Temat ogólny: Edukacja czytelnicza i medialna
Scenariusz zajęć dla klasy trzeciej liceum ogólnokształcącego.
Temat zajęć: Jak tworzyć przypisy i bibliografię.
Czas trwania zajęć: 45 min.
Cel ogólny zajęć: Umiejętność opracowywania przypisów i bibliografii.
Cele operacyjne zajęć:
Uczeń wie: czym jest przypis i bibliografia, kiedy podaje się przypis.
Uczeń umie: rozróżniać rożne formy jednostek bibliograficznych, stworzyć opis o charakterze bibliograficzny książki lub pracy zbiorowej, a także rozdziału w danej pracy, tomu lubego części, artykułu i recenzji w podanym czasopiśmie,
Uczeń potrafi: potrafi utworzyć przypisy, odczytać przypisy, zebrać materiał do bibliografii oraz utworzyć załącznikową bibliografię.
Uczeń rozumie: potrzebę tworzenia przypisów oraz bibliografii załącznikowej
Metody:
Podająca - w skład wchodzą: wykład informacyjny oraz instrukcja
Aktywizująca - praca w grupach
Użyte środki dydaktyczne:
- M. M. Grzybowski, D. Gurzyńska - Bociek, "Wzory sporządzania przypisów i bibliografii", Bydgoszcz-Łowicz" Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej 1999
- Polska Norma PN-ISO 690:2002;
- Różne książki oraz czasopisma;
- plansza z wypisanymi informacjami;
- tablica ewentualnie arkusz szarego papieru;
- kartki papieru.
Przebieg zajęć:
1. Powitanie uczniów, podanie tematu lekcji, ogólne wprowadzenie do zajęć.
2. Wspólne przez nauczyciela i uczniów określenie pojęć: bibliografia, bibliografia załącznikowa, przypisy. Ochotnik spośród uczniów czyta definicje z "Encyklopedii Wiedzy o Książce".
3. Nauczyciel dzieli uczniów na małe grupy, na przykład przez odliczanie, najlepsze grupy są wielkości pięcio - , sześcioosobowej. Udziela instrukcji, podaje wzory tworzenia bibliografii i przypisów. Prosi o zapisanie notatki w zeszytach.
1. bibliografia załącznikowa
Nauczyciel podaje uczniom informacje, że jest możliwość stosowania między poszczególnymi fragmentami opisu znaków interpunkcyjnych. Mogą nimi być: kropka, przecinek, dwukropek, myślnik. W większości stosowania używa się przecinki i kropki. Imię można pisać całe lub można stosować inicjał, czyli pierwszą literę. Ważną uwagą jest aby stosować znaki konsekwentne w całej pracy. Na przykład Kowalik S., lub Kowalik Sylwia - można zdecydować się na jedną z możliwości. Tytuły wyróżniamy graficznie, na przykład kursywą, zaś tytuły czasopism podajemy zawsze w cudzysłowiu.
Wydawnictwa zwarte:
Nazwisko autora i imię, tytuł książki, kolejność wydania (wyjątek stanowi pierwsze wydanie), miejsce wydania: wydawnictwo, rok wydania.
Portman R., Schneider E. , Zabawy na odprężenie i koncentrację, Jedność: Kielce 1999.
Praca pod redakcją ( praca zbiorowa ):
O pracy zbiorowej mówimy wówczas gdy mamy kilku autorów pracy, pracę pod redakcją, lub tłumacza dzieła, wówczas opis zaczynamy od tytułu.
Dzieci w świecie marzeń. Red. B. Dybkarska, Kraków: Wydaw. "Impuls" 1997.
Rozdział w pracy zbiorowej:
Wpisujemy: nazwisko oraz imię autora potrzebnego rozdziału, tytuł tekstu. W: tytuł pracy, nazwisko redaktora, kolejność wydania (wyjątek stanowi pierwsze wydanie), miejsce wydania: wydawnictwo, rok wydania.
Wójcik W., Uzupełnianie i gromadzenie zbiorów. W: Bibliotekarstwo w Polsce. Red. Z. Żmigrodzki.
Wyd. 3 uzup. i rozsz., Łódź: Wydaw. SBP 1988.
Gry cytujemy jeden tom lub jego część:
Po tytule wspólnym dla wszystkich tomów, piszemy oznaczenie potrzebnego tomu wraz z jego numerem, po przecinku wpisujemy tytuł tomu.
Teksty źródłowe z dziejów wychowania. Wybór i oprac. N.K. Możdżer. Cz.7, Szkolnictwo w Polsce 1919-1944, Katowice: Wydaw. "Oświata" 1995.
Dygnat S., Dzieje sztuki Polski w zarysie. T. 2, Od średniowiecza po barok, Lublin:
"E&M" 1982.
Recenzje w czasopismach:
W pierwszej kolejności przedstawiamy informację na temat dzieła recenzowanego, następnie nazwisko recenzenta oraz miejsce publikacji recenzji.
Kotowski B., Drzeworytowe książki w Średniowieczu, Warszawa: Wydaw. SBP 1997. Rec.
K. Lgutko, "Studia o Książce" 1977, nr 6, s. 263 - 265.
Artykuły w czasopismach:
Nazwisko i imię autora artykułu, tytuł artykułu, tytuł czasopisma z którego korzystamy, rok wydania,
nr kolejny lub nr zeszytu, strony z których korzystamy.
.
Buryt - Kalas A., Jak wygląda bibliotekarka dzisiaj?, "Poradnik Bibliotekarzy" 2005, nr 4, s. 10.
Tymbark J., Cechy dobrych nauczycieli bibliotekarzy! , "Biblioteka w Szkole" 2005, nr 12,
s. 21-25.
