Objaśnienie terminu "renesans" oraz korzenie kulturowe:

Epokę w historii literatury i sztuki, którą zapoczątkowały przemiany myślowe i kulturowe we Włoszech, nazywamy renesansem. Nazwa jej nie pochodzi jednak z Włoch, a przewrotnie z Francji, od słowa "renaissance", które tłumaczy się jako odrodzenie. Na określenie całego nurtu i epoki użyli tego terminu badacze w XIX wieku. Renesansem nazwali oni wówczas tendencje sprzyjające odrodzeniu antycznego dorobku literackiego oraz rozwijaniu nauki starożytnej. Potem znaczenie tego pojęcia powiększyło się: zaczęto opisywać nim także odradzanie się i odkrycie człowieka, ciągłe podwyższanie jego umiejętności; odkrycie antyku i wszystkich jego osiągnięć w dziedzinie nauki, sztuki, filozofii. Takie zjawiska były silne w XIV wieku.

Podłoże historyczne i geograficzne było niezwykle zróżnicowane i znacząco wpłynęło na kształt renesansu. Najważniejszymi czynnikami były z pewnością: zmniejszenie wpływów Stolicy Apostolskiej na politykę europejską, upadek feudalizmu, który przyczynił się do powstania nowych krajów: Hiszpanii, Francji, Szwajcarii i Polski. Ważnym czynnikiem okazał się także nurt, nazywany reformacją.

Umowny czas trwania renesansu:

Epoka ta rozpoczęła się w XIV wieku w miastach włoskich, w końcu XV wieku prądy dotarły do północnej części kontynentu europejskiego. Zakończyła się ona na początku XVI wieku na południu, na północy natomiast na końcu XVI wieku lub początku XVII wieku.

Początek polskiego odrodzenia:

Zapowiedzią nowych prądów humanistycznych w Polsce była "Historia Polski" Jana Długosza. Także twórczość poetycką Mikołaja Hussowskiego, Jana Dantyszka, Andrzeja Krzyckiego, Klemensa Janickiego w łacinie, choć czasowo należy do średniowiecza, to ideowo realizuje już renesans. Za początek epoki renesansu można więc uznać koniec XV stulecia. Bardzo szybki rozwój myśli humanistycznych zawdzięczać trzeba m.in. wędrownym humanistom włoskim i niemieckim: Filipowi Buoanaccorsiemu, Konradowi Celtisowi. Charakteru epoce dodały też dwory możnowładcze, pozwalające na rozwój mecenatu.

Drukarstwo w Polsce:

Cechą charakterystyczną epoki jest druk. To odkrycie dosyć szybko pojawiło się w Rzeczpospolitej. Pierwszym wędrownym warsztatem był warsztat Kaspra Straubego z 1473 roku. W 1491 istniał już w Krakowie zakład drukarski u Szwajpolta Fiola. Innymi znanymi drukarzami byli: Jan Haller, Kasper Hochfeder, Florian Ungler.

Wpływ Akademii Krakowskiej:

Ta pierwsza w Polsce uczelnia wyższa odegrała olbrzymią rolę w kształtowaniu i rozwijaniu myśli renesansowych. Dzięki jej atmosferze kulturalnej i naukowej wzrastało zainteresowanie nauką i literaturą starożytną, a także humanizmem europejskim. Poetami klasycznymi, czytanymi w Akademii byli Wergiliusz, Horacy i Terencjusz.

Główny prąd renesansu:

