Nazwa epoki następującej po epoce średniowiecza, a przed barokiem przyjęło się nazywać w muzyce, podobnie jak i w innych sztukach, epoką renesansu. Nazwa ta pochodzi z języka włoskiego i stanowi złączenie wyrazów: re - la - naissance , co oznacza ponowne narodzenie. Stąd właśnie polski odpowiednik: odrodzenie. Jedną z trudniejszych i co więcej wciąż nie rozwikłanych kwestii są ramy czasowe dla tejże epoki. Właściwie samo nazwanie tegoż okresu epoką też budzi wątpliwości, bowiem niektórzy muzykolodzy proponują "styl" jako nazwę odpowiedniejszą. W kwestiach granic epoki także nie ma zgodności wśród naukowców. Jako początek proponują lata nawet tak rozbieżne jak: wiek XIV, początek XV, połowa XV, a nawet koniec XV wieku; koniec również jest trudny do określenia. My, w literaturze muzycznej dla celów szkolnictwa przyjmujemy daty graniczące jako początek: około 1450 rok, natomiast koniec: rok 1600. Należy jednak wspomnieć, że istnieją i takie poglądy, które to zakładają bezcelowość stosowania nazwy dla tego okresu, bowiem zjawiska, które miały tam miejsce nakładają się na siebie. Naukowcami tymi byli: A. Schering, H. Besseler.

Ogólne tendencje muzyki renesansowej oscylują wokół muzyki religijnej i świeckiej, czyli pozostają niezmienne jak w średniowieczu. Różnica polega na tym, że w renesansie przechylenie szali następuje w kierunku muzyki świeckiej. Rozwijała się muzyka religijna, jednak właśnie w muzyce świeckiej upatrujemy większe zmiany i przede wszystkim rolę w życiu człowieka. To właściwie od epoki renesansu zajęła odpowiednie sobie miejsce w społeczeństwie.

Epoka odrodzenia mieści w sobie tyle przeróżnych zjawisk, że nie dziwi fakt, iż tak wielkie problemy sprawia ustalenie granic tejże epoki.

Otóż:

  • dojrzewa wówczas kontrapunkt, dzięki któremu powstały najznamienitsze dzieła wokalne muzyki polifonicznej.
  • mimo stosowania tonalności modalnej stosowane są: rozszerzenia skali (czyli wprowadzanie dźwięków podwyższonych lub obniżonych zamiast właściwych)oraz chromatyka(czyli stosowanie dźwięków chromatycznie zmienionych razem z dźwiękami w postaci "wyjściowej"). Chromatyka stosowana była przede wszystkim w twórczości Giaches de Werta.
  • Dzieła tworzone są przede wszystkim w fakturze polifonicznej. Istnieją co prawda ustępy w utworach, które opracowane są techniką nota contra notam, jednak mają one szczególny wyraz. Np. faktura NCN ( nota contra notam) występuje wówczas, gdy mowa jest o zdarzeniach smutnych, żałosnych, dostojnych.
  • Duże znaczenie ma również imitacja, czyli wprowadzanie tej samej melodii, bądź melodii zmodyfikowanej o tzw. imitacji inicjalnej (początkowej).
  • Kolejną techniką wykształconą w tymże okresie jest polichóralność. Zwykle źródła podają, że polichóralność narodziła się w Wenecji, co jest nieprawdą, bowiem muzykolodzy informują nas o źródłach dużo wcześniejszych, które traktują o utworach pisanych na " Coro spezzato", co oznacza, że utwory były wykonywane na chór podzielony. Technika ta rozwinęła się właśnie w Wenecji i tam osiągnęła szczytową formę jak na ówczesne czasy. Patronem polichóralności weneckiej był Adrian Willaert.
  • Powstają nowe gatunki muzyki świeckiej, czysto wokalne, które to właśnie zapewniły prymat tejże muzyce w dobie renesansu. Były to: frottola, madrygał, motet świecki (w średniowieczu bowiem motet był gatunkiem stricte religijnym).

Frottola była gatunkiem traktowanym dwojako:

  1. jako gatunek literacki: frottola barzeletta (utwór rymowany, ośmiozgłoskowy, izosylabiczny)
  2. jako gatunek muzyczny: mieścił w sobie wiele form zwrotkowych, regularnych, rymowanych.

