Prawa mieszkańców gminy do protestu

Wyobraźmy sobie następującą sytuację. Władze gminy podjęły decyzje o budowie wysypiska śmieci niedaleko jeziora. Jednak mieszkańcy gminy są temu stanowczo przeciwni. Jak mogą zaprotestować? Jaki środki sprzeciwu mogą w takiej sytuacji zastosować? I, czy w ogóle mają do tego prawo? Otóż, okazuje się, że takie sprawy reguluje prawo konstytucyjne.

Zacznijmy w takim razie od wyjaśnienia statusu gminy. Gmina ma charakter czysto samorządowy. Jest podstawową jednostką administracyjną. Organem przedstawicielskim gminy jest rada gminy. Wybiera się ją w głosowaniu powszechnym na czteroletnią kadencję. Ma charakter organu stanowiącego i kontrolnego. Organem wykonawczym zaś zarząd gminy, na czele z wójtem (w przypadku gmin wiejskich), burmistrz (w przypadku miast) lub prezydent (w miastach o ponad 100 tysiącach mieszkańców i pod warunkiem, że nie jest powiatem). Gmina to terytorialna wspólnota samorządowa jej mieszkańców. Istnienie i funkcjonowanie gminy opiera się na ustawie o samorządzie gminnym. Gmina posiada osobowość prawną, co daje jej prawo do działania na własny rachunek. Gmina odpowiada za wszystkie swoje posunięcia i ponosi wszelkie ich konsekwencje. Prawo reguluje zakres obowiązków gminy i określa, jakie funkcje publiczne musi spełniać. Zadania takie mogą mieć charakter własny albo zlecony. Własne wiążą się z potrzebami wspólnoty, a zlecone mają charakter ogólnopaństwowy.

W ramach gminy mogą powstawać jednostki pomocnicze, np. sołectwa, którymi kieruje sołtys wraz z zebraniem wiejskim, w miastach natomiast dzielnice i osiedla.

Wracając do problemu wysypiska śmieci, podstawową jest napisanie i wysłanie do któregoś z radnych pisma, bądź też złożenie powiadomienia ustnego z żądaniem interwencji. Do tego mają prawo mieszkańcy gminy. Mają też prawo być informowani o metodach, jakimi posługuje się w swym działaniu samorząd. Mają też prawo kontroli nad podejmowanymi przez radnych decyzjami.

Kolejną formą protestu może być sporządzenie petycji z żądaniem od władz rozstrzygnięcia kwestii spornej i podjęcia odpowiednich kroków. Z reguły petycja ma bardziej kategoryczny charakter niż zwykłe pismo skierowane do radnego. Pod petycją zbiera się podpisy jej zwolenników. Petycja z reguły cieszy się z poparciem ze strony większości mieszkańców. Najbardziej aktywni i zaangażowani obywatele często tworzą specjalne komitety w celu rozwiązania problemu. Kiedy organizujemy taką akcję należy zadbać o to, by miała odpowiednio duży zasięg. Konieczne jest jej dobre zaplanowanie. Dobrze jest rozpropagować treść petycji na jak największym terenie. Pomocne w tym mogą okazać się, np. plakaty. Trzeba też pamiętać o tym, że petycję kierujemy do tego, kto w gminie odpowiada za dany zakres problemu.

W treści petycji muszą znajdować pewne konieczne elementy. Zaliczymy do nich:

a) stosowną argumentację, którą należy zaprezentować rzeczowo i zwięźle

b) wyraźne zaznaczenie, jaki jest związek interesu mieszkańców z danym problemem

c) wykazanie, że próby wpływania na władze w inny sposób były nieskuteczne, oczywiście pod warunkiem , że podejmowano takie próby

Kolejnym, co powinnyśmy zrobić, jest nawiązanie kontaktu z organizacjami ekologicznymi. Pomoc tego typu organizacji może okazać się bardzo przydatna, ponieważ maja one bardzo dużą siłę przebicia i, przede wszystkim ogromne doświadczenie w walce z władzami. Znają też zasady polityki ekologicznej.