Przypisy
Nauczyciel podaje uczniom, że stosowany opis bibliograficzny w poszczególnych jednostkach bibliograficznych jest taki sam. Różnica polega jedynie na tym, że na pierwszym miejscu pisze się imię lub inicjał imienia, a następnie nazwisko autora. Reszta pozostaje bez zmian.
Przykłady przypisów:
Janina Tanarybka, Szlaki kultury na polskiej prowincji, Warszawa: Państ. Inst. Wydaw. 1975, s. 111 - 157.
jeżeli korzystaliśmy w naszej pracy informacje ze stron 111 i 112, to zaznaczamy strony: 111 - 112, gdy zaś korzystaliśmy dodatkowo ze strony 114, pomijając 112, to wówczas piszemy: s. 111 - 111, 114.
gdy odwołujemy się do pozycji podanej we wcześniejszym przypisie, stosujemy wówczas następujący wzór zapisu:
Tamże, s. 117.
można stosować także zapis w języku łacińskim - ibidem lub ibid.
gdy kolejny raz powołujemy się na tę samą pozycję książkową, a dodatkowa informacja jest także na stronie 117, stosujemy wówczas zapis:
Tamże.
Aneta Rachela, Podstawy Fizyki: podręcznik dla studentów uczelni technicznych, Kraków: Państ. Wydaw. Naukowe 1991, s. 336.
Aneta Rachela, Fizyka dla laików, Białystok: Polskie Towarzystwo Fizyczne 1987, s 196-199.
kolejnym krokiem jest powołanie się na wcześniejszą pozycję Anety Racheli, aby odróżnić
o którą nam chodzi, podajemy pierwszy wyraz tytułu.
Aneta Rachela, Podstawy Fizyki..., s. 334.
Inny przykład: teraz powołujemy się na książkę Janiny Tanarybki, stosujemy wówczas następujący zapis:
Janina Tanarybka, op. cit., s. 220.
Powołując się na drugą książkę z cytowanych Anety Racheli:
Aneta Rachela, Podstawy Fizyki..., s. 465.
Wówczas, gdy w swojej książce Błażej Sermat cytował tekst Juliusza Słowackiego, a za nim dosłownie cytowaliśmy ten sam fragment, to stosujemy zapis następujący:
Cyt. za: Błażej Sermat, W moim mieście. Wyd. 3, Wrocław: Państ. Inst. Wydaw. 1989.
odsyłanie do innego przypisu w danej pracy jest jak pokazuje przykład:
Por. informację zawartą w przypisie 8 do rozdz. II.
skierowanie do innych prac wyjaśniających potrzebny termin: .
Kompilacja - por. definicje podane W: - A. Leszczykowski, Szkolny słownik terminów informatycznych, Kraków: Wydaw. Techniczne 2005, s. 165 oraz - A. Korczyński, Komputer i świat, Gliwice: Wydaw. "Komputer" 1998, s. 149. ..
wyjaśnienia terminów z dokładnym podaniem miejsca, skąd zaczerpnięto informację:
Kompatybilność - zgodność programów lub urządzeń, najczęściej rozumiana jako binarna zdolność. - A. Kontarbiński, op. cit., s. 364.
Kiedy podajemy w przypisie krótką notatkę biograficzną i odsyłamy czytelnika do opracowania wówczas zapisujemy:
Estreicher Karol (1827-1908) bibliotekarz, bibliograf... - Słownik pracowników biblioteki polskiej. Red. I. Treichmel, Warszawa: PWB 1978, s. 205 - 208.
Kiedy wszystkie informacje zostaną wyjaśnione, a przykłady podane uczniom, wówczas nauczyciel podaje instrukcje i wzory, przydziela tematy wydaje polecenie zrobienia krótkiej notatki, utworzenie kilku przypisów do podanych niżej książek oraz bibliografii:
Dzieje bibliotekarstwa od początków wynalezienia pisma:
Chrzęściewski Kazimierz, Szweykowska Maja, Książki rękopiśmienne i dzieje pisma , Wrocław: Państ. Wydaw. Biblioteczne 1979.
Rzeniewski Bartłomiej, Dzieje bibliotek, "Czasopismo Biblioteczne" 2001,
nr 5, s. 36 - 45.
Komputery:
Nowakowski Marian, Informatyka bez tajemnic. Warszawa: Mikomp 2005.
Olearz Maciej, Komputer od środka, "Komputer i świat "2005, nr 2, s. 14 - 21.
Stanisław Lem:
Literatura polska: encyklopedyczny przewodnik. T. 3, L - M. Red. Romana Łopatowska, Warszawa: PWN 1991.
Wielki słownik autorów polskich. Cz. 2. Red. Zofia Gobilna, Warszawa: "Powszechna Wiedza " 1989.
Arystoteles:
Didlet Julie, Słownik filozofii starożytnej, Kraków: Wydaw. "Wiedza" 1998.
Kartonowicz Eustachy, Historia starożytnej kultury Rzymu i Grecji. Wyd. 5, Warszawa: Państ. Wydaw. Filozoficzne 1985.
Krzyżanowski Ludwik, Historia filozofii. T. 1, Filozofia starożytna i wieki średnie. Wyd. 5, Wrocław: Wydaw. Naukowe i Filozoficzne 1989.
W teatrze greckim:
Białek Bernadetta, Szkolna encyklopedia wiedzy o teatrze PWS, T. 3, Białystok: Wydaw. Naukowe PWS 1989.
Skamielny Grzegorz, Teatr w starożytnej Grecji, Warszawa: Impas 1984.
Uwaga do tekstu: wszystkie powyższe książki stanowią tylko przykład i zostały dla potrzeb pracy przez autora wymyślone.