Kolebką humanizmu również były Włochy, a dokładnie Florencja. Tam właśnie zaistniały dogodne warunki rozwoju nowego kierunku umysłowego. Rządził tam ród Medyceuszów, który swoim majątkiem wspomagał artystów. Podstawowym założeniem humanizmu było pokładanie wiary w człowieku, który według ówczesnych przekonań miał nieograniczone zdolności i możliwość poznania i tworzenia. Odchodzono od średniowiecznego teocentryzmu (Bóg w środku świata), na rzecz antropocentryzmu, który koncentrował się na człowieku. Źródłem takich idei była starożytność, jej mądrość oraz umiłowanie do harmonii, która jest w naturze. W sztuce wiernie ją odtwarzano (sztuka mimetyczna). Również ze starożytnej Grecji zaczerpnięto ideał wychowawczy("paideia"), polegający na kształtowaniu charakteru i wszelkich zdolności, a także wykształceniu, bardzo dokładnym, obejmującym wiele dziedzin. Dlatego większość nauk humanistycznych m.in. historia, retoryka, gramatyka, filozofia, mają rodowód antyczny. Należy dodać, że zostały one rozwinięte na wielu uczelniach europejskich, dzięki czemu powstały tzw. studia humanistyczne. Nauki te były rozwijane i wykładane w Krakowie.

Odkrycie starożytności w kulturze XV wieku:

Dla lepszego rozumienia recepcji starożytności w renesansie należy powiedzieć, że nie było to zupełnie nowe odkrycie, ponieważ epoka ta była znana również w średniowieczu. Interesowano się wówczas przede wszystkim pismami antycznych filozofów, ale też nauką i literaturą. Niemniej dostęp do jakiejkolwiek wiedzy był bardzo ograniczony, ponieważ wykształceni byli nieliczni: bogaci ludzie i niektórzy duchowni, więc znajomość kultury Greków i Rzymian była fragmentaryczna, niedokładna, nie obejmowała wszystkich zagadnień. Poza tym zawsze dorobek starożytnych był przeciwstawiany kulturze i obyczajom chrześcijańskim.

Renesans przyniósł natomiast rzetelną wiedze na temat antyku. Wiedza ta obejmowała znajomość nauki, literatury, sztuki, architektury, ale też obyczajów. Pisma czytano w oryginale dzięki znajomości języków starożytnych. Latami zgłębiano tajemnice świata antycznego, a następnie przenoszono je na grunt współczesny. Tylko takie, dokładne poznanie doprowadzało do czerpania ze starożytności jako z pełnego i przystępnego źródła.

Rozwój reformacji w Europie:

Reformacją nazywamy ruch umysłowy, który rozwinął się w Europie w XVI wieku, w czasie kryzysu władzy papieskiej. Celem reformacji było przeprowadzenie zmian w organizacji kościelnej, a także w życiu duchowym i religijnym wiernych. W wyniku działania reformatorów w całej Europie powstały nowe wyznania protestanckie ,np. luteranizm, kalwinizm, anglikanizm. Reformacja kładła nacisk na swobodną interpretację Biblii, zmianą w nabożeństwach i obyczajach kościelnych.

Przekłady Pisma Świętego:

Reformacja postulowała indywidualnie odczytywanie Biblii, odrzuca prymat Kościoła w narzucaniu jej odbioru. Według reformatorów miała ona być podstawą wiary, dlatego od razu sporządzano przekłady Pisma Świętego ma języki narodowe. Dzięki temu stało się ono dostępne dla większej liczby wiernych, była częściej czytana. Wyznanie protestanckie dopuszczało wiernych do kontaktów z tekstem Biblii. Katolicy zaczęli to praktykować wiele lat później.

W czasie odrodzenia przekładano Biblię bardzo często właśnie ze względu na rozwój reformacji. Tłumaczyli protestanci i katolicy. Przekładał Pismo Święte jeden z najwybitniejszych humanistów epoki Erazm z Rotterdamu. W Polsce doby renesansu najbardziej znane jest tłumaczenie Jakuba Wujka, jest to tłumaczenie katolickie, które zostało wydane w 1599 roku. Ten przekład został uznany przez władze Kościelne i pozostał użyciu do 1966, kiedy wydano Biblię Tysiąclecia.

Bibliografia, z której możesz skorzystać:

1. J. Ziomek, "Renesans".

2. J. Pelc, "Literatura renesansu w Polsce".

3. J. Burckhardt, "Kultura odrodzenia we Włoszech".

4. J. Huizinga, "Jesień średniowiecza".

5. Z. Łempicki, "Renesans, Oświecenie, Romantyzm".