Odrodzenie ukształtowało się w połowie XV wieku. Jego kolebką były Włochy. W innych krajach europejskich dotarło ono około XV wieku, wówczas gdy renesans włoski został w pełni rozwinięty. Stąd wynika fakt, że koniec renesansu włoskiego zbiega się ze szczytowym momentem w pozostałej części Europy, w której schyłek epoki nastąpił końcem XVI wieku. Polski renesans datuje się na lata XV wieku do trzydziestych lat XVII wieku.

We Włoszech w XIV wieku żywe były pamiątki po potędze starożytnych Rzymian. Widać to było w polityce i kulturze. Dlatego częste były powroty wielkich pisarzy np. Petrarki i Boccaccia do klasyki i łaciny, niemniej tworzyli oni po włosku, rozwijając stroną artystyczną języka. Początek renesansu to także wielka i wybitna literatura narodowa w różnych państwach europejskich. Rozwijano wtedy, kształtowano i udoskonalano wtedy wzory z antyku, dlatego pojawiły się pieśni, treny, hymny, eposy, tragedie, komedie, powieści.

Odrodzenie wspaniałego dziedzictwa antycznego ( od tłumaczenia francuskiego słowa "renaissance" wzięła nazwą epoka odrodzenia) mogło się tak szybko odbyć i powszechnie za sprawą wynalazku, jakim był druk. Wynalazł go Jan Gutenberg w 1455 roku. XV wiek to również okres wielkiego tryumfu miast włoskich w dziedzinie handlu. Rozwinął się też rynek walutowy. Ludzie prowadzący interesy byli wykształceni i oczytani w literaturze antycznej, ponieważ to dawało respekt. Humanizm, czyli prąd zwracający się do człowieka i jego świata, ukształtował w pełni epokę renesansu.

Powszechne było w tym czasie zjawisko mecenatu, czyli roztaczanie opieki bogatych nad artystami. Przynosiło to sławę, szlachetność, a także pozwoliło na uwiecznienie zamożnych rodów w historii sztuki. Ta sytuacja była też dogodna dla młodych artystów, którzy mogli swobodnie pracować.

Naczelną wartością renesansową był oczywiście człowiek, ale również jego umysł. Ważne stało się wszechstronne wykształcenie, opanowanie różnych dziedzin artystycznych i filozofii. Pozwalało to na ogromną samodzielność człowieka w kształtowaniu własnej osobowości, która w żadnym stopniu nie musiała być uzależniona od narzuconego z góry autorytetu.

Pochodzące z Włoch kierunki renesansowe, miały olbrzymi wpływ na atmosferę umysłową i ideową XV- wiecznej Europy.

Sztuki renesansowe:

- założenia renesansowe w sztuce: najważniejszym z nich było osiągnięcie ładu, idealnych proporcji, które byłyby odwzorowaniem spokojnej, zrównoważonej i harmonijnej przyrody, czyli boskiego dzieła;

- w rzeźbie czerpano inspirację z dorobku artystycznego antycznych twórców. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że gotyk nie ustąpił od razu miejsca nowym prądom i tendencjom rzeźbiarskim. Humanizm spowodował wielkie odkrycie człowieka, czego rezultatem było dla rzeźbiarzy spróbowanie stworzenia realistycznego posągu, o dokładnie odwzorowanym ciele ludzkim i ukazaniem właściwych dla niego uczuć i wnętrza. Renesansowe rzeźby były monumentalne, uwolnione od rygorów architektonicznych, które dyktowałyby jej wygląd;

- w malarstwie odkryto perspektywę, która miał szczególnie doniosłe znaczenie w tworzeniu realistycznych obrazów trójwymiarowych przedmiotów i dwuwymiarowych płaszczyzn. Perspektywa pozwalała zatem na malowanie rzeczywistości, takiej, jaką widzimy i obserwujemy. Malarze często przedstawiali również postacie, rozwijając tym samym sztukę portretową.