RENESANS
Okres nazywany powyższym terminem wywodzi się z Włoch, tam właśnie była kolebka tej epoki, natomiast sama nazwa renesans pochodzi od francuskiego słowa "rennaissance", które tłumaczymy jako odrodzenie. Użyli jej francuscy badacze w XVIII wieku, na określenie pewnych zjawisk kulturalnych za czasów królowania Franciszka I w latach 1515-1547. Chodzi tu o przede wszystkim o odrodzenie całej kultury antycznej, we wszystkich jej aspektach.
Jednakże potem zawartość pojęcia rozszerzyła się; zawarła w sobie:
-renovatio hominis- rozumiane jako odnowienie człowieka, polepszenie jego życia;
-renovatio antiquitais- rozumiane jako wznowienie antyku, wraz z jego całym bogatym dorobkiem literackim, filozoficznym i poglądowym.
Epoka renesansu, jej światopogląd i prądy rodziły się w sprzyjających dla siebie warunkach. Częstokroć miały one podłoże o charakterze historycznym, np. upadek Europy feudalnej; bądź też politycznym, np. zmniejszenie roli papieża, kształtowanie się nowych państw: Hiszpanii, Szwajcarii, Polski. Poza tym pojawił się nowy prąd- reformacja.
Za ramy czasowe nowej epoki możemy przyjąć wiek XIV do początku XVI we Włoszech; koniec XV do końca XVI wieku, a nawet lat trzydziestych następnego stulecia w krajach Europy Północnej. Za początek renesansu w Polsce przyjmujemy koniec XV wieku ( zapowiedzią są "Annales" Jana Długosza).
To właśnie pod u schyłku XV stulecia przyjeżdżają do naszego kraju myśliciele humanistyczni. Największy wpływ wywarli Filip Buonaccorsi zwany Kallimachem oraz Konrad Celtis. Nowym i bardzo ważnym zjawiskiem renesansu stał się mecenat, czyli opieka bogatych możnych na sztuką i artystami. Można mówić także o swoistym czasie zwrotu kulturalnego- świat średniowieczny odchodzi, a w jego miejsce pojawiają się nowe tendencje.
Za jedną z nich możemy uznać rozwój nowoczesnych środków rozprzestrzeniania wiedzy- drukarni. Istnieją w Polsce od 1473, wtedy warsztat założył Kasper Straube. Znaczące i warte zapamiętania są nazwiska innych renesansowych drukarzy: Wietora, Hallera, czy Unglera.
Kolejną zaś jest rozwój i kształtowanie myśli i nauk renesansowych na Akademii Krakowskiej. Dzięki środowisku akademickiemu bardzo intensywnie zajmowano się dorobkiem renesansu włoskiego, ale przede wszystkim naukami starożytnymi. Znana była literatura starożytnych klasyków ( Wergiliusz, Owidiusz, Horacy i Terencjusz).
Warto również zwrócić uwagę na charakter i aspekty odkrycia dorobku świata antycznego. Nie było to epoka zupełnie zapomniana. Średniowieczni uczeni bowiem także sięgali do starożytności, ale nie poznawali jej zbyt dokładnie, nie leżało to bowiem w kręgu ich zainteresowań. Posiadali oni wiedzę raczej z zakresu filozofii, ale po to, by móc z nią dyskutować, krytycznie się do niej odnosić, gdyż uważano wtedy starożytnych za pogan. Literaturę, sztukę i inne dziedziny traktowano pobieżnie, czytając częściowo, tak więc nie wniesiono wiele opracowań, czy tłumaczeń do historii.
Odmiennie było w renesansie. Część bowiem zainteresowań, tematów, form zaczerpnięto ze starożytności. Główną ideą humanizmu było przecież wielkie zainteresowanie człowiekiem, jego egzystencją we wszystkich możliwych wymiarach. A przecież to starożytni postawili w centrum jednostkę, by wokół niej kręcił się ziemski świat. Tak więc konieczne było doskonałe zgłębienie nauki, twórczości w różnych dziedzinach, religii, rozumienia świata i samooceny człowieka przez myślicieli XV wieku. Tylko to bowiem mogło doprowadzić do zrozumienia świata starożytnego, źródeł jego kultury. Pozwoliło to odnaleźć sens i świadomie korzystać z dorobku intelektualnego klasyków. Odrodzenie przyniosło ogólny, całościowy wgląd w dorobek antyku. Dzięki temu mogły rozwinąć się bogate studia humanistyczne, nauki, które miały swój rodowód kilkaset wieków wstecz. Doskonaliły się one na uniwersytetach, łącznie z Akademią Krakowską.
