Biblia, inaczej Pismo Święte jest to kanoniczny zbiór pism o różnorodnych formach literackich, uważanych za księgi święte w judaizmie, gdzie doniosłą rolę odgrywa Stary Testament, oraz
w chrześcijaństwie, dla którego ważny jest zarówno Stary, jak przede wszystkim Nowy Testament.
Biblia jest jednym z kanonicznych źródeł kultury europejskiej. Stanowi inspirację dla wielu artystów, pisarzy, myślicieli. Oddziałuje na wszelkie dziedziny sztuki, na literaturę, malarstwo, rzeźbę, teatr, muzykę czy film.
Biblia (gr. tó biblíon: księgi) jest zbiorem ksiąg Starego i Nowego Testamentu (słowo Testament oznacza przymierze). Stary Testament (skrót: ST) obejmuje czterdzieści pięć ksiąg, pisany był w języku hebrajskim i aramejskim. Zawierał trzy rodzaje ksiąg: historyczne, dydaktyczne oraz prorocze. Nowy Testament (skrót: NT) zawiera dwadzieścia siedem ksiąg, w tym cztery Ewangelie. Napisany został w języku greckim i aramejskim.
Przez ludzi wierzących Biblia jest traktowana jako zapis objawienia bożego. Według interpretacji świeckiej natomiast zawiera mity i relacje historyczne. Jest także dziełem literackim gdyż występują w niej fragmenty o charakterze poetyckim (np.: Księga Psalmów czy Pieśń nad Pieśniami). Wraz z kształtowaniem się i upowszechnianiem chrześcijaństwa, Biblia oddziaływała na całość kultury europejskiej, w tym także na poezję. Była jedną z pierwszych ksiąg, tłumaczoną na języki narodowe. Symbolika Biblii tworzy rozległy zespół toposów, czyli konwencjonalnych motywów i elementarnych obrazów, które wykorzystywane były przez sztukę poprzez stulecia.
Przyjmuje się, że najstarsze księgi Starego Testamentu powstały około XIII wieku p.n.e., zaś całość została ukończona w I wieku n.e.. Posiadały one wielu autorów, z których większość pozostawała anonimowa. Zapisy rozszerzały się poprzez stulecia. Natomiast powstanie ksiąg Nowego Testamentu datuje się na 51 - 96 rok po narodzeniu Chrystusa. Jest to zbiór, opisujący czyny i słowa Jezusa, spisany przez jego uczniów - Mateusza, Marka, Łukasza, których Ewangelie nazywane są synoptycznymi (gr. sýnopsis: wspólne spojrzenie), gdyż są one zbliżone do siebie pod względem literackim. Autorem Ewangelii i Apokalipsy był Jan, natomiast Listów Apostolskich Paweł.
Istniało wiele przekładów Biblii. Najstarszy stanowi grecki przekład Starego Testamentu - tzw. tłumaczenie "siedemdziesięciu" - Septuaginta. Był to przekład sporządzony w Aleksandrii, właśnie tym przekładem posługiwało się pierwotne chrześcijaństwo. Cała Biblia została przetłumaczona na język łaciński prze św. Hieronima w IV wieku n.e.. Była to tak zwana Wulgata, uznana przez sobór trydencki za tekst kanoniczny i obowiązujący w kościele rzymsko - katolickim.
W Polsce istniały zarówno katolickie, jak też innowiercze przekłady Pisma Świętego. Najstarszym katolickim przekładem była Biblia Królowej Zofii (zwana też Biblią szaroszpatacką), pochodząca z XV wieku. Nieco późniejsza była Biblia Leopolity z 1561 roku oraz Biblia Jakuba Wujka z 1599 roku (Nowy Testament ukazał się w 1593 roku). W 1965 roku ukazała się Biblia Tysiąclecia, która tłumaczona była nie z Wulgaty lecz z języków oryginalnych.
Do przekładów innowierczych należały: kalwińska Biblia brzeska z 1563 roku, ariańska Biblia nieświeska z 1572 roku oraz luterańska Biblia gdańska z 1632 roku.