Muzyka frottoli bardzo często przybierała formę zwrotkową, tak więc repetycyjną.

Madrygał był gatunkiem, który NIE WYŁONIŁ SIĘ Z FROTTOLI!!! Kolejną ważną informacją jest ta, że madrygał renesansowy nie ma nic wspólnego z wokalno - instrumentalnym madrygałem średniowiecza!!!

Gatunek ten również ma dwojakie znaczenie:

  1. muzyczne: gatunek ten wyłonił się w muzyce wcześniej niż gatunek literacki madrygału. Cechowała go nieregularność, bardzo często stychiczność tekstu (brak podziału na strofy), brak odpowiedników rymowych.

Muzyka madrygału bardzo często przybierała formę przekomponowaną, czyli na każdy odcinek tekstu przypadała melodia, która w przebiegu utworu nie powtórzyła się dla innego tekstu. Warunkiem powtórzenia melodii było powtórzenie tekstu.

  1. literackie: wyłonił się w wieku XVII, jako odpowiedź na muzyczne opracowania poezji.
  • Szeroko rozwinął się mecenat sztuki, zwłaszcza w ośrodkach, gdzie przebywali najznamienitsi kompozytorzy, a także papież. Miejscami takimi były: Rzym, Wenecja, Ferrara, Bolonia, Burgundia, i wiele innych.
  • Anonimowość kompozytorów i kierowanie się zasadą "  ad majorem Dei gloriam" niejako poszło w zapomnienie, a na miejsce tego pojawiły się zbiory, wydania nut promujące kompozytorów i ich indywidualne style, nad których publicznym wizerunkiem musieli pracować.
  • Szeroko rozwinęło się " instrumentoznawstwo", bowiem doskonaliła się sztuka wyrobu instrumentów, a co za tym idzie doskonalił się warsztat wykonawczy artystów.
  • Popularność zyskały też tańce z towarzyszeniem instrumentalnym, np. lutni, fletów prostych różnej długości.
  • w związku z rozwojem instrumentarium powstają utwory tylko na instrumenty: ricercar i canzona.

Muzyka renesansu zostawiła swe odbicie także i w Polsce. Tabulatura Jana z Lublina oraz Tabulatura klasztoru św. Ducha w Krakowie dostarczają nam wielu informacji na temat ówczesnej muzyki polskiej.

Najznamienitszymi kompozytorami renesansu polskiego byli:

1. Wacław z Szamotuł - zachowało się jedynie jego pieśni na chór czterogłosowy a cappella oraz kilka motetów, a także części oficjów i lamentacji.

2. Mikołaj z Krakowa

3. Mikołaj Gomółka - który jest autorem Melodii na Psałterz Polski , 150 psalmów Dawida w opracowaniu Jana Kochanowskiego.

4. Marcin Leopolita - autor pięciogłosowych utworów zachowanych w stylu palestrinowskim. Jego Msza Wielkanocna oparta jest na czterech pieśniach wielkanocnych i jest to pierwsza w całości zachowana msza kompozytora polskiego.

5. Mikołaj Zieleński - kompozytor przełomu renesansu i baroku, autor utworów przeznaczonych na cały rok kościelny: Ofertoria totus anni, oraz Communiones totus anni. Ponadto to u niego właśnie zauważamy pierwsze opracowania polichóralne.

  • Wynalazek druku umożliwił powszechny dostęp do dzieł teoretycznych, które w tych czasach proporcjonalnie do ilości stylów powstawały. Teoretycy renesansu tacy jak: Gioseffo Zarlino, Vincenzo Galilei, Heinrich Loris (Glareanus) traktowali na tematy związane z harmonią, solmizacją, technikami, gatunkami, rozważając ich problem oraz zasługę dla muzyki tamtego okresu.

WIELCY KOMPOZYTORZY RENESANSU:

  1. Guillaume Dufay
  2. Johannes Ockeghem
  3. Jacob Obrecht
  4. Josquin des Pres
  5. Phillippe Verdelot
  6. Jacob Arcadelt
  7. Cypriano de Rore
  8. Adrian Willaert
  9. Orlando di Lasso
  10. Giovanni Pierluigi da Palestrina
  11. Luca Marenzio
  12. Clement Janequin
  13. Clemens non Papa
  14. Giaches de Wert

…i inni. Do uzyskania informacji o konkretnym kompozytorze zapraszam do not biograficznych.