskich, utworzonej w Collègè de France. W 1844 r. za swą antyklerykalną postawę i propagowanie idei Andrzeja Towiańskiego został zawieszony w czynnościach profesora. W lutym 1848 r. przebywał w Rzymie, gdzie uzyskał audiencję u Piusa IX, a później zorganizował ochotniczy Legion Polski. Po objęciu władzy przez Napoleona III zaniechał działalności politycznej i podjął pracę jako bibliotekarz w paryskiej Bibliotece Arsenału. We wrześniu 1855 r. wyjechał do Konstantynopola z zamiarem tworzenia oddziałów polskich mających wystąpić przeciwko Rosji. W mieście tym zmarł nagle, najprawdopodobniej na cholerę. Jego ciało zostało przewiezione do Paryża, a obecnie spoczywa w podziemiach katedry wawelskiej.

W swych tomach poezji, wydanych w 1822 i 1823 r., a obejmujących Ballady i romanse, II i IV cz. Dziadów oraz powieść poetycką Grażyna, wykorzystał całkowicie nowe motywy i stworzył odmienną od oświeceniowej poetykę. 1822 r. jest uważany za datę przełomu romantycznego w Polsce. W Odzie do młodości prawa młodości podporządkował służbie nadrzędnego ideału. W Rosji napisał Sonety (1826 r.) i Konrada Wallenroda. W 1832 r. stworzył III cz. Dziadów i Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, a w 1834 r. - Pana Tadeusza. W Paryżu prowadził też bardzo żywą działalność publicystyczną (czasopismo polityczne “Pielgrzym Polski” oraz założony w 1849 r. i redagowany przez niego dziennik “Trybuna Ludów”, wychodzący w języku francuskim).

Jest on uznany za naszego wieszcza narodowego.

Pytania i odpowiedzi

Dlaczego Konrad Wallenrod jest bohaterem bajronicznym? 

Inspiracją dla Mickiewicza w tworzeniu postaci Konrada Wallenroda w dużej mierze były powieści poetyckie, twórczość George’a Byrona i Waltera Scotta.

Jednym z ważniejszych elementów wyróżniających te utwory jest bohater bajroniczny, a więc postać obciążona tajemnicą czy winą, o której stale pamięta. Tajemnica ta to zarzewie cierpienia i nieszczęścia bohatera. Bohater bajroniczny nie jest ani męczennikiem, ani silnym bojownikiem w stylu Prometeusza. To postać, która walczy, często w imię swojego własnego lub narodowego dobra, natomiast jest w tej walce z reguły osamotniona. 

Bohater bajroniczny to:

• Samotnik-buntownik, 

• Bohater skłócony z całym światem, występujący otwarcie przeciw niemu, 

• Nieszczęśliwy kochanek, 

• Emocjonalny, gwałtowny, odpowiadający na wydarzenia wybuchem silnych namiętności. 

• Jest przy tym wszystkim przekonany o własnej wyższości, wyjątkowości; wyróżnia go duma, a nawet pycha. 

• To indywidualista, który z reguły zostaje postawiony przez trudnym wyborem moralnym, który wywołuje u niego cierpienie, a jednocześnie sprawia, że jego postać jest odbierana bardzo często jako dwuznaczna. 

O bajronicznym rysie Konrada Wallenroda świadczy:

Samotność, która stale towarzyszy Alfowi-Konradowi: zarówno w młodości, jak i już jako Wielki Mistrz u Krzyżaków czuje się bardzo osamotniony, wyjątkową przerwę w tym poczuciu stanowi jedynie czas spędzony na dworze Kiejstuta, o którym to czasie wspomnienie przywołuje jeszcze większe cierpienie. 

Biografia pełna luk. Czytelnik historię Konrada Wallenroda vel Waltera Alfa poznaje dopiero pod sam koniec utworu, przez większą jego część historia postaci jest bardzo niejednoznaczna, spora część wątpliwości nawet na koniec nie zostaje wyjaśniona. 

