W okresie Młodej Polskie w literaturze zdecydowanie królowała liryka, tak więc twórczość poetycka tego okresu była niewątpliwie bardzo bogata. Narodził się wówczas modernizm, a wraz z nim wiele nowych trendów artystycznych. Modernizm wyznaczał kierunek sztuce, która miała w sposób przemawiający do czytelnika ukazywać uczucia i nastroje towarzyszące końcowi wieku XIX-tego.
W poezji młodopolskiej widzimy różnorodność tematów na które składały się przede wszystkim: sztuka i jaj zadania, rola przyrody w życiu człowieka i jej nacechowane emocjami opisy, człowiek z jego problemami egzystencjalnymi i ciągłym poszukiwaniem sensu, problemy społeczne, etos przemijania i śmierci, przeżycia religijne i zmysłowe twórców, kontemplacja piękna. To wszystko poeci ukazywali poprzez melodyjność utworów, ich wizyjność i nastrojowość. Kierunkami w sztuce owego czasu były: dekadentyzm, naturalizm, symbolizm, ekspresjonizm i impresjonizm.
W Młodej Polsce najmocniej zapisały się liryki Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Leopolda Staffa czy Jana Kasprowicza. Oni właśnie podejmowali się w swych utworach tematów charakterystycznych dla epoki, a ich twórczość była wyrazem zmian jakie zachodziły w artystach tej epoki. Poezję młodopolską charakteryzował głównie pesymizm i brak wiary w sens istnienia człowieka i jego bytu, poetów cechowała apatia i brak skłonności do podejmowania jakichkolwiek działań. To właśnie warunkowane było nastrojem dekadenckim. Doskonale te nastroje i uczucia obrazuje utwór "Koniec wieku XIX" Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
Obraz człowieka na tle świata i beznadzieję jego egzystencji charakteryzuje następujący cytat z tego utworu: "... Ale czyż mrówka wrzucona na szyny może walczyć z pociągiem nadchodzącym w pędzie?" Widzimy tutaj przeświadczenie o upadku wszelkich wartości tak kulturalnych, jak i religijnych i moralnych. Poeta czuje się bezsilny wobec okrutnego świata, nie chce podejmować więc żadnych działań, trwa w uśpieniu ponieważ nie widzi sensu w jakiejkolwiek aktywności. "Nie wierzę w nic..." tego samego autora jest utworem o podobnej tematyce. Przywołuje on tutaj historię świata i człowieka, aby uzmysłowić sobie jak bezradny może być człowiek wobec swego losu. Już sam tytuł świadczy o braku wiary w siebie i sens swojego istnienia. Nie widzi również możliwości spełnienia swych marzeń i pragnień, z tego powodu cierpi i pogrąża się przeświadczeniu o bezsensowności swojego istnienia. Dlatego też poeta cały czas poszukuje drogi ucieczki od cierpienia zwanego szumnie życiem. Zdaje się ją odnaleźć w Nirwanie. "Hymn do Nirwany" jest rozpaczliwą modlitwą o osiągniecie tego stanu, który jest niebytem, nieistnieniem, pozwala wyzbyć się wszelkich dążeń i ma uczynić poetę szczęśliwym. Nie chce już patrzeć na okrucieństwa tego upadłego świata, chce pogrążyć się w niebycie i umrzeć dla świata.
Do naturalizmu i realizmu odwołuje się Jan Kasprowicz w swym cyklu sonetów "Z chałupy". Poeta ten urodził się i wychował na wsi, dlatego doskonale zna jej problemy i tajemnice. Tę wiedzę przekazuje nam w swych wyjątkowo realistycznych utworach. Sonety są zapisem życia człowieka wiejskiego - chłopa, nie jest to bynajmniej sielankowy obraz wsi. Poeta pokazuje nam codzienną walkę o przetrwanie, o zaspokojenie tylko podstawowych potrzeb jak dach nad głową, jedzenie i ubranie. Autor przedstawia nam obraz wsi takiej jaką była ona naprawdę, bez pominięcia jej brzydoty i nędzy, w której żyją jej mieszkańcy. Przejmujące obrazy z życia wsi trud ciężkiej pracy na polu i bieda są tematem całego cyklu.
W tym momencie należy przybliżyć definicje realizmu i naturalizmu:
Naturalizm - kierunek w literaturze i sztuce, który powstał we Francji i rozpowszechnił się w wielu krajach świata od ok. 1870. Głównym teoretykiem i reprezentantem naturalizmu w literaturze był francuski pisarz E. Zola Naturalizm postulował gromadzenie w dziele literackim wielu drobiazgowych nawet informacji (tzw. dokumentalizm), które odpowiednio zestawione, ukazałyby świat i jego prawa.
Realizm - był to kierunek, którego głównym celem było odtworzenie zjawisk, wizerunków osób czy opisów zjawisk zgodnie z rzeczywistością.
