Średniowieczny teatr

Dramat liturgiczny

Najstarszy typ średniowiecznych przedstawień. Krótkie scenki dramatyczne przedstawiane podczas obrzędów liturgii. Wielkiego Była to inscenizacja wydarzeń związanych z męką i śmiercią Jezusa ( np. nawiedzenie grobu przez trzy Marie)

Misterium

Przedstawienie o treści biblijnej wystawiane podczas świąt kościelnych, najczęściej podczas Bożego Narodzenia lub Wielkanocy. Misterium po łacinie znaczy tajemnica. Sztuki te odgrywane były w kościołach na ustawionych w szeregu od wejścia do ołtarza mansjonach - podestach z bocznymi ściankami. Przedstawienia odgrywano równocześnie, dlatego tez teatr średniowieczny zwiemy teatrem symultanicznym. W późniejszych czasach misteria przestały być wystawiane w świątyniach. Odgrywano je w różnych punktach miasta: na ulicach, placach. Bohaterowie misteriów przebrani byli w barwne, bogate kostiumy. Sztuki obfitowała w efekty specjalne - ukazywano niebo, piekło i wyskakujące z niego diabły. Teatr finansowany był przeważnie przez cechy - zrzeszenia rzemieślników.

Mirakl

Wyraz "mirakle" po francusku znaczy cud. Były to sztuki przedstawiające sceny z życia Maryi, świętych i męczenników. Cechą charakterystyczną tych utworów były liczne cuda i niezwykłe wydarzenia towarzyszące biografiom bohaterów.

Moralitet

Przedstawienie o świeckiej tematyce, mające charakter moralizatorski i dydaktyczny. Bohaterem nie były postacie biblijne, ale przeciętny średniowieczny człowiek - tzw. Każdy. Musiał on wybierać miedzy dobrem a złem, o jego duszę walczyli Szatan i Bóg. Cechą charakterystyczną tego przedstawienia była alegoryczność - przedstawianie pojęć abstrakcyjnych w sposób obrazowy i konkretny, np. zło przedstawione jako postać diabła (personifikacja).

Misteria, mirakle, moralitety były sztukami o tematyce poważnej. Miały za zadanie moralizować, pouczać. Dlatego też w przerwach pomiędzy poszczególnymi częściami tych utworów wystawiano krótkie wierszowane scenki zwane intermediami. Były to sztuki komiczne, najczęściej wyśmiewały ludzkie wady i przywary. Intermedia przekształciły się w samodzielne utwory - farsy. Były to świeckie komedie charakteryzujące się licznymi perypetiami bohaterów, efektami karykaturalnymi i groteskowymi i komizmem sytuacyjnym. Przykładem farsy jest utwór z 1465 roku pt. "Mistrz Piotr Pathelin". Opowiada on o miejskim sądzie mającym za zadanie rozstrzygnąć spór o barany. Treść komedii obfituje w liczne dygresje (odejścia od tematu), zakończone za każdym razem wezwaniem: "powróćmy do naszych baranów".

Średniowieczna muzyka

W muzyce kościelnej dominowały chóry, tzw. chorały gregoriańskie (ich nazwa pochodzi od imienia papieża Grzegorza I, który wprowadził je do świątyń na przełomie VI i VII wieku). Należeli do nich wyłączne mężczyźni - klerycy i mnisi. Śpiewano a capella, na jeden głos (unisono). Melodię utworów wykonywanych przez chorał zapisywano początkowo przy pomocy liter, potem figur geometrycznych - kwadratów, rombów, kresek. Był to tzw. zapis neumatyczny, ukazywał w uproszczony sposób linie melodyczną. Zapis melodii na czterech poziomach linii równoległych stworzył włoski zakonnik Guido z Arezzo. Około 1200 roku dodano piątą linię - tak powstała współczesna "pięciolinia". Guido z Arezzo stworzył też nazwy dla dźwięków gamy "ut" (dziś "do"): "re", "mi", "fa" "sol" "la". W VI wieku dodano dźwięk "ti" - dziś "si".

W średniowieczu rozwijała się również muzyka świecka. Podczas jarmarków waganci, zwani w Polsce rybałtami śpiewali wesołe, proste piosenki o frywolnych tekstach. Innego typu utwory wykonywali trubadurzy, wędrowni śpiewacy. Tworzyli wzniosłe i melancholijne pieśni o nieszczęśliwej miłości i idealnych kochankach. Ich sztuka wyrosła na gruncie kultury dworskiej, szerzyła więc rycerski kult kobiety oraz model miłości romantycznej i niespełnionej. Pieśniom trubadurów towarzyszyły instrumenty: flet lub lutnia.

Najsłynniejsze polskie pieśni średniowieczne to "Bogurodzica", pierwszy polski hymn narodowy i utwory opiewające życie świętych, np. św. Wojciecha (jego losy przedstawione są na drzwiach katedry w Gnieźnie) lub św. Stanisława Biskupa, zabitego na rozkaz Bolesława Śmiałego.