Konrad Wallenrod staje wobec trudnego wyboru moralnego – zdrada, oszustwo versus obrona ojczyzny; ten makiaweliczny czyn sprawia, że postać ta jest bardzo niejednoznaczna.

Wallenrod jest także nieszczęśliwym kochankiem, który przez swój wybór traci miłość życia, jaką jest Aldona. Nawet jej decyzja o zamknięciu się w wieży, aby być bliżej ukochanego, nie jest w stanie zmniejszyć odczuwanego przez oboje bohaterów cierpienia. 

Główny bohater wyróżnia się bardzo dużą emocjonalnością, rządzą nim dwa przeciwstawne, ale bardzo silne uczucia: ogromna miłość do Aldony i równie silna nienawiść do Krzyżaków. 

Warto podkreślić, że Mickiewicz w stosunku do pierwotnych postaci bajronicznych dokonał istotnej zmiany. Postacie stworzone przez Byrona w większości walczą ze świtem o swoje prywatne, osobiste szczęście. W przypadku Konrada Wallenroda mowa o walce w imię przyszłości ojczyzny. 

Dlaczego Konrad Wallenrod jest bohaterem tragicznym? 

Konrad Wallenrod wpisuje się w ciąg bardzo charakterystycznych postaci: Króla Edypa, Kordiana, Konrada z III części Dziadów. Wszyscy ci bohaterowie postawieni są wobec tragicznego konfliktu, w którym każdy wybór jest tak naprawdę zły. Jeśli Konrad Wallenrod nie zdecydowałby się na zemstę na Krzyżakach i podstęp, jakiego dokonuje, istniałoby ogromne niebezpieczeństwo, że tradycyjnymi środkami zbrojnymi Litwinom nie udałoby się zatrzymać Krzyżaków. To zaś stanowiłoby ogromne zagrożenie na samego Konrada Wallenroda, jego ukochanej, całej ojczyzny. Wybierając więc miłość do kobiety, ryzykuje, że za chwilę i tak ją utraci, bo nie będzie się nią w stanie cieszyć, kiedy cała Litwa będzie pod władaniem Krzyżaków. 

Z drugiej strony, wybór, jakiego ostatecznie dokonuje, także ma bardzo bolesne konsekwencje. Po pierwsze traci szansę na spełnienie miłości. Czeka go najpierw długa rozłąka z Aldoną, potem możliwość rozmawiania z nią przez mury wieży, w której zamieszka ona jako pustelnica. Po drugie, Konrad, decydując się na podstęp, łamie zasady moralne i etyczne. Unika otwartej walki, okłamuje, działa na szkodę tych, którzy mu w danym momencie powierzają władzę. 

Wydaje się więc, że jakiejkolwiek decyzji nie podjąłby Konrad, to i tak będzie ona na jakimś poziomie zła i obfitująca w negatywne konsekwencje. Przede wszystkim trzeba pamiętać, że w ramach konfliktu tragicznego, który staje się udziałem Konrada Wallenroda, na przeciwstawnych stronach ustawione zostają miłość do kobiety i interes osobisty oraz miłość do ojczyzny i troska o dobro wspólne. Ten wybór między dobrem własnym a przyszłością Litwy jest w przypadku Konrada Wallenroda bardzo charakterystyczny i to właśnie takie ustawienie opozycji jeszcze bardziej sprzyja poczuciu tragiczności bohatera.

Jakie wartości poświęcił Konrad Wallenrod? 

Konrad Wallenrod w imię obrony ojczyzny poświęca bardzo wiele. Nie jest to tylko miłość do kobiety, ale bardzo istotne dla niego wartości etyczne i moralne. Decydując się na podstęp, postępuje bowiem nieuczciwie, z czego doskonale zdaje sobie sprawę. To zaś przyczynia się do utraty szacunku w stosunku do samego siebie. Konrad ma poczucie utraty godności związanej właśnie z przekroczeniem granicy dobrego i złego. Podstęp, choćby nie wiadomo, w jak ważnej sprawie podjęty, zawsze będzie nieuczciwy. Konrad ma pełną tego świadomość i to sprawia, że stale rozmyśla o utraconych wartościach etycznych. 

