Czym są fraszki? - to żartobliwe, humorystyczne utwory mające charakter okolicznościowy. Poeta zawiera w nich własne, osobiste obserwacje dotyczące życia, zdrowia, życia na dworach, przyzwyczajeń ludzi znaczących - ludzi duchownych, szlachciców; odnoszą się również do życia na wsi. Można by zatem stwierdzić, że utwory te są świetnym pamiętnikiem człowieka, który poprzez pisanie wyraża swoje poglądy. Często podmiotem lirycznym tych utworów jest sam poeta.
Uważa się, ze fraszki wyrażają ideały i zasady renesansowe - przedstawiają codzienność, najczęściej odnoszą się do życia człowieka i jego problemów - jego radości, cierpienia, smutki. Jan Kochanowski zawiera w nich swój pogląd, że ważne i potrzebne każdemu są także zabawy, rozmowy z przyjaciółmi, uczestnictwo w ucztach.
Kilka przykładowych fraszek:
"Do gór i lasów" - utwór odnosi się bezpośrednio do życia samego poety. Kochanowski opowiada w niej (oczywiście skrótowo) najważniejsze wydarzenia ze swojego życia. Fraszka mówi także o przemijalności i upływie czasu. Ale jednocześnie pojawia się w niej namowa poety, aby korzystać z każdej chwili życia ("carpe diem").
"O miłości" - poeta wyraża przekonanie, że miłość jest uczuciem którego nie można ominąć, nie da się przed nim uciec. Każdy człowiek prędzej, czy później zakocha się i nic nie będzie mógł na to poradzić.
Jan Kochanowski pisał również fraszki, które zawierały w swojej treści również poważne, filozoficzne przesłania. Wyrażał w nich swoje poglądy dotyczące życia, czy też śmierci. Przykładem może być fraszka zatytułowana - "O żywocie ludzkim". Pojawia się tu częste w tamtym okresie, porównanie życia ludzkiego do teatru, w którym człowiek był aktorem, marionetką w rękach Boga. Życie człowieka bezpowrotnie przemija, dlatego poeta powtarza, aby nie przywiązywać się zbytnio do doczesności i materialnych korzyści. Fraszka ta mimo, że dotyczy poważnych rzeczy i tematów nie jest zbytnio pesymistyczna - poeta mówił, że człowiek we wszystkim musi odnaleźć "złoty środek". W innym utworze, mającym taki sam tytuł, poeta mówi, że Bóg przyglądając się poczynaniom człowieka śmieje się z nich.
W całym cyklu fraszek często pojawiał się również motyw fałszywej, pozornej religijności. Jan Kochanowski, sam będąc człowiekiem wierzącym, w doskonały sposób wytyka ludziom duchownym pozorność ich posłannictwa, pijaństwo, zaniedbywanie swoich obowiązków, a także ludzi którzy wierzą tylko na pokaz innym - "Na nabożną".
Tematyka fraszek jest niezwykle bogata. To nie tylko doskonałe odzwierciedlenie poglądów poety na sprawy najistotniejsze - dotyczące człowieka, ale także problemy egzystencjalne, filozoficzne, moralne, religijne. Fraszki są doskonałym dokumentem pokazującym wady ludzi szesnastego wieku.
