Straszny dwór jest operą Stanisława Moniuszki. Zawiera się w czterech aktach. Autorem libretta jest Jan Chęciński. Prapremiera odbyła się w Warszawie, 28 września 1865 roku.

Osoby:

Miecznik - baryton

Hanna, córka Miecznika - sopran

Jadwiga, córka Miecznika - mezzosopran

Pan Damazy, palestrant - tenor

Stefan i Zbigniew, bracia, towarzysze pancerni - tenor i bas

Cześnikowa, stryjenka Stefana i Zbigniewa - sopran

Maciej, sługa towarzyszy pancernych - baryton

Skołuba, klucznik Miecznika - bas

Grześ, parobek - tenor

Stara niewiasta - mezzosopran

towarzysze pancerni, żołnierze, wieśniacy, wieśniaczki, myśliwi, goście Miecznika.

Miejsce akcji:

Polska, druga połowa XVII wieku.

LIBRETTO

A k t I.

Stefan i Zbigniew, wracając z wyprawy wojennej, żegnają się z towarzyszami pancernymi, żołnierzami. Składają kawalerskie śluby, że nie dostąpią ożenku, aby na koleje wezwanie ojczyzny być w pogotowiu, tzw. śluby kawalerskie.

Gdy wracają do domu, radośnie witani przez domowników wykonują tercet Cichy domku modrzewiowy. Raz jeszcze utwierdzają rodzinę w przekonaniu, że ślubów kawalerskich dotrzymają, jednak niedługo potem zjawia się stryjenka Czesnikowa, która ma zamiar swatać młodych wojaków. Cześnikowa ma protegowane dwie niewiasty, jednak gdy dowiaduje się, że chłopcy maja zamiar odwiedzić Miecznika niepokoi się. Miecznik bowiem ma dwie piękne córki, Hannę i Jadwigę. Cześnikowa odwodzi młodzieńców od wyjazdu mówiąc jakoby dwór w Kalinowie ( dwór Miecznika) był przeklętym. Młodzi jednak śmieją się z pogróżek Cześnikowej i ruszają do Miecznika.

A k t II.

Na dworze Miecznika zebrane wokół komina dziewczęta odśpiewują Spod igiełek kwiaty rosną. Jest to czas Wigilii Nowego Roku, więc najdogodniejszy czas na wróżby. Dziewczęta przygotowują wosk, leją zarysowując kształty przeróżne. Obecny jest przy tym Damazy, ubiegający się o rękę jednej z córek Miecznika petent. Miecznik jednak bardzo dosłownie określa Damazemu cechy jakie powinien posiadać odpowiedni kandydat na męża dla jego córek. Otóż mieliby to być mężczyźni których obraz kreśli doskonały obraz Polaka -patrioty - rycerza. Ma miejsce aria- polonez Kto z mych dziewek, serce której. Przybywa Cześnikowa, która chcąc zepsuć wrażenie jakie mogliby sobą zrobić na pannach Stefan i Zbigniew, oczernia ich, czyniąc w oczach dziewcząt zniewieściałymi. te z kolei, postanawiają w nocy straszyć młodzieńców, aby tym przysporzyć sobie zabawy. Niedługo po Czesnikowej przybywa drużyna myśliwska: m. in. klucznik Skołuba, która to grupa zażarcie kłóci się o to, kto ugodził celnie dzika. Okazuje się, że byli to dwaj młodzieńcy, którzy jadąc w stronę Kalinowa, przez przypadek natrafili na miejsce polowania. Pojawiają się i młodzieńcy.

Jak się okaże także i Damazy będzie starał się ośmieszyć młodzieńców, wszak stanowią oni potencjalnych konkurentów do ręki córek Miecznika.

A k t III.

Goście mieli spędzić noc w wieży zamkowej. Za obrazami prababek Miecznika ukryły się Hanna i Jadwiga. Jednak jedyną osobą, która wystrasza się opowieści Skołuby i poruszających portretów jest Maciej, sługa młodzieńców i towarzysz drogi. Zbigniew zabiera więc starego przyjaciela do swego pokoju, a Stefan pozostaje sam, rozmarzony w pokoju z portretami. Stefanowi myśli uciekają ku Hannie, natomiast Zbigniew także nie może spać, bowiem zakochał się w Jadwidze. Młodzieńcy na próżno przypominają sobie kawalerskie śluby, bowiem niewiasty zawładnęły już ich sercami.

Nagle spostrzegają ruch za obrazami. Zostawiają samego Macieja, który jednak daje radę złapać wyłaniającego się zza zegara Damazego. Dziewczętom niedostrzeżonym przez młodzieńców udało się zbiec. Damazy opowiada chłopcom historię o tym, że chcąc skorzystać z obecności młodzieńców chciał sprawdzić, czy prawdziwa jest legenda o dworze Miecznika, który określany jest mianem strasznego dworu, gdzie niegdyś miałyby być popełnione czyny haniebnie za które teraz spoczywa nad nim klątwa.

Młodzieńcy postanowili wyjechać z dworu Miecznika nie chcąc podawać przyczyny.

A k t IV.

Miecznik zdenerwowany tajemniczością młodzieńców gotów był oskarżyć ich o tchórzostwo jednak Maciej powtórzył Miecznikowi opowiadanie jakie przedstawił w nocy młodzieńcom Damazy. W nadjeżdżającym kuligu Miecznik rozpoznał Damazego, od którego natychmiast zażądał wyjaśnień. Gospodarz sam wyjaśnił młodzieńcom legendę dotyczącą strasznego dworu. Otóż jego pradziad miał dziewięć pięknych córek, tak, że młodzieńcy przejeżdżający przez Kalinów zaręczali się jedynie z nimi, o co naturalnie zazdrosne były matki innych młodych panien. One to właśnie nazwały dom Pradziada Miecznika strasznym dworem.

Po tych wyjaśnieniach Damazy został ośmieszony. Odchodzi więc zdegustowany. Zbigniew i Stefan proszą gospodarza o zgodę na małżeństwo z córkami, a wzruszony Miecznik błogosławi młodym, zakochanym parom.

KOMENTARZ

Straszny dwór jest z pewnością jednym z doskonalszych dzieł Moniuszki, ale i jednym ze świetniejszych dzieł muzyki operowej. Świetnie skonstruowane sceny zespołowe oraz ciekawa harmonia stanowią prawdziwe atuty dzieła. Prawdziwym klejnotem dla muzyki, melomanów jest aria Stefana, mieszcząca się w III akcie, tzw. aria z kurantem. Jest ona bodaj najsłynniejszą arią tenorową.