Dlaczego Konrad Wallenrod został wybrany na wielkiego mistrza?

Konrad Wallenrod zostaje wybrany na Wielkiego Mistrza Zakonu przede wszystkim ze względu na swoją sławę. Kiedy powraca z Palestyny jako doświadczony wojownik, natychmiast zyskuje zainteresowanie innych Krzyżaków. Wydaje się jednak, że kluczowym elementem, który decyduje o jego wyborze, są określone cechy jego charakteru. Jest przez innych postrzegany nie tylko jako odważny, ale reprezentujący skromność, uniżenie i pogardę dla dóbr doczesnych, co w świetle doktryny zakonu było dość istotnym elementem, mimo że wielu zakonników nie przestrzega takiego sposobu życia. Ta wyjątkowa postawa Wallenroda sprawia, że zyskuje on wielu zwolenników, co przekłada się na jego wybór na Wielkiego Mistrza Zakonu.  

Dlaczego Konrad Wallenrod jest tajemniczy? 

Wallenrod jest tajemniczy z kilku powodów, na bardzo różnych poziomach dzieła:

·      Jako bohater, który decyduje się na podstęp w stosunku do Krzyżaków, musi chronić swoje prawdziwe pochodzenie, przekonania, swoją historię. Inaczej zaplanowana zemsta nie mogłaby się udać. 

·      Jako człowiek wplątany w określoną siatkę dylematów i ogromnie trudnych wyborów, jest bardzo niejednoznaczny, cały czas sam ma poczucie misji, a z drugiej pogardy do samego siebie. To zaś sprawia, że odsuwa się od ludzi. Chroni w ten sposób także Pustelnicę. Dopóki jego tożsamość nie zostanie odkryta, Aldona w wieży pozostaje bezpieczna. 

·      Jako bohater wykreowany przez Mickiewicza na postać bajroniczną z założenia jest typem bohatera skrywającego tajemnicę, odsuwającego się od świata. Fabuła bardzo stopniowo odsłania jego prawdziwą twarz. Jest to natomiast świadomy zabieg samego Mickiewicza. 

Dlaczego Konrad Wallenrod cierpi z powodu miłości? 

Konrad Wallenrod, czyli inaczej Walter Alf cierpi z powodu miłości, która jest odwzajemniona, ale nie może się zrealizować. Konrad bierze ślub z Aldoną. Małżeństwo to wynika ze szczerej i prawdziwej miłości między obojgiem bohaterów. Konrad jednak w pewnym momencie dokonuje dramatycznego wyboru – poświęca swoją miłość, by móc stanąć w obronie ojczyzny. Podstępem dostaje się do Zakonu Krzyżackiego, a w końcu zostaje jego Wielkim Mistrzem. Okazuje się, że w wieży na terenie zakonu Wielki Mistrz rozmawia z zamkniętą tam pustelnicą, którą jest Aldona. Ta jednak jest związana teraz ślubami złożonymi Bogu, nawet więc gdy Konrad prosi ją, aby opuściła wieżę i razem z nim uciekła na Litwę, kobieta odmawia. Konrad przekonany o tym, że zaraz zginie z ręki Krzyżaków, wypija truciznę. Sygnałem śmierci ukochanego dla Aldony jest spadająca z wieży lampa. Kobieta umiera właściwie zaraz po mężu.

Cierpienie z miłości wynika tutaj z dwóch powodów. Pierwszym jest poczucie i pewność odwzajemnienia, związania wyjątkowym węzłem miłości z drugą osobą. Drugim – równie silna pewność, że uczucie to trzeba poświęcić dla dobra ojczyzny. Dobro osobiste zostaje przełożone na ideał walki w obronie ojczyzny, nie niweluje to jednak ogromnej (wzajemnej) tęsknoty oraz cierpienia z nią związanego. Namiastką szczęścia są nocne spotkania, kiedy to Konrad przychodzi pod wieżę pustelnicy. Paradoksalnie potęgują one jednak u kochanków poczucie oddalenia i podkreślają niemożliwość spełnienia tej miłości. 

