Odrodzenie (renesans) to okres w muzyce, który ma swój początek około 1450 roku, a koniec około 1600 r. Termin ten w odniesieniu do muzyki został użyty na przełomie XIX/XX wieku we Francji. Wśród muzykologów niemieckich istnieją spory dotyczące precyzyjnego określenia początku oraz końca epoki. Niektórzy z badaczy historii muzyki twierdzą na przykład, że wyodrębnianie epoki renesansu nie jest potrzebne.
Kompozytorzy tworzący w epoce odrodzenia korzystali ze średniowiecznych skal modalnych. Wykształcona jednak zostaje nowa technika kompozytorska: fauxbourdon, a zwiększone użycie chromatyki prowadzi
w efekcie do wykształcenia się systemu dur-moll. Utwory pisane w renesansie odznaczają się zwiększeniem akordyki oraz bardzo kunsztownym opracowaniem polifonicznym opartym na zasadach kontrapunktu.
W renesansie czerpano ze sztuki antycznej, na szczególną uwagę zasługiwał starożytny ideał piękna. Najważniejszym elementem renesansowej myśli był człowiek i jego harmonia ze światem.
Dwory królewskie i książęce pełniły ważną funkcję: mecenasa kultury. Dwory zatrudniały muzyków, malarzy, artystów zamawiając u nich dzieła. Pierwszoplanową rolę pełniły miasta włoskie. Twórcy natomiast nie pozostawali anonimowi (tak jak w średniowieczu), gdyż sztuka stała bardziej zindywidualizowana.
Muzyka renesansowa wykształciła śpiew wielogłosowy. Ogromną popularnością cieszyła się muzyka świecka, zwłaszcza pieśni. Ich tematyka obejmowała głównie: miłość, przyrodę i radość życia. Wykształcenie wielogłosowości spowodowało zwiększenie ilości akceptowanych współbrzmień (doszły współbrzmienia tercji
i seksty).Rozwijała się również muzyka instrumentalna, zwłaszcza tańce, które najczęściej służyły rozrywce.
Do zabytków polskiej muzyki renesansowej należą tabulatury organowe, które w większości zawierały transkrypcje muzyki włoskiej, niderlandzkiej i niemieckiej. Przykładami mogą być: Tabulatura Jana z Lublina oraz Tabulatura klasztoru św. Ducha w Krakowie.
Ogromną popularnością cieszyły się instrumenty smyczkowe o zróżnicowanym brzmieniu. Głosy instrumentalne dobierano na zasadzie głosów chóralnych, czyli w rejestrze następujących głosów: sopran, alt, tenor i bas. Wykorzystywano również lutnię, flet prosty, klawesyn i organy. W zakresie nowych form instrumentalnych wymienić należy: ricercar oraz canzonę.
W zakresie muzyki wokalnej najważniejszym ośrodkiem były Włochy. Zaś gatunkiem - madrygał, który znany był już w średniowieczu i odznaczał się użyciem 2 lub 3 głosów, z ozdobnym głosem górnym. Tekst
w madrygale pełnił nadrzędną funkcję i to do niego komponowano muzykę. Do twórcy wczesnych madrygałów zaliczyć można Adriana Willaerta. W jego madrygałach spotkać możemy nawet 8 głosów. Za najlepszy zbiór tego kompozytora uchodzą Madrygały miłosne i wojenne.
Innym ważnym twórcą epoki odrodzenia był Orlando di Lasso. Jego 3-głosowe pieśni bez użycia akompaniamentu były kilkakrotnie wydawane drukiem. Z biegiem czasu kompozytor wprowadzał dodatkowe głosy, ograniczając ornamenty w głosach i uwypuklając znaczenie tekstu.
Do reprezentacyjnych form muzyki renesansu należała msza. Twórcą 4-głosowych mszy był Jacob Obrecht. Zasada budowy tych utworów polegała na zapożyczeniu tematu melodycznego bądź z chorału, bądź z pieśni świeckiej i umieszczenie go w jednym z głosów, najczęściej w tenorze, który nazywany był cantus firmus.
We Włoszech czołową rolę odgrywał Rzym wraz z dworem papieskim. Właśnie w Watykanie działała kapela muzyczna, której członkiem od 1555 roku został Giovanni Pierluigi da Palestrina. Był on twórcą 105 mszy, m.in. Missa Papae Marcelli. Jego utwory stanowiły wzór kompozycji. Odznaczały się użyciem głosów a capella, prostą rytmiką i nieskomplikowaną harmoniką. Dlatego też w roku 1562 sobór trydencki wskazał na ten styl jako obowiązujący w kościele.
Dzisiejsze zespoły muzyki dawnej dążą do poznania i wiernego odtwarzanie muzyki renesansu. Zespoły śpiewające a capella są niewielkie, najwyżej kilkunastoosobowe. Często muzycy z zespołów instrumentalnych grają na kopiach z epoki lub na specjalnie budowanych instrumentach na wzór tych renesansowych.
Podsumowanie
Muzyka renesansu wiązała się ściśle z założeniami filozoficznymi epoki. Oddawała cześć Bogu, człowiekowi
i wychwalała radość życia. Obok muzyki religijnej przeznaczonych często na rozbudowane chóry, powstawała muzyka świecka, głównie pieśni wykorzystujące tematykę miłosną, mitologiczną, sielską. Nastąpił również muzyki instrumentalnej i tanecznej służących rozrywce.
Do wielkich mecenasów kultury należeli książęta i królowie, a także bogaty dwory szlacheckie (ród Medyceuszy, król Zygmunt Stary).