Dobrze byłoby też zdobyć sobie przychylność mediów lokalnych, a nawet krajowych. W każdym razie, należy je powiadomić i w miarę możliwości przekonać o słuszności naszych roszczeń. Pamiętajmy, że media mają ogromną siłę. Ich poparcie może nam bardzo pomóc. Innym medium, które może okazać się pomocne, jest

Internet. Za jego pośrednictwem możemy wysyłać listy i petycje. Tam tez możemy znaleźć ludzi, którzy poprą naszą akcję, posłużą dobrą radą.

. Innym sposobem na wywarcie nacisku na władze jest zorganizowanie pikiety. Pikieta ma to do siebie, że, oprócz władz, o problemie dowiadują się tez inni mieszkańcy. Charakterystyczne dla pikiety są transparenty, na których umieszcza się hasła. Z takimi transparentami pikietujący przechodzą pod siedzibę odpowiednich władz, urząd, czy też inne miejsce, jakoś związane z tematem protestu. Hasła powinny być zwięzłe i czytelne w odbiorze. Ich forma musi jasno informować o celu pikiety. Pikieta może być jedną z form protestu, poprzedzoną na przykład petycjami, listami do władz gminy lub powiatu, czy powiadomieniem mediów. Kiedy organizujemy pikietę nie możemy zapomnieć o tym, że nie może ona być w żaden sposób uciążliwa dla mieszkańców, nie może też blokować ruchu samochodowego.

Bardziej już spektakularnymi formami nacisku na władze są demonstracje i wiece. Demonstracja jest wystąpieniem zbiorowym, którego celem jest wyrażenie protestującej przeciwko czemuś opinii większej liczby ludzi. Najczęściej ma formę przemarszu, czy pochodu, który ma pomóc, biorącym w nim udział obywatelom, w wyrażeniu swojego poparcia, czy sprzeciwu dla jakiejś sprawy. Jeżeli mamy do czynienia z sytuacją, w której demonstranci zbierają się w jednym miejscu, np. w parku lub na jakimś palcu, to taką demonstrację nazywamy wiecem. Należy pamiętać o tym, że zanim się taki wiec lub demonstrację zorganizuje należy powiadomić o tym stosowne władze i wrócić się z prośba o zgodę. Konstytucja gwarantuje obywatelom prawo do zgromadzeń, ale są sytuacje, w których można tego zakazać. Dlatego dobrze jest zadbać o zachowanie wszelkich formalności, żeby jakieś niedociągnięcia z naszej strony nie stały się kartą przetargową dla naszych przeciwników. Ten, kto zajmuje się organizacją demonstracji musi zadbać o jej spokojny przebieg .

Obywatele mają też prawo do innej formy wypowiedzi swoich poglądów. Taką formą jest referendum. Gmina jest zobowiązana zorganizować takie referendum, jeśli po wnioskiem o zwołanie podpisze się 1/10 mieszkańców. Referendum to głosowanie powszechne. Przy pomocy referendum mieszkańcy mogą decydować o wielu sprawach gminy. Mogą w ten sposób, np. przed zakończeniem kadencji odwołać prezydenta, burmistrza, wójta, radę. Wystarczy, że dojdą do wniosku, że w gminie nie dzieje się dobrze z winy władz właśnie. Prawo daje im możliwość doprowadzenia w ten sposób do przyspieszonych wyborów. Należy tylko pamiętać, że nie jest to takie proste. Oprócz tego, że trzeba zebrać podpisy 10% mieszkańców pod wnioskiem o zwołanie referendum, to żeby jego wynik był wiążący, musi w nim wziąć udział przynajmniej 30% uprawnionych do głosowania obywateli. A osiągnięcie tego może nie być takie proste.

Najbardziej już radykalną formą walki z władzami jest wystąpienie na drogę sadową. A od kiedy jesteśmy członkami Unii Europejskiej, możemy też dochodzić swoich praw w jej instytucjach. Jednak cała droga formalna, którą trzeba przejść w instytucjach UE jest bardzo skomplikowana. Ostatecznością jest natomiast skierowanie sprawy do Trybunału w Strasburgu.

Oczywistym wydaje się, że każdy z nas powinien troszczyć się o środowisko naturalne, żeby i kolejne pokolenia mogły się cieszyć jego dobrym stanem. Jednak, żeby tak się działo koniecznie należy uaktywnić rozwój gospodarczy i społeczny. W praktyce chodzi o ustanawianie i przestrzeganie takich zasad, które uregulują metody działania i jednocześnie zapobiegną negatywnym dla środowiska skutkom działalności człowieka.