Deesis to wyraz pochodzący z języka greckiego, w którym oznacza błaganie, prośbę. Jeżeli zdobył popularność w średniowieczu, epoce teocentrycznej, nie będzie niczym zadziwiającym fakt, że deesis to błaganie wyrażone wobec Boga.

 Istota deesis

Deesisto szczególne błaganie. Jest ono skierowane do jednej tylko z osób boskich - Chrystusa. Ale błagania tego nie zanosi człowiek sam, a jedynie za pośrednictwem Matki Boskiej oraz Jana Chrzciciela. Motyw ten szczególną popularność zdobył w ikonografii chrześcijańskiej. 

Zawsze w centralnym punkcie ukazywany był Chrystus siedzący na tronie jako Zbawiciel i Sędzia. Po jego obu stronach w pozach błagalnych, na klęczkach lub w pokłonie ukazani byli Matka Boska oraz Jan Chrzciciel. Jeżeli w deesiswystępowały jeszcze postacie archaniołów, apostołów i męczenników, nazywano rzecz wielkim deesis.

Popularność motywu deesis, przyczyny

Samo deesis przywędrowało od wschodnich chrześcijan, ale zostało podchwycone z uwagi na zgodność z ideą tzw. pośrednictwa, wynikającą ze średniowiecznego zhierarchizowania społeczeństwa. 

W rzeczywistości tej epoki system feudalny utwierdził społeczeństwo na swych miejscach, jak na szczeblach drabiny i w myśl otaczanego kultem św. Tomasza, próby wtargnięcia na szczebel wyżej były naruszeniem woli Bożej. 

Stąd przekonanie, że do Boga też nie wolno zwracać się bezpośrednio, a jedynie poprzez osoby, które nie są boskie - świętych lub Matkę Boską, jak w motywie deesiswłaśnie. Oni przekażą prośby ludzi Chrystusowi, a przez niego dopiero dotrą one do Boga Ojca. W tej sytuacji ilustracyjny motyw deesisumieszczany na mozaikach, freskach, tympanonach katedr, stał się powszechnym.

Motyw deesis w literaturze

Ideę pośrednictwa i ilustracyjny przykład omawianego motywu możemy spotkać w naszej literaturze - Bogurodzicajest literackim odpowiednikiem deesis. Pierwsza zwrotka, będąca apostrofą do Matki Bożej, z błaganiem, by zjednała ludziom swego Syna, druga zaś zwrócona już do Chrystusa wzywanego za pośrednictwem Jana Chrzciciela.