Sonety Kasprowicza, w tym sonet "Z chałupy" to przykład doskonałego ujęcia założeń naturalizmu i realizmu. Ważne jest tutaj zachwianie konstrukcji sonetu - brak części refleksyjnej, nie ma również szerokiego komentarza. Sonety opisują życie mieszkańców wsi bez pominięcia biedy, brzydoty i ciężkiej pracy. Ich celem jest ukazanie prawdy o tym , że miejsce urodzenia determinuje często wygląd naszego dalszego życia.
Twórczość poetycka okresu Młodej Polski obfitowała w utwory, których głównym tematem była przyroda. Ważne miejsce zajmowały tu liryczne opisy Tatr i warto również wspomnieć, że Zakopane było wówczas artystyczną stolicą Polski. Tatrzańska przyroda była nie tylko inspiracją do tworzenia cudownych liryków, jej kontemplacja była bowiem jedną z dróg przełamania nastrojów dekadenckich wśród artystów.
W wyjątkowy sposób przyrodę i monumentalny urok polskich gór opisuje w swych utworach Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Poświęcił jej wiele swych utworów: "Melodia mgieł nocnych", "Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym", "Morskie Oko", "Limba", "W Kościeliskach w nocy". Szczególne miejsce zajmuje wśród nich wiersz "Nad Czarnym Stawem Gąsienicowym" jest impresjonistyczna wizja wieczornego krajobrazu tego właśnie miejsca. Jest to piękny i dynamiczny opis mgieł nad Czarnym Stawem Gąsienicowym. Wiersz napisany został w taki sposób abyśmy usłyszeli szmer potoków, zobaczyli refleksy nocnego światła i zobaczyli taniec mgieł.
Zupełnie inną rolę odgrywa piękny krajobraz w utworach Jana Kasprowicza. Jego liryki nie oddaję jedynie piękna przyrody, autor nadaje jej bowiem symboliczny sens. Przykładem tego jest jego cykl sonetów "Krzak dzikiej róży". Utwór Kasprowicza jest zbiorem czterech sonetów, które łączy opisywany w nich obraz limba i krzak dzikiej róży umiejscowione w tatrzańskim krajobrazie. Z każdym wersem obraz ten ulega zmianie. Piękny oddziałujący na zmysły obraz został skonstruowany w taki sposób, aby czytając tekst dostrzec barwy, ruch i zmieniającą się atmosferę tego miejsca. Motyw wody symbolizuje początek, narodziny. Następnie pojawiają się zwierzęta które mają być symbolem żywego ruchu i ulotności pięknej chwili . sonet czwarty opisuje scenerię wieczorną tego miejsca, a tym samym istotę naszego przemijania. Spokojny wieczór zmienia swe oblicze wraz z nadejściem burzy. Próchniejąca limba to ostrzeżenie przed starością, upadkiem i śmiercią, natomiast dzika róża jest symbolem wytrwałości i sprzeciwu przeciw nieuchronnemu porządkowi rzeczy. Utwór jest pełnym symbolicznego znaczenia pięknym opisem przyrody.
Młoda Polska to również niezapomniana twórczość Leopolda Staffa, który w swych utworach daje wyraz sprzeciwu przeciwko postawom dekadenckiej apatii. Doskonałym tego przykładem są wiersze "Kowal" i "Przedśpiew".
"Kowal" z utworu Staffa to uosobienie nieustannego dążenia do doskonałości. Podmiot liryczny z determinacją chce stworzyć ideał - ta praca cieszy go, on sam żyje radością tworzenia. Rzeczony ideał to on sam - człowiek silny, stanowczo tępiący każdą swoją słabość. Jego determinacja jest tak wielka, że jeśli tylko zauważy w sobie jakąś niedoskonałość i jego praca pójdzie na marne - rozbije w proch swe serce. Zgodnie z doktrynami nietzscheanizmu podmiot liryczny jest egocentrykiem - w całym wszechświecie liczy się dla niego tylko on sam.
"Przedśpiew" natomiast jest utworem napisanym przez twórcę dojrzałego, znającego życie i ceniącego je. Ukazuje nam człowieka mądrego, który wiele przeżył i może już cieszyć się życiem. Wyraża on również tutaj ważny pogląd, mianowicie, że człowiek nie może zaznać szczęścia nie zaznawszy cierpienia. Utwór jest pochwałą życia, w którym należy cieszyć się codziennością.
W podsumowaniu pragnę zwrócić uwagę na różne postawy życiowe tych trzech poetów tworzących i żyjących w jednej epoce. Łączy ich jednak stałe poszukiwanie sensu życia i próby przełamania nastroju pesymizmu. Wszyscy doskonale oddawali zmieniające się trendy i nastroje epoki, starali się przedstawiać nam obraz człowieka tamtego okresu. Jak zmieniał się z załamanego i rozczarowanego dekadenta w człowieka, który potrafi cieszyć mądrze z życia. Jak widać poezja Młodej Polski była wyjątkowo bogata i zróżnicowana, przez co zyskuje na atrakcyjności i sprawia, że każdy może w jej dorobku znaleźć coś co go zainteresuje.