Jakiego podstępu dokonał Konrad Wallenrod? 

Postęp zastosowany przez Konrada Wallenroda jest wieloetapowy. Chłopiec porwany z rodzinnej Litwy przez Krzyżaków dzięki wajdelocie Halbanowi dowiaduje się, kim tak naprawdę jest. W chłopcu kształtuje się marzenie o zemście. Podczas jednej z bitew Krzyżaków z Litwinami chłopak pozwala się wziąć do niewoli. Na dworze księcia litewskiego Kiejstuta ujawnia swoje prawdziwe pochodzenie. Zakochuje się także z wzajemnością w córce księcia – Aldonie. Bierze z nią ślub. Wkrótce jednak po nim wraca do swojego planu zemsty na Krzyżakach, do którego przeprowadzenia pcha go poczucie zagrożenia, jakim cały czas dla Litwy są zakonnicy. Opuszcza więc żonę i wraca do Krzyżaków.

Walter Alf razem ze słynnym Konradem Wallenrodem, jako jego giermek, udaje się na wojnę do Palestyny. Tam Wallenrod ginie, a Alf przejmuje jego tożsamość. Wraca do Zakonu Krzyżackiego jako wielki wojownik, okryty ogromną sławą, co natychmiast wręcz czyni go faworytem do funkcji Wielkiego Mistrza. W końcu zostaje nim wybrany. Dzięki temu może realizować swój plan – odsuwać (mimo sprzyjających Krzyżakom okoliczności politycznych) atak na Litwę, nakazywać pokutę zakonnikom i tym samym osłabiać militarną siłę Zakonu. 

Kiedy Konrad Wallenrod popada w skrajne emocje? 

Konrad Wallenrod jako postać bajroniczna w skrajne emocje popada stosunkowo często na przestrzeni fabuły utworu. Wynika to przede wszystkim z tego, że jego życiem rządzą dwie największe namiętności – miłość do kobiety i nienawiść do wrogów ojczyzny. O ile Konrad Wallenrod na początku jako Wielki Mistrz Krzyżacki jawi się jako bardzo opanowana postać, o tyle im więcej o nim wiemy i im więcej sytuacji z jego życia się opowiada, coraz bardziej widoczna jest ogromna jego emocjonalność.

W skrajną nienawiść, żal i zaprzysięgłe przekonanie o konieczności walki Konrad (a właściwie Walter Alf) popada w momencie, gdy Halban odkrywa przez nim prawdę o jego pochodzeniu i tym, co jego narodowi wyrządzili Krzyżacy. Ogromna tęsknota za ojczyzną uruchomiona zostaje w momencie, gdy Halban rysuje przed młodym chłopakiem krajobraz Litwy. Skrajne emocje związane z miłością budzi oczywiście Aldona – widać to zarówno w opowieści o przeszłości Konrada, jak i w scenach rozmów Wielkiego Mistrza z pustelnicą.  

Konrad Wallenrod – zwycięzca czy przegrany? 

Bardzo trudno jest rozstrzygnąć, czy Konrad Wallenrod jest zwycięzcą, czy przegranym. Jednoznaczne zdefiniowanie tego bohatera wydaje się niemożliwe. Można oczywiście uznać, że w pojedynczych aspektach Konrad Wallenrod zwycięża, pod innymi względami jest absolutnym przegranym. Istotą jednak bohatera tragicznego, a szczególnie bajronicznego jest także to, że trudno go ostatecznie zdefiniować. To niedopowiedzenie i trudność ostatecznego rozstrzygnięcia, kim jest Konrad Wallenrod, to wynik celowego kształtowania utworu przez Mickiewicza. 

