Najwierniejszy portret stanowych relacji w renesansowej Polsce przedstawił Rej w sowim utworze, pt.: "Krótka rozprawa między panem, wójtem a plebanem...". dzieło to miało skłonić do zastanowienia się nad sytuacją w świecie, obecna oczywiście. W utworze widzimy przedstawicieli szlachty, chłopstwa i książąt, którzy obrzucają się oskarżeniami. Zostało tu skrytykowane duchowieństwo za: zaniedbanie obowiązków, rozpustę, obżarstwo, lenistwo, zacofanie, egoizm, bogacenie się, brak zainteresowania wiarą, wykorzystywanie obrzędów dla własnych celów materialnych, np. odpusty. Stan szlachecki autor krytykuje za: hazard, egoizm, marnowanie państwowych pieniędzy na rozpustny tryb życia, obżarstwo, pijaństwo, brak poszanowania dla tradycji. Skrytykował też sejmową nieudolność, przekupstwo, prywatę, zabieganie o urzędy, brak patriotycznych postaw. Autor rozprawy wyraźnie stanął w obronie chłopa, który żył w najgorszych warunkach, to o utrzymywał szlachtę i kościół, nie miał prawie żadnych praw, SA wykorzystywani nadmiernie. Wizja reja przedstawiona w tym utworze jest bardzo pesymistyczna wizja, jednak prawdziwie pokazuje choroby ustrojowe, które przyczyniły się do upadku Rzeczypospolitej. Pisarz zaakcentował przywary ludzkie ale zaznaczył, ze SA osoby, które chcą dobra ojczyzny. Dlatego też proponuje, aby wszyscy obywatele wykazali się patriotyzmem i propaguje postawę uczciwego człowieka. Wiele ze swoich spostrzeżeń prezentuje również w innym utworze zatytułowanym Zwierzyniec, w którym zamieścił epigramaty mówiące o życiu ludzkim w XVI wieku. Pokazał w tych scenkach sposób życia wielu warstw społecznych: króla, duchowieństwa, które jest utrzymywane z pracy rąk wielu uczciwych chłopów (podobnie jak w rozprawie), co miało na celu ośmieszenie, uzyskane przez liczne żarty i śmieszne scenki odzwierciedlające życie w dawnej Polsce.