Starotestamentowa Księga Rodzaju, nazywana jest także Księgą Genesis (gr. genesis: rodowód, początek, źródło). Mówi ona między innymi o początkach świata i człowieka. Na początku był Bóg, który stworzył niebo, ziemię, roślinność i człowieka w sześć dni. Najpierw ulepił z prochu ziemi mężczyznę - Adama i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia, wskutek czego stał się człowiek żywą istotą. Potem stworzył zwierzęta. Jednak nie było to wystarczająco dobre dla mężczyzny, więc Bóg z żebra Adama stworzył kobietę - Ewę. Umieścił pierwszych ludzi w rajskim ogrodzie o nazwie Eden. Adam i Ewa byli nieposłuszni wobec Boga. Za namową węża zjedli owoc z zakazanego drzewa, znajdującego się pośrodku ogrodu. Poznali czym jest dobro i zło. Przestali być nieśmiertelni. Zostali wypędzeni z Edenu, a ich życie od tej pory miało być pasmem nieszczęść, cierpienia i trosk.
Biblia jest kanonicznym zbiorem pism. Stanowi arcydzieło literatury powszechnej. Stanowi inspirację dla wielu twórców, niezależnie od wyznawanego przez nich światopoglądu. Głębię i urodę tekstu biblijnego stanowi bogactwo zawartych w nim treści oraz sposób przekazu, oparty na zrytmizowanym i pełnym symboliki języku i stylu, posługuje się także alegorią i metaforą. W Biblii przedstawione zostały liczne postawy zachowań ludzkich. Postawy te były i nadal są wzorem oraz odnośnikiem dla wielu ludzi zarówno wierzących jak też niewierzących. Powołują się na nie moraliści, dydaktycy, pisarze oraz inni ludzie sztuki. Zawierają i poruszają bowiem podstawowe prawdy dotyczące człowieka, jego istnienia w świecie ludzi i przyrody.
Pierwsi ludzie - Adam i Ewa byli nieposłuszni wobec Stwórcy. Nie mogli spożywać owoców z drzewa poznania dobra i zła. Jednak za namową szatana spróbowali owocu: a wtedy otworzyły się im obojgu oczy i poznali, że są nadzy; spletli więc gałązki figowe i zrobili sobie przepaski. Zostali wygnani z ogrodu Eden. Od tej pory byli śmiertelni, doświadczali bólu i cierpienia, sami musieli starać się o to żeby przeżyć.
Kain i Abel byli synami pierwszych rodziców. Abel był pasterzem, a Abel zajmował się uprawą roli. Składali Bogu w ofierze owoce swej pracy. Bóg : wejrzał na Abla i jego ofiarę; na Kaina zaś i na jego ofiarę nie chciał patrzeć. Nie podobało się to Kainowi. Zabił Abla. Bóg za przelanie krwi brata ukarał Kaina, rola którą uprawiał miała nie dać mu więcej plonu, a Kain odtąd miał być tułaczem i zbiegiem.
Grzechy i krzywdy popełniane przez ludzkość nasilały się: Kiedy zaś Pan widział, że wielka jest niegodziwość ludzi na ziemi i że usposobienie ich jest wciąż złe, żałował, że stworzył ludzi na ziemi i zasmucił się. Wybrał człowieka, który był jedynym uczciwym człowiekiem. Nakazał mu wybudować arkę i zgromadzić całą rodzinę i zwierzęta. Bóg zesłał na świat potop, który miał oczyścić ziemię z niegodziwych ludzi. Bóg zawarł z ludźmi przymierze, którego symbolem była tęcza: Nie będę już więcej złorzeczył ziemi ze względu na ludzi, bo usposobienie człowieka jest złe już od młodości.
Bóg wystawił swego wiernego sługę Abrahama na próbę. Kiedy żona jego Sara urodziła mu długo oczekiwanego potomka - Izaaka, Bóg zażądał od Abrahama aby złożył w ofierze swego jedynego syna. Miał się ów czyn dokonać w kraju Moria. Abraham był gotów złożyć swego syna w ofierze jednak w ostatniej chwili Bóg zesłał Anioła, aby odwiódł Abrahama od tego czynu i złożył w ofierze jagnię.
