Jon Locke (1632 - 1704)

Był angielskim filozofem, empirystą. Jego największym dziełem jest: "An Essay Concerning Human Understanding", gdzie stara się dać odpowiedź na dwa nurtujące go pytania. Zastanawia się skąd pochodzą ludzkie myśli oraz wyobrażenia a także czy człowiek może ufać temu, co pochodzi od zmysłów.

Locke odpowiada, iż myśli oraz wyobrażenia stanowią tylko odbicie tego, co człowiek już widział czy słyszał. Twierdzi, iż dopóki nie pozna się czegoś empirycznie, nie doświadczy się za pomocą zmysłów ludzka świadomość stanowi Tabula rasa, czystą kartę, czystą tablicę. Dopiero poprzez zmysłowe poznawania świata człowiek zyskuje wiedzę o nim.

Locke podzielił własności rzeczy na własności pierwotne oraz wtórne. Własności pierwotne tkwią w rzeczach, są stałe np. ciężar czy kształt. Doświadczając ich zmysły oddają autentyczne cechy rzeczy. Własności wtórne nie tkwią w rzeczach, ale pochodzą ze zmysłów, są zmienne, toteż nie mogą stanowić o stałych cechach rzeczy. Są nimi np. kolor, zapach dźwięk czy kształt.

Wrażenia, które płyną ze świata są subiektywne, zależą od zmysłów konkretnych ludzi. O świecie można powiedzieć opierając się jedynie na analizie własności pierwotnych, wtedy wiedza o rzeczach będzie obiektywna.

Filozof uznawał, iż ludzie stworzyli pogląd przyznający mężczyźnie zwierzchnictwo nad kobietą, toteż ludzie mają prawo go zmieniać. Popierał tolerancję oraz wolność duchową, niezależność. Wyrażał także swoje poglądy dotyczące kwestii władzy państwowej. Żył w okresie panowania Ludwika XVI, głoszącego hasło :"Państwo to ja", określanego mianem tyrana, władcy absolutnego. Nie dziwne więc, że twierdził, iż władza ustawodawcza oraz wykonawcza powinny być oddzielone, ponieważ tylko w ten sposób można uniknąć tyranii.

wrażenia, są zależne od zmysłów poszczególnych ludzi

Georgie Berkeley (1685 -1753)

Był Irlandczykiem, biskupem stojącym na stanowisku empiryzmu. Jego największym dziełem jest: ,,A Treatise Concerning The Principles Of Human Knowlege". Uważał, iż nauka oraz filozofia zagrażają światopoglądowi propagowanemu przez chrześcijaństwo. Twierdził, że Bóg stanowi jedyną przyczynę wszystkiego co istnieje. Wszystko jest w Bogu, siła boża przenika cały świat. Każde ludzkie wrażenie zmysłowe jest wywołane przez Boga, każde działanie ma w nim inspirację.

Berkeley zadawał sobie pytanie, czy świat materialny, który jest postrzegany przez człowieka składa się z prawdziwych, realnych rzeczy, czy jest tylko wytworem ludzkiej świadomości. Zastanawiał się także nad realnością przestrzeni oraz czasu, podejrzewając, że mogą być jedynie wytworem człowieka. Myśliciel doszedł do wniosku, że świat zewnętrzny, materialny nie istnieje w rzeczywistości, istnieje jedynie w ludzkiej świadomości, jest jej tworem. Ten kontrowersyjny pogląd zakładał, iż jeśliby wszystkie zmysły postrzegające świat przestały działać, przestałby on istnieć, gdy np. człowiek zamyka oczy, lub odwraca wzrok od danego przedmiotu, ten przestaje istnieć. Realnie istnieje tylko świadomość i Bóg, który zsyła człowiekowi wrażenia.

Dawid Hume (1711 - 1776)

Podobnie jak jego poprzednik Locke, Dawid Hume był angielskim empirykiem. Jego największym dziełem jest "Rozprawa o naturze człowieka." Był filozofem pasjonującym się nauką; uznającym jedynie je obie.

Hume postulował powrót do spontanicznego, pełnego życia postrzegania świata przy pomocy zmysłów. Chciał uporządkować nieprzejrzyste pojęcia oraz konstrukcje myślowe swoich poprzedników.

Interesował się wyłącznie realną rzeczywistością, którą można zbadać za pomocą zmysłów. Twierdził, że człowiek posiada dwa rodzaje przedstawień: 1. wrażenia, powstają one poprzez spontaniczne postrzeganie przez zmysły rzeczywistości zewnętrznej. 2. idee , czyli wyobrażenia, stanowią wspomnienia wrażeń. Wrażenia są żywsze i silniejsze od wyobrażeń, idee to kopie oryginalnych wrażeń. Marzeniami sennymi są posklejane wrażenia, czyli złożone wyobrażenia, np. koń i skrzydła to pegaz; są to nierzeczywiste i fałszywe idee.