Z jednej strony można oczywiście powiedzieć, że Wallenrod jest zwycięzcą. Osiągnął bowiem założony cel – zemścił się na Krzyżakach, ratując jednocześnie swoją ukochaną ojczyznę. Zapłacił za to najwyższą cenę, natomiast wydaje się, że konieczności poniesienia ofiary był on świadomy. Zwycięstwo nad Krzyżakami, osłabienie ich polityczne i militarne, przy jednoczesnym odsuwaniu decyzji o konflikcie zbrojnym z Litwą było bardzo przemyślanym działaniem ze strony Konrada. Być może czytelnik mógłby oczekiwać, że Konrad Wallenrod będzie w pełni triumfował nad Krzyżakami, a nie popełni samobójstwo, natomiast w wymiarze polityczno-zbrojnym, a także osobistej zemsty Konrad z pewnością odnosi pewne zwycięstwo. 

Z drugiej jednak strony, trzeba bardzo wyraźnie podkreślić element przegranej w jego życiu. Przede wszystkim przegrana ta łączy się z utratą ukochanej kobiety. Najpierw on sam opuszcza Aldonę, potem ona – już jako pustelnica – odmawia ucieczki razem z nim ze względu na śluby, jakie złożyła Bogu, aby być bliżej ukochanego. To historia bardzo tragicznej miłości. Mimo że obie strony darzą się uczuciem, nie dane im jest zaznać spokoju i szczęścia w swoich ramionach. 

Kolejny element przegranej Konrada dotyczy poniesienia porażki na polu etyczno-moralnym. Dokonywane przez niego wybory są bardzo niejednoznaczne, trudne, wymagają odwagi, ostatecznie jednak osłabiają go jako człowieka. Okazuje się zdrajcą, osobą niegodną zaufania, kim, kto ludzi oddających mu władzę ciągnie na dno, także w imię swojej osobistej zemsty.

W końcu o przegranej Konrada najdobitniej świadczy jego samobójstwo. Trzeba bowiem przyznać, że mimo bardzo radykalnych wyborów ze strony Konrada nie wszystko poszło tak, jak sobie zaplanował. Porażką jest to, że nie udaje mu się do końca ukryć twarzy zdrajcy, porażką jest także to, że nie może uciec z ukochaną kobietą. Wyrazem tej porażki zdaje się popełnione przez bohatera samobójstwo.

Konrad Wallenrod – bohater czy zdrajca? 

Konrad Wallenrod jako bohater bardzo tajemniczy, niejednoznaczny, bajroniczny jest trudno opisywalny. Niełatwo poddać go jednoznacznej ocenie. Tak jak trudno powiedzieć, czy był zwycięzcą, czy przegranym, tak problem stanowi odpowiedź na pytanie, czy jest to bohater, czy zdrajca. 

Na korzyść jego bohaterstwa przemawia przede wszystkim jego pochodzenie, historia porwania przez Krzyżaków, późniejsze opowieści Halbana i budowanie przez wajdelotę w młodym chłopaku przekonania, jak wiele zostało mu odebrane. W końcu spotkanie z Kiejstutem i rozwijające się uczucie do Aldony sprawiają, że Konrad Wallenrod tylko utwierdza się w przekonaniu, że zemsta na Krzyżakach jest niezbędna. Jest to oczywiście jego osobisty rewanż, natomiast podstęp, który zaplanuje, chroni jednocześnie ojczyznę przed atakiem Krzyżaków. Litwa w tamtym momencie nie wytrzymałaby kolejnego najazdu i ostatecznie uległa Zakonowi. Podstęp Wallenroda daje litewskim dowódcom czas i szanse podjęcia walki z zakonem. W tym sensie Konrad jest z pewnością bohaterem. 

Trzeba jednak spojrzeć na tę postać także od strony Krzyżaków. W tym kontekście jest to absolutny zdrajca. Ten, który podstępem wkracza do Zakonu, przejmuje czyjąś tożsamość, udaje, kogoś, kim nie jest, by zyskać władzę, a następnie wykorzystać ją przeciw tym, którzy mu ją ofiarowali. Trudno więc nie uznać, że Konrad jest także zdrajcą, tym, który walczy nieczysto, nie fair. Pojawia się oczywiście pytanie, czy była inna możliwość wygrania walki z Krzyżakami, natomiast faktem pozostaje, że Krzyżaków Konrad zdradził.