Również Hiob wytrzymał próbę, której poddał go Bóg. Pomimo wielu klęsk jakich doznał, nie poddawał się. Nie wierzył przyjaciołom, którzy namawiali go aby zwątpił w Boga. Został za wierność wynagrodzony. Bóg zwrócił mu potomstwo, żonę i utracony dobytek.
Nowy Testament zawiera przypowieści, w których ukazane zostały postawy ludzkie. Jedną z nich jest przypowieść o synu marnotrawnym. Poprosił on ojca o należną mu część majątku. Opuścił dom rodzinny i roztrwonił pieniądze. Kiedy zobaczył swój upadek postanowił powrócić i przeprosić ojca. Ten przyjął go do siebie i wystawił ucztę na jego cześć. Nie podobało się to drugiemu synowi, jednak ojciec powiedział mu: Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do ciebie należy. A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się.
Inną przypowieścią, którą opowiadał Jezus, była przypowieść o miłosiernym Samarytaninie. Pewien człowiek, będąc w podróży został napadnięty przez zbójców. Ograbili go i dotkliwie pobili. Drogą przechodził kapłan, a potem lewita, jednak żaden z nich nie pomógł poszkodowanemu. Dopiero Samarytanin zawiózł go do gospody, pielęgnował go i postarał się o opiekę nad nim. Okazał miłosierdzie, pomógł w potrzebie. Taką postawę pochwalał Chrystus.
W Piśmie Świętym wyróżniamy tak zwane pisma mądrościowe. Należą do nich między innymi Księga Hioba oraz Księga Koheleta. Księga Hioba jest częścią Starego Testamentu. Autor tej księgi nie jest znany, zaś czas powstania, to okres prawdopodobnie pomiędzy V a III wiekiem p.n.e.. Księga ta stanowi wyraz poszukiwań sensu cierpienia w życiu. Księga Hioba to poemat filozoficzny uznawany za odrębne dzieło, omawiający problem niezawinionego cierpienia. Głównym bohaterem jest Hiob. Mimo wzorowego życia został ciężko doświadczony przez Boga, który wystawił jego wiarę na próbę. Hiob stracił cały majątek, dzieci, został dotknięty chorobą. Żalił się na swój los, jednak nie poczuwał się do winy. Walczył o swoją godność odpierając racje przyjaciół, którzy radzili mu aby uznał cierpienie jako karę za grzech. Hiob do końca pozostał wierny sobie. Jest wzorem heroicznej cierpliwości. W końcu został wynagrodzony przez Boga. Hiob ufał Bogu, zdawał sobie sprawę, że cierpienie jest próbą wiary dla niego. Cierpienia zatem nie można pojąć, należy go przyjąć albo odrzucić. Jest ono częścią życia każdego człowieka, uczy nie tylko wytrwałości w wierze lecz również pozwala docenić piękne strony życia.
Księga Koheleta, nazywana także Księgą Eklezjastesa również stanowi część Starego Testamentu. Stanowi filozoficzną refleksję nad sensem życia i nad przemijaniem. Poeci doby staropolskiej wysoko cenili prawdy zawarte w tej księdze i wykorzystywali je w swej poezji. Słowo kohelet oznacza kaznodzieję. Według Księgi Koheleta życie człowieka to: wszystko marność i gonienie za wiatrem. Kohelet uważa, że życie ludzkie nie powinno składać się wyłącznie z ciągłych zabiegów o sprawy doczesne, to znaczy nie posiada sensu ciągłe dążenie do poznania, gromadzenie bogactw, majątków, dóbr doczesnych. Wszystkie te ziemskie sprawy są marnością. Należy poświęcić się służbie Bogu. Tylko ona zapewnia człowiekowi prawdziwe szczęście. Każdy człowiek podlega nieubłaganemu prawu przemijania. Każdy z nas kiedyś umrze, a zatem ani bogactwo, ani rozkosz, czy też mądrość nie są w stanie zapewnić nam prawdziwego szczęścia jakim jest jedynie Bóg.