Hume wyrażał też swoje poglądy na temat Boga. Twierdził, że jest ojcem w niebie wszystkich ludzi. Jest inteligentny, sprawiedliwy, surowy, mądry. Filozof był agnostykiem, toteż nie miał pewności, że Bóg istnieje. Był empirystą, toteż uznawał za rzeczywiste i prawdziwe jedynie to, co człowiek może doświadczyć, poznać za pomocą zmysłów. Wszystkie pozostałe kwestie, których nie można poznać empirycznie (np. kwestia istnienia Boga) pozostawał otwarte, gdyż nie można zdobyć o nich pewności.

Hume sądził, że życie człowieka nieustannie biegnie do przodu, powoduje zmiany, toteż nie posiada on jakiegoś stałego jądra osobowości. Życie ludzkie jest nieprzerwanym ciągiem procesów fizycznych oraz psychicznych, nieustannie przeobrażających człowieka.

Hume ogromną rolę przypisywał uczuciom, zmysłom, postrzeżeniom. Poznanie umysłowe, teoretyczne nie może dać pewności, jedynie zmysły dają prawdziwy obraz rzeczywistości. Uważał, że człowiek odpowiedzialny nie jest człowiekiem kierującym się rozumem, ale uczuciami. Uczucia są ważniejsze, ponieważ to one kierują człowiekiem, decydują o tym, co robi i mówi.

Immanuel Kant (1724 - 1804)

Był niemieckim filozofem, urodził się w Królewcu, tam też spędził całe swoje życie. Jego filozofia ukształtowała się na głębokiej wierze, chciał, podobnie jak Berkeley ratować zasady wiary chrześcijańskiej.

Przyznawał rację empirystom, gdy twierdzili, że człowiek uzyskuje wiedzę o świecie opierając się na doświadczeniach, które uzyskał dzięki pomocy zmysłów. Zgadzał się także z racjonalistami, twierdząc, że ludzki rozum posiada cechy, które wpływają na sposób pojmowania przez człowieka otaczającego go świata. Przyznawał rację Hume'owi, gdy ten mówił, że człowiek nie może mieć pewności co do świata obiektywnego, może jedynie uzyskać pewność co do świata subiektywnego, takiego, jaki mu się przedstawia.

Kant rozróżnił ,,das Ding an sich" od ,,das Ding für mich", a więc "rzecz w sobie" od "rzeczy dla siebie". Człowiek nie jest w stanie osiągnąć prawdziwej wiedzy o "rzeczy samej w sobie"; wie jedynie, jak rzeczy mu się ukazują.

Filozof stwierdził, że to, co człowiek postrzega zależy od czasu oraz przestrzeni, konstytuują one postrzeżenie. Poprzedzają one ludzkie doświadczenie, dzięki nim rozum ludzki jest w stanie łączyć poszczególne wrażenia w rzeczy. Pod tym względem to rozum, na podstawie czasu rzeczywistość przestrzeni tworzy rzeczywistość.

Cechą charakterystyczna ludzkiego poznania jest dążenie do przyczynowości. Człowiek wiąże zdarzenia w związki przyczynowo - skutkowe. Kant nie zgadzał się z Humem, który uważał, iż postrzeganie przyczyn i skutków jest wyłącznie sprawą przyzwyczajenia, nie ma nic wspólnego z rozumem.

Kant wskazywał, iż w kwestiach, o których nie da się orzec przy pomocy rozumu lub doświadczenia człowiek musi oprzeć się na wierze religijnej. Wiara w nieśmiertelność lub w istnienie Boga nazwane zostały postulatami praktycznymi, stanowią założenia, które należy przyjmować bez dowodów.

Kant ukazał, iż każdy człowiek posiada rozum praktyczny, stanowiący pewną zdolność rozumu pozwalającej dokonać mu oceny moralnej, stwierdzić, co stanowi dobro a co zło. Umiejętność odróżniania dobra wszyscy zła posiada każdy człowiek, jest to jego cecha wrodzona. Wszyscy ludzie wszyscy równym stopniu są podporządkowaniu prawu moralnemu, mówiącemu wszyscy tym, jak należy postępować wszyscy danej sytuacji, jakimi wartościami należy się kierować. Prawo moralne określone zostało przez filozofa "imperatywem kategorycznym", stanowi on kategoryczny nakaz, może on być określony jako swoista "złota zasada", a więc: traktuj innych ludzi tak, jak sam chciałbyś być przez nich traktowany.

,,Są dwie rzeczy, które napełniają duszę podziwem i czcią, niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie .Są to dla mnie dowody, że jest Bóg nade mną i Bóg we